Blocnote klein formaat

[18]

Juni '33. - Bij iedere nieuwe gewichtigdoenerij in de Pen-Club, bij iedere nieuwe botsing van belangen onder dit soort ‘representatieve’ auteurs, denk ik aan die enkele figuren die door de letteren niet besmet werden, die zindelik wisten te blijven, hetzij omdat zij jong stierven, hetzij omdat de walging van het literaire gedoe hen wèrkelik te machtig werd. Het letterkundig leven is vol lachspiegels, met dien verstande dat de lach gereserveerd blijft voor de buitenstaanders en dat de ingewijden ernstig werken aan de lijnen van het karikatuur waarin zij zichzelf zijn gaan bewonderen.

[p. 36]

Het is vreemd, zo ongemerkt als de eisen van het literaire leven geweldig kunnen worden, veel tyrannieker soms dan die van de kunst. Zij die zich in de politiek begeven hebben, zei Péguy, en die door de handeling veranderden, zijn de eersten om aan hen die zichzelf gelijk bleven te verwijten dat zij veranderd zijn. De literatuur met banketten en prijzen is een politiek, waarvan de handeling verandert. De literaire onzindelikheid overkomt iemand niet minder ongemerkt dan de politieke. Zij die eraan ontkwamen, en niet omdat zij stierven, bleven meestal beschikbaar voor andere dingen. Zij liepen het gevaar van vaagheid dat met deze ‘beschikbaarheid’ meestal samen gaat, maar zij hielden zich vrij van... dat andere. Een enkele maal slechts bezweken zij aan het nieuwe gevaar: d.w.z. zij erkenden zich als ‘mislukt’ en kwijnden weg in het besef dat men leven kan zonder literatuur, dat er lieden zijn die altijd volmaakt gelukkig

[p. 37]

waren zonder, maar dat het hùn noodlot was de literatuur te willen verwerpen en niet te kunnen ontberen tegelijkertijd.

Voor hen die, door soortgelijke gevoelens bevangen, toch dit drama niet in willen gaan, zou men een Antikul-Club willen vormen, met enkele bepalingen maar; de grootste moeilikheid is echter dat de leden (zij zouden geen lid mogen zijn van enige andere literaire vereniging ter wereld) te gering in aantal zouden zijn. Ik zou hierover willen praten met M. Nijhoff, clubliterator van gevestigde reputatie, om te weten wat hij ervan denkt; hij die in De Gids onlangs de opmerking plaatste dat mijn ‘heftige kritieken’ uit de tijd zijn van '80 en dat ik mijzelf geen dienst bewijs door ‘nog altijd '80 te spelen’. Ik heb niet willen zeggen dat ‘beschikbaarheid’ en zindelikheid per se samengaan, en ik twijfel (helaas) al aan mijn eigen ‘beschikbaarheid’; des te meer zou ik de impuls willen verraden die mijn ‘heftig-

[p. 38]

heid’ veroorzaakt: een behoefte - ja, tòch - aan literaire zindelikheid. En het blijft mogelik dat Nijhoff mij begrijpt, ook als mijn club-idee hem een utopie lijkt, veel meer nog dan mijzelf: men mag misschien toch betwijfelen dat de zindelikheid in kwestie een privilege zou zijn van 50 jaar geleden.

- Maar de Antikul-Club zou in een Hogere-Kul-Club ontaarden, zei mij iemand met veel flair voor deze zaken. Het is helaas waar, en ook hier geldt de kracht-en-zwakheid-tevens der werkelike individualisten: zij heffen zich op als zij zich organiseren.