Onder de groene linde. Verhalende liederen uit de mondelinge overlevering. Deel 1. Liederen met magische, religieuze en stichtelijke thematiek

[p. 226]

22
Wat lijdt soms een braaf hart op aarde

Samenvatting

Een vrouw heeft twee zoons. De een wordt priester, de ander vertrekt als militair naar Afrika. Na enkele jaren ontvangt de soldaat een brief waarin hem wordt gevraagd zo snel mogelijk naar huis te komen omdat zijn moeder niet lang meer zal leven. Op de terugreis worden de kapitein en de stuurman van het schip door muitende matrozen vermoord. De muiters beweren dat de soldaat de moordenaar is en leveren hem in Marseille uit aan het gerecht. Hij wordt ter dood veroordeeld en zijn broer, de priester, komt over om hem bij te staan. Op het moment dat de broers, de handen op een crucifix, wachten op de voltrekking van het vonnis, verschijnt er een ruiter met een koninklijke brief waaruit de onschuld van de soldaat blijkt.

Toelichting

Dit lied is waarschijnlijk vooral in het zuiden van het land bekend geweest. Wij troffen het in Limburg en Noord-Brabant enkele malen in liedschriften aan.

Lied
Hoe kan er soms toch een braaf hartje lijden

De drieklanken in de melodie zijn goed te horen. Het valt op dat de dominant (d″) alleen voorkomt in de eerste omkering van de tonicadrieklank. Het metrum en de regelopbouw zijn regelmatig, met uitzondering van de laatste regel waarin door vertraging van het ritme een 4/4 maat wordt uitgebreid tot 6/4 maat. Tot aan deze maat is het lied bijna geheel isoritmisch. Het ritme volgt de vormstructuur.

Vorm: A [a-b], A [a-b], B [c-d], C [e-f].

[p. 227]

Opname 2 mei 1969

Hoe kan er soms toch een braaf hartje lijden,
Hoe wonder is God toch in zijn bestuur,
Zoals de zaak dat wij hier gaan verklaren,
Onlangs geschied bij de Franse karossiers.
Oscar, een brave koopmanszoon geheten
Viel in het lot en moest worden soldaat;
Had maar één broeder die voor priester studeerde,
Bleef gans alleen met zijne moeder op aard.

Door goed gedrag is hij tot stand gekomen,
Werd officier bij de Franse karossiers,
Met 't regiment naar Afrika gezonden
Waar hij verbleef omtrent een jaar of vier.

[p. 228]

 

Maar enen brief die heeft hij daar geschreven.

 

Indien hij zijne lieve moeder zoet

 

Als kind nog wilde zien op aarde in 't leven,

 

Hij komen moest met alle haast en spoed.

Oscar zijn hart was van droefheid gebroken,
Kreeg van zijn generaals een vrij congé.
Hij heeft het schip in Afrika genomen
Al om te komen in zijn land ver overzee.
Wanneer het schip kwam al in die woeste baren,
Zo een wreedheid op aard wordt nooit gehoord,
Hebben zes matrozen als tijgers en barbaren
Hun kapitein en stuurman vermoord.

Hunne misdaad was nauwelijks bedreven.
Of een complot maakten zij onder elkaar.
Zij hebben Oscar al in de boeien geslagen
En hem beticht als dubbele moordenaar.
Hij riep: o God, o goede Albehoeder,
O grote God waar heb ik dat verdiend.
Wat zal ze lijden, o mijn lieve moeder,
Als ze dat zou vernemen van haar kind.

Het schip kwam in Marseille arriveren.
Oscar die zag daar tot zijn druk en schand
Twee gendarmen die hem kwamen arresteren
En wreed gebonden en gelijk naar het gevang.
Een priester is terstond bij hem gekomen.
Oscar die sprak zijn biecht al spoedig ras.
En toen heeft hij dan van hem vernomen
Als dat die priester zijnen broeder was.

Enen brief heeft hij naar zijne moeder gezonden
Waarin dat hij zijn lijden maakt bekend.
Moeder uw kind zit hier onschuldig gebonden
Maar God weet dat ik onschuldig ben.
Moeder wanneer gij dezen brief zult lezen
Stort dan geen traan maar bid God voor uw kind
Dat hier onnozel onschuldig zit gevangen.
Moeder moeder ik heb dat nooit verdiend.

[p. 229]

7

 

De droeve dag komt nu weer aan te breken.

 

Oscar die werd voor het tribunaal gebracht.

 

De zes matrozen komen hier voor God bezweren

 

Dat hij de moord bedreven had middernacht.

 

D'onnozelheid wordt hier ter dood verwezen,

 

Ter dood veroordeeld, naar het gevang gedaan.

 

In alle steden en dorpen stond te lezen

 

Oscar Goedhals die moet den dood doorstaan.

Oscar zijn hart was van droefheid verslonden
En zwaar geboeid werd geleid naar het schavot.
Brave soldaat, moet gij uw leven laten
Als moordenaar al op een wreed schavot?
De vierde maart zo was 't arrest geschreven.
Uit alle kanten van zijn vaderland
Daar kwamen duizenden mensen toegetreden,
Want Oscar stond als moordenaar tot schand.

Oscar die voor de Heer der Wet ter aarde
En stortte menig traan in overvloed.
Heren heb medelijden wil mij sparen.
Vergiet toch heên toch geen onschuldig bloed,
Want God die weet wat ik heb onderstaan
En nu zal ik als moordenaar gaan scheiden
En nooit op aarde heb 'k iemand kwaad gedaan.

Zijn broeder heeft ook nog verlof gekregen
Om hem als priester tot het einde bij te staan.
Hij heeft hem reeds zijn laatste zoen gegeven,
Sprak tot het volk met zijn ogen vol getraan:
Gij brave mensen, gij alle christenzielen,
Nog één gebed voor mijnen broeder teer
Tot lavenis van zijne arme ziele,
Zij moet verschijnen voor den opperheer.

Tussen twee beulen stond hij met zijn broeder,
Zij hielden saam een kruisfix in de hand.
Hij riep: Adieu, adieu mijn lieve moeder.
Adieu, adieu, adieu mijn vaderland.

[p. 230]

 

Een karassier kwam in hoge vlucht gereden.

 

Van verre riep hij al met een brief in de hand:

 

Hij is onschuldig, ziet hier is geschreven

 

En ondertekend door de koning van ons land.

De zes matrozen die hadden twist gekregen
En hunne misdaad zelf bekend gemaakt,
Dat ze onder hun de misdaad hadden bedreven
En hem beticht als dubbele moordenaar.
Wat een geluk voor Oscar en zijn broeder!
Zij dankten God, hun aller opperheer.
Zij gingen samen naar hunne oude moeder,
Een groter feest bestond er op aarde niet meer.

Dit lied werd gezongen door Margaretha Maria Catherina Wouters-Gijsbers (1884-1973), haar zoon Leonardus Wouters (geb. 1909) en haar dochter Maria Panjoel-Wouters (geb. 1918), allen te Reusel. Moeder en zoon werden geboren in Hulsel, de dochter in Reusel. Bij de opname die plaatsvond ten huize van Leonardus Wouters viel het ons op dat jongere familieleden en buren die tijdens ons bezoek binnenkwamen bijna alle liederen konden meezingen.

De heer Wouters vertelde ons dat, hoewel zijn beide ouders veel zongen, hij de meeste liederen van zijn moeder had geleerd. Zijn vader was evenals hijzelf sigarenmaker op een grote fabriek, waar onder het werk nauwelijks werd gezongen. Wanneer en wat er thuis werd gezongen bepaalde zijn moeder; ze kwam uit een boerenfamilie die ‘uit allemaal echte zangers’ bestond.

[p. 231]

Data en plaatsen van opname

02 05 1969	Reusel
13 12 1971	Etten-Leur

Vermeldingen/Literatuur

Geen