Brieven. Deel 7. 2 juli 1937-30 november 1938

3561. Aan H. Samkalden: Bandoeng, 12 november 1938

Bandoeng, Zaterdag 12 Nov. '38

Beste Hugo,

Ingesloten een briefje van Koperberg, waaruit je blijken kan dat ik me met Noes toch nog wel bezighoud.^1. Zoodra ik weer thuis was, zond ik hem een gedetailleerde begrooting gebaseerd op prijsopgaaf van Nix. (Intusschen, het vooruitzicht met Kolff te moeten samenwerken bezorgt me nu al buikpijn; het zijn pretentieuze lummels, die van boekverkoop, lanceeren enz. geen snars benul hebben, haast nog minder dan van boeken maken.)^*

Ik ben benieuwd naar je artikel,^2. vanavond, en zal daarover hier nog wat bijschrijven. Dat Versteeg^3. dat zinnetje liet schrappen omdat deze zaak hen niet aanging, is teekenend. Ik heb voor hem en de zijnen - vriend Ritman inbegrepen - ook nog een smakelijk zinnetje gezet in mijn artikel. En eventueel zal ik mij op dit punt nog

1. Brief van 9 november 1938, waarvan een fotocopie in het DP-archief aanwezig is.

* Zie het kinderachtige en lompe lor dat ze nu gedrukt hebben over Rycklof van Goens. Een kinderboek à la Joh. H. Been met een omslag als voor Mooi Bali van het toeristenbureau. En daar zijn ze dan fier op!

2. Zie 3549 n 2.

3. Zie 3555 n 6.

[p. 519]

nader verklaren. Ik ben leverancier van een litt. kroniek voor die lieden, niet alleen voor hun gevoel, maar ook voor het mijne; ik ben dus ook van mijn kant volkomen vrij. Jij hebt au fond toch altijd nog iets meer illuzies omtrent deze lamstralen (Van Heutsz noemde dit nu ‘kerels om tegen te pissen’) dan ik. Vandaar dat ik het ook maar beter achtte om op je boudeerend epistel van laatst niet meer in te gaan.

Dank intusschen voor die domineesrel. Ik heb daarbij toch wel gelachen om de manier waarop Veersema dien man verneukt heeft, al was 't wat omslachtig. Maar zonder eenigen twijfel is V. èn een ontwikkelder man, èn een beter stylist èn een betere polemist dan onzen ouden Z. Het is alles bij elkaar een mooie indische rel geworden, en een geweldige reclame voor 't L.v.H., dat in Batavia en Bandoeng zoo ‘nabesteld’ is, dat er geen ex. meer van te krijgen is en dat de boekhandel bij Q. heeft moeten nabestellen. Geloof maar vrij dat Z. dit ook door heeft en het heele nagevalletje allesbehalve lollig vindt; er wordt braaf om hem gelachen en dààrom was hij 't grapje niet begonnen. Ik ben benieuwd - psychologisch en tactisch benieuwd - wat hij na mijn stuk nog doen kan. Koch zegt dat hij er zeer mee in zal zitten en Koch kent het klappen van deze journalistiek. Enfin, we zullen zien.^4. Je bestelling van 60 exx. gaf ik door; ik zelf zal er een 25 à 30 ‘plaatsen’. Krijgen sommigen van onze wederzijdsche vrienden het dubbel, dan plaatsen zij verder.

Dat mopje van Ivo vind ik zeer geslaagd. Hoewel niet erg respectvol voor Multatuli. Maar vindt hij de nieuwe dokumenten ook kulkoek? Niemand heeft me daar eig. nog iets van gezegd: Van Leur en jij ook niet.

Wij gaan Maandag naar Soekaboemi, dwz. Boerderij Kramer (Hotel!) te Selabintana, aldaar. Ik ben expres nog hier gebleven om althans de 1^e proef van mijn art. zelf te kunnen nakijken. Wij dachten zoo te doen: een dag of 5, 6 te S; dan gaat Bep nr. Bdg. terug om Alijntje te halen en ik ga dan òf bij Van Leur òf bij mijn tante Loonen^5. in Soeki. logeeren voor een dag of 3, 4 - dwz. tot de Lebarandagen.^6. Daarna met Bep en Alijn en jou altesaam naar Tapos.^7.

4. Zie 3555 n 7.

5. Charlotte Loonen, tante Hélène in Het land van herkomst, dochter van DP's oudtante Rosine Eleonore Loonen-Chaulan.

6. Islamitische vastenperiode.

7. Bergoord bij Buitenzorg, waar Ritman een weekend-huis had, dat hij tijdens zijn verlof beschikbaar had gesteld aan Samkalden.

[p. 520]

Vind je dit goed? Zooniet, schrijf - of kom in Selabintana in persoon vertellen - hoe 't wèl moet. Ik moet event. ook V. Leur natuurlijk nog permissie vragen.

Tot zoover. Ik ben stukken beter - maar zoodra ik mij wat echt ‘employeeren’ wil, zak ik gauw in. Vandaar dat al onze hoop nu op de klimaatsverandering is gevestigd.

Tot ziens. Hartelijk je

E

's Avonds.

Daarnet je stuk gelezen. De citaten overwoekeren niet; ik vind het een bèst artikel, en los en goed geschreven. Ze hebben je ook met het schrappen van je slotzin niet ernstig geschaad, want de zin die nu slotzin is, doet 't 'm ook heel goed. - Ik ben een beetje verzoend met Versteeg om zijn korte maar krachtige rede tegen de nazi's; de man is blijkbaar toch nog tot eenige werkelijke verontwaardiging in staat. (Ssjt, ssjt... is hij Jood?) En wat heeft ploert Z. hierover te hoesten gehad? Dat ‘ze’ dan ook maar die Herr Krats niet hadden motten mollen, zoo ver van huis?^8.

P.S. - Bezit je een ex. Uren met Coster of wil je er een? Ter Braak en ik hebben elk 15 exx. overgehouden, de rest van de oplaag is vernietigd,^9. ik neem er een mee voor Soejitno, voor als hij Ki Hadjar nog eens te lijf wil gaan... Maar de brave verdient beter!

8. Op 7 november 1938 verwondde de joodse Pool Herschel Grynszpan de derde secretaris van de Duitse ambassade in Parijs, Ernst vom Rath, dodelijk, waarna er in Duitsland georganiseerde pogroms tegen joden werden gehouden (Kristallnacht). De kop op de voorpagina van het Bataviaasch nieuwsblad van 12 november 1938 (ocht.) luidde: ‘Vreeselijke pogroms in geheel Duitschland, Nazi-gepeupel plundert, mishandelt en sticht brand’. Zentgraaff heeft in De Java-bode van 12 november niet gereageerd op de gebeurtenissen in Duitsland.

9. Zie Bw TB-DP 4, p. 92-93, 332, 335, 336, 349, 351 en 353. In ‘De oplaag van Uren met Dirk Coster’ in Het vaderland van 16 december 1938 (av.), waarvan het concept op p. 92-93 van Bw TB-DP 4 hoort bij 3580 (1102) op p. 351-353, verklaarde DP ondermeer: ‘Ik heb de rest van de oplaag van “Uren met Dirk Coster” laten vernietigen, omdat het boek [...] zijn werk heeft gedaan. [...] Maar één ding telde voor mij: hoe fel ook, mijn polemiek tegen den heer Coster was een literaire strijd. In den strijd, die thans gevoerd wordt tegen de barbarie, zie ik den heer Coster als een zoo fatsoenlijk iemand, dat deze hele aanval op hem “overdone” lijkt.’