Blocnote klein formaat

[29]

De strijd voor en tegen Kloos als schrijver van de Binnengedachten heeft mij niet alleen nooit aangelokt, maar is mij altijd min of meer onbegrijpelik gebleven. Het kan zijn dat dit gewoon een gevolg is van mijn ingekankerde liefde en bewondering voor Kloos' eerste sonnetten, waarbij ik steeds het gevoel blijf behouden dat zij door geen andere nederlandse poëzie worden geëvenaard. Het kan ook zijn dat ik in dit geval met het koele oog van de buitenstaander altijd gezien heb dat men hier

[p. 55]

staat tegenover een onmiskenbaar ziektebeeld. Geen enkele bewondering zelfs, die niet op haar beurt te kwader trouw wordt, kan, dunkt mij, deze maandelikse afscheiding anders opvatten, en deze binnenkwaal, die natuurlik niet eens enkel een literaire zijn kan, voltrekt zich niettemin zozeer buiten de wezenlike Kloos, dat het verband hier alleen nog maar door een zeer oppervlakkige logika kan worden gelegd. (A: Dezelfde man schrijft ze toch! - B: Het is dezelfde man niet meer.)

Op een veel positiever manier zou men Van Deyssel hard kunnen vallen om het gelukkig eenzaam gebleven deel Gedenkschriften, dat werkelik, onder een ongeveer gaaf gebleven hoewel wat slapper geworden schaatsenrijders-virtuositeit met de pen, een zielige levensleegte verraadt. Deze hoogste prestatie in de oudeherenkout schijnt met uiterste smaak allerlei dieptes te verhullen en is met-dat-al niets dan de fatale epiloog van een kunst waarbij het

[p. 56]

uiterlike altijd op schaamteloze wijze het innerlike verpletterde. En wat hier tenslotte toch onthuld wordt, is wat men na Paap's Vincent Haman misschien juist gelogenstraft had willen zien: de griezelige misvorming, de ontstellende ondiepte, het uitdrogen of dichtgroeien van de mens onder de woekerplant van de literatuur. Er blijft over: een grijsaard als een andere, precies de tegenstelling van de boeiende en aantrekkelike grijsaards die Casanova en de Prince de Ligne, samen wandelend in Dux, moeten zijn geweest; een oude heer wiens hand, autonoom bijna en toch door hèm gevoed helaas, de pen nog altijd ‘meesterlik’ vasthoudt. Men zou op de overeenkomst kunnen letten tussen dit schouwspel en dat van de zich onweerhoudbaar in sonnetvorm afkronkelende binnengedachten. Maar het verschil is groter - n'en déplaise de idiote rancune die onder sommige literatoren voortleeft tegen Kloos.

[p. 57]

Dit alles heeft met het geestelik beheer van De Nieuwe Gids ook niets uitstaande. Toen Van Looy stierf en na zijn dood enige maanden op de lijst van de redaktieleden bleef staan, deed het er al niet toe, omdat het enige verschil met de anderen immers lag in het onbeduidende feit dat deze begraven was. De Nieuwe Gids had in zekere zin met ere een graftombe kunnen worden van zijn oude talenten. Zijn schande is dat hij ook nog de prullemand moest worden van wat ons land aan ‘levende letteren’ oplevert.