Blocnote klein formaat

[p. 136]

[65]

Febr. - Ter Braak en Marsman bestrijden elkaar in Forum over poëzie, en het lijkt mij - ditmaal buitenstaander - volkomen nutteloos. Wij hebben vroeger eindeloze debatten gevoerd over wat meer waard was, ook in de poëzie: de persoonlikheid van de poëet of de schoonheid van het poëem. Wij hebben toen ongeveer vastgesteld dat een schoon gedicht van een epigoon vrijwel waardeloos blijft, en het was tenslotte niet eens een zo machtig resultaat, maar in onze literatuur had het zijn nut. Het debat gaat nu om iets anders: is een ‘sierdichter’ een dichter van betekenis of iemand die zijn ‘roes’ te zeer au sérieux neemt? Is Ter Braak, die zich minachtend over deze ‘roes’ heeft uitgelaten, wel tot oordelen over poëzie bekwaam?

De advokaten gaan elkaar met citaten uit Nietzsche te lijf; en Ter Braak, die het laatste woord heeft, stopt Marsman de mond met een welgekozen citaat, d.w.z. stopt Nietzsche de

[p. 137]

mond met Nietzsche, wat wel het gemakkelikste is wat iemand doen kan die een komplete Nietzsche in zijn boekenkast heeft staan. Alle citaten van Nietzsche tegen Nietzsche zijn waardeloos. Men kan uit Nietzsche alles halen en alles bewijzen, niet alleen pro en contra het nazisme, maar ook pro en contra de poëzie.

Blijft de roes. Zonder roes geen kunst, heeft Nietzsche zelf vastgesteld. Bravo! - aangezien het een idioot standpunt zou zijn Nietzsche kunstenaarschap te ontzeggen, mag men aannemen dat hij voortdurend de roes heeft beleefd. Er is zeker zelfs een roes van het denken, zonder welke men slecht, d.w.z. banaal denkt, zoals er een roes van het dichten bestaat. Het gescherm met Dionysos laat ik (ondanks Nietzsche) liever buiten beschouwing: dit over en weer ingeroepen patronaat is mij te goddelik in een diskussie waarbij één van de strijders ons altans uitnodigt te twij-

[p. 138]

felen aan de goddelikheid van de roes, of van de poëzie.

Ter Braak verklaart dat hij geen pleidooi tegen de roes (en voor de nuchterheid) heeft willen houden, maar voor de roes, indien die roes dan maar als zodanig erkend wordt - en ik voeg hieraan toe, wat ik ook uit zijn vorige uitingen heb menen te mogen opmaken:... en als niet zóveel zaaks. Het probleem wordt dan wel kinderlik eenvoudig: de roes heeft niets goddeliks, men wordt er alleen maar een kunstenaar, of een dichter (ik voeg erbij: of een denker) door, zoals Nietzsche, of zoals Jan Engelman. Binnen de roes, erkent Ter Braak Engelman graag. Des te beter! want Engelman's gedichten niet te erkennen als superieure roesvoortbrengselen zou zijn positie verzwakken, en die van Marsman versterken waar deze meent dat Ter Braak inzake poëzieroes analyseert wat hij niet kent.

Ter Braak heeft geschreven: Waarom zou

[p. 139]

iemand zijn toevlucht nemen tot de poëzie als het niet was dat hij er zijn goede redenen voor had zich niet in proza uit te drukken? Er staat: zijn goede redenen. Niet: zijn slechte redenen. Ter Braak heeft deze redenen, achteraf beschouwd, dus werkelik als goed bedoeld.

Men had zoveel niet durven verwachten, en de konklusie lijkt mij dus: dat Ter Braak volstrekt niets kwaads van de dichter heeft willen zeggen, en dat iedereen verkeerd gelezen heeft die in zijn uitingen over de roes iets minachtends meende te bespeuren. Deze konklusie is mij een pak van het hart. Zelfs als Ter Braak nu nog zou komen verklaren dat hij Nietzsche (en diens roes) tòch boven Engelman (en diens roes) blijft stellen, is er nog niets misdaan, alles welbeschouwd.