Moeder Lysbeth

[p. 69]

XIV. Tones liefdeverklaring.

Het jonge dochterken van pachter Jambers was nu veel beter; sedert verscheidene dagen sprak men haer van niets meer, en de mensch bewyst zoo graeg de waerheid der spreuk: ‘de tyd slyt alles.’

Netjen meende nu ook dat alles nog ten besten zou vergaen; dit meende zy voornamelyk, omdat zy het zoo liefst meende. Men hoorde van geene onheilsvoorspellingen meer; de beenderen waren terug naer het kerkhof gedragen, en vader en moeder konden ook wel mis zyn, als zy dachten die akelige stem in het boschjen gehoord te hebben.

Zoo troostte zich oppervlakkig het meisjen, maer die troost, hoe oppervlakkig dan ook, sprak haer moed in, en die moed schonk haer de frissche gezondheid weêr,

Zoo helpt de mensch zichzelven voort, zoo goed hy kan, al kon hy zich maer aen eenen strooihalm klampen. Immers, 'tzou donker wezen, daer waer geene enkele strael van hoop meer zou te zien zyn. Akelig ware de toestand waerin ons geene redding meer zou toelachen!

[p. 70]

Het was een dier fraeije februarydagen, welke, ofschoon nog vinnig koud, toen eenigzins aen de zomerdagen gelyken door de helderheid der lucht en door de verkwikking der zonnestralen, die zoo straf mogelyk hare krachten byzetten om de koude te bekampen.

Het jonge meisjen zat in de voorkamer aen het venster, dat uitzicht op den hof had; zy zag er zoo mymerend-lief en zoo bleek-schoon uit als de glans van den winterzonneschyn, die den bevrozen grond onder het venster dooide en de hoenen, welke tegen den muer fladderden, verwarmde.

Zy hield naeiwerk in de hand, maer zy arbeidde zeer weinig; telkens dat zy eenige malen hare naeld doorgetrokken had, bleef zy weêr roerloos zitten om diep nadenkend door het venster te turen.

Dan eens lachte zy hare verbeelding tegen, dan weêr schudde zy droefgeestig het hoofd.

Als het hart ongekunsteld, naïef, natuerlyk de indrukken der verbeelding ontvangt, kan men elke gemoedsaendoening op de wezenstrekken eener jonge maegd ontleden.

Zie, by het aenschouwen der zoo hel lichtende februaryzon denkt het meisjen reeds aen de lente. De lente is immers het tydstip des beraemden huwelyks; de dag waerop haer vurigste wensch moet volvoerd worden, die dag zal immers weldra komen!....

By die gedachte, by die hoop, is haer glimlach zoo zacht als die eens engels.

Let, nu komen haer de woorden van Tone te binnen: ‘Karel is oorzaek van het onheil dat u overkomt; hy is de zoon eens ketters’ - Nu ziet zy haren vader en hare moeder in afgrysselyken angst binnenstormen!

En by die gedachte, by die nederdrukking, spreidt

[p. 71]

zich een somber floers over haer lief aengezicht, even als eene gryze hagelwolk over eenen schoonen lentedag.

Hoe wanklend is de mensch, in nood of in geluk;

Des morgends in de vreugd, des avonds in den druk.

Terwyl het minnende meisjen zyn hartjen door alle soorten van gewaerwordingen voelt ontroeren en eenzaem voor het venster zit te turen, staet Tone haer van verre, van achter de staldeur, ter sluiks te beloeren.

Wat drukken de blikken van dien ruwen kinkel uit, terwyl zy op die geheiligde onschuld staren?

Dit zoude moeijelyk te bepalen zyn. By hem is de schors te dik, het gevoel te weinig verfynd, om innige gedachten duidelyk op het aengezicht te laten verschynen. Het geheele nogthans verraedt een onbetwyfelbaer iets: eene aenstootelyke begeerigheid, eene afschuwelyke driftoverheersching!....

- Zy zal de myne wezen! mompelde hy op vreeslyken toon by zich zelven, en de hoeve, de ryke hoeve daerby!...

En de schurk wreef zich van vreugde de handen, zonder eens na te denken welke snoode middelen hy gebruikte om tot zyn doel te geraken en welke helsche listen hy met de oude tooverheks beraemde om een deugdzaem en eenvoudig meisjen aen zyne kuiperyen over te leveren!...

Nogmaels zag hy naer de huisdeur uit; en een gryns van zelfvoldoening teekende zich om zyne grove lippen, toen hy de bazin met haren boterkorf den weg naer het dorp zag opstappen. De pachter was reeds van 's morgens vroeg naer de merkt om graen te verkoopen en nu was Netjen alleen te huis.

- Lysbeth zal my niet langer verwyten dat ik myn ge-

[p. 72]

luk verschop, dat ik een bloodaerd ben; nu zal ik het wagen en zy zal myne liefde niet verstooten!...

Terwyl hy dit zegde, loerde hy de bazin op den kerkwegel achterna en slenterde zydelings naer de voordeur.

Als hadde hy aenspraek op ligchaemlyke schoonheid willen maken, wreef hy zich het plomp aengezicht met zynen ruwen voorschoot af en streek zyn ros borstelhair met speeksel plat naer voren, vooraleer hy in de kamer trad waer Netjen zich bevond.

Het meisjen had hem wel voorby het venster zien gaen, maer geen acht op hem geslagen en nog veel minder vermoed dat hy by haer zou binnen gekomen zyn.

Hoe verbaesd zag nu de pachtersdochter op, toen zy den knecht, die zich alle geweld aendeed om zyn aengezicht eenen vriendelyken plooi te geven, tot haer naderen zag.

Zy aenschouwden elkander eenige stonden zonder spreken. Tone brak de stilte. En, als iemand, die niet met de deur in huis wil vallen, vroeg hy:

- Hoe gaet het, Netjen?

Het meisjen verstond zich aen dit zonderlinge vragen niet; zy antwoordde kortweg:

- Niet slecht, Tone, maer waerom komt gy dit zoo vragen?

- Ho, Netjen, uitte nu Tone met geweld, terwyl hy zyne topmuts tusschen zyne handen tot eenen bol neep, ho, het doet my toch zoo spyt als gy ziek zyt... als gy...

- Zoo, Tone, zoo... en my doet het genoegen te zien dat gy medelyden met my hebt; dit bewyst dat gy een goed hart bezit.

- Een goed hart, Netjen, een goed hart!... hervatte nu Tone op losseren toon, als gy wist, Netjen!...

Hy boog zich naer het meisjen over, dat vreesachtig achteruit schoof.

[p. 73]

- Wat toch wil dat zeggen, Tone? vroeg nu het verslagene meisjen.

- Ho, lief Netjen!... gromde de lompe knecht, en hy poogde haer nogmaels aen te raken.

Het vreesvolle meisjen gilde angstig, stiet den onbeschoften knecht van zich weg en wilde vlugten, toen Tone, in zyne verwarring door het venster keek, den pachter op de hoeve komen zag en langs achter den huize uitstoof, om zoo weêr ongemerkt in zynen stal te sluipen.

De dochter des pachters was diep getroffen over de stoutheid des knechts, en nog meer over de toenadering welke dit tooneel had met haren schrikkelyken droom van den nacht haers lyden.

Korts nadien stapte haer vader de kamer met lachenden aengezichte binnen? en, ofschoon zy voorgenomen had hem alles te zeggen, verborg zy de onbeschoftheid des knechts om haren vader uit zyne welgezindheid niet te trekken.

- Myn kind, sprak de pachter met opgetogenheid, ik ben als van een bezwarend pak on tlast; myn hart is verligt, ik snak om uwer moeder myne vreugde mede te deelen!

- Hoe zoo, vader! juichte het meisjen met blyde hoop, en wat maekt u zoo gelukkig?

- Ik heb, op myne terugreize van de merkt, mynheer den pastoor ontmoet, die my zelf eerst heel vriendelyk aengesproken en vervolgens gevraegd heeft wat er zoo ten mynent voorgevallen was; hy had er van hooren spreken, zeide hy, en wilde van my zelf de waerheid kennen; ik heb hem alles omstandiglyk verhaeld, en hy heeft met veel beduidenis het hoofd geschud, zeggende:

- Ik geloof dat daer bedrog onder schuilt, pachter; gy moet, zoo vervolgde hy, alles goed nazien en onderzoeken of gy niet misleid wordt, of niemand er belang by kan hebben u schrik aen te jagen...

[p. 74]

Ik wist maer niet uit te denken wie er zou kunnen belang by hebben ons zoo te bedriegen, ik kon hem dus niemand aenduiden; maer hy heeft gezegd, als er nog iets voorvalt, dat ik hem er dadelyk moet van bericht geven, en dat hy zich dan met het onderzoek der zaek gelasten zal.

Verstaet gy nu, myn kind, besloot de pachter, hoe gelukkig ik ben dat de heer pastoor my zoo getroost heeft! want anders, voegde hy er op gemeenden toon by, geloof me, myn kind, ik zou ervan ten grave gedaeld zyn...

Het meisjen had de woorden op de lippen om Tone als verdacht te noemen, maer waertoe zou het dienen nu weêr nieuwe vrees op te wekken? Zy deelde in de vreugde haers vaders en sprak over het voorgevallene niet.

Korts nadien kwam de vrouw te huis van de Botermerkt; op het dorp had zy den pachter van de Meerhoeve ontmoet, die haer verzocht had aen Jambers te zeggen dat hy hem op volgenden zondag een bezoek zou afleggen - om wat te klappen. Verder bescheid had zy er niet by, maer die woorden hadden veel beduidenis in de tegenwoordige omstandigheden.

Jambers zou zich dan ook weêr met zynen ouden vriend kunnen verzoenen en al kon het huwelyk dan, om reden dier noodlottige kloostergoederen, geene plaets grypen, ten minsten konden zy in vrede voortleven, daer, door wederzydsche uitleggingen, de gemoederen zouden bevredigd wezen.

De moeder had den troost des pastoors vernomen, en het huisgezin Jambers was, zoo niet gerust, dan toch gelukkiger door het gebeurde van den dag.

De twyfel is een duivelsch kwaed; men heeft dien schoon te verjagen, hy blyft, als kleefde hy aen de ziel.-