Ter nagedachtenis van Eugeen Zetternam

[p. I]

Den lezer heil!

Later dan ik gewenscht had ontvangt gy het werkjen, dat zyn bestaen aen een menschlievend doelwit heeft te danken.

Even als de schamele moeder, die hare kinderen om aelmoesen uitzendt, heb ik ook, op Gods genade, dat letterkind by bekenden en onbekenden uitgezonden, en, even als zulk eene verlatene, zat ik met een kloppend hart te huis den uitslag der bedelreis van 't papieren kind af te wachten; even als zy moest ik hiér lief onthael en mildheid, dáér onverschilligheid en weigering, en, ja, ginds, nog erger, afkeuring ontmoeten.

By 't volbrengen dezer taek, heb ik mede de dankbare en pynlyke aendoening van het eerlyk harte, dat tot den bedelzak vernederd is, leeren kennen; maer tevens genoot ik het zalig gevoel, dat den mensch treft, als een broeder hem zegt: ‘Neem aen, neem aen, en God helpe u!’

[p. II]

Zulke edelmoedigen heb ik veel, zeer veel ontmoet, derwyze dat ik my geene weigeringen meer herinnere. Mild, zeer mild zyn my de giften voor de weduwe en weezen Zetternam toegevloeid. Den toestand myner gunstelingen in aendacht genomen, heb ik een groot fonds ingezameld. Op het voetspoor der rykgezegende poogingen van den volksdichter Tollens, ten voordeele der armen, werden de myne, hoe verre beneden de zyne in waerde, niet ongelukkig door myne landgenooten en lettervrienden, waeronder voorname hollandsche dichters, ondersteund. Ook leenden my om inteekenaren in te winnen eenige vrienden de hand, onder welke ik dankbaer den heer Kesteloot-de Man, van Nieupoort, noem.

Ik ook, ik heb nu middelen om, als mandatarisse myner inschryvers, het goede te verrigten; ik ook mag troosten en helpen.

Gaerne toch zou ik in de overmaet myner vreugd aen Zetternams graf gaen kloppen, en zeggen: ‘Vriend, zie, ik heb geld! nu kan ik, te samen met menige anderen, voor het heden en morgen uwer weduwe en weezekinderkens zorge dragen. Vriend, slaep gerust! de storm die ze dreigde, dreef over: dat hebt gy aen taelbroeders, dat hebt gy aen vrienden en landgenooten te danken. Slaep gerust!....’

Kon de zalige ingesluimerde uit den droomloozen slaep opstaen, hoe zou hy, man van geest en harte, danken! Hoe zou zyne ziel in eenen vurigen dankblik uitschieten? En wat zou hy gevoelen, denken, zeggen, als hy zoo vele offeranden, als blyken van belangstelling in hetgeen hy deed en wilde doen, rondom zyn graf zou vinden?

Gy allen, die aen mynen oproep hebt willen beantwoorden, hoogambtenaers en edele menschenvrienden van allen rang, ontvangt daervoor myne innigste dankbetuiging.

Vlaemsche kunstbroeders, die my met liefdryke broederhand ter hulpe zyt gekomen, en die met zulke aendoenlyke

[p. III]

belangstelling myne inteekenlyst beschermdet, gy hebt u als vlaemsche Belgen gedragen: men kon, men mogt niet minder van u verwachten!

Gy deedt wel. By u is 't woord medelyden geen ydel woordgeklater; de broederlykheid, geen droom.

Hoe zou ik my in 't nakomen zulker grondbeginsels, uit christelykheid en deugd en vaderlandsliefde gesproten, niet verheugen?

Ja, heilig is uw doelwit; het is eener edele volkszaek waerdig. Gy wilt de nabestaenden van onzen Zetternam in geene armoede gedompeld zien.

Maer ook, welke lettervriend heeft meer de liefde zyner landgenooten, de genegenheid der voorstanders van volksbeschaving verdiend? Zoon des volks, streed hy voor het volk. Hy verwon alles wat hem in den weg stond, gebrek, middelen en onderwys, om dien stryd door te zetten. De werkman, de schryver, de burger was alles zichzelven verschuldigd. Wakker, braef en moedig, gevoelde hy diep de verhevenheid der spreuk des Heilands: ‘De mensch leeft niet alleen van den broode.’

Mag ik hier nog den lezer een oogenblik ophouden om te zeggen, dat Zetternam my eenige maenden vóór zyn inslapen (maert 1855) met een eerste en laetste bezoek vereerde? Hy trachtte in den beginne zynen kommer onder vrolyken vorm te verbergen; doch weldra werd de samenspraek vertrouwelyker; hy voorspelde 't aensluipend onheil dat hem in den bloei des levens afwachtte: ‘Myne gezondheid is zwak, zeide hy; God zal my geen lang leven verleenen.’ Dat ontroerde my, en ik bekeek met geheime deernis dat bleek en peinzend wezen. Ik trachtte hem een vertrouwen, althans eene hoop by te stellen, die ik zelve weinig bezat. Onrustig bleef ik er over nadenken. Menigmael sedert dien is myne verbeelding den man, die onder te zwaren last gebukt ging, tegengevlogen!

[p. IV]

Wie toch moest er dieper medelyden gevoelen dan ik? Wie wist beter dan ik wat moed hy behoefde, om kloekmoedig te volherden in 't volbrengen van huiselyke pligten en 't voortzetten van zwaren letterarbeid?

Myne ongerustheid werd al te spoedig gestaefd. Een antwoord, dat zyn vriend, de heer Conscience, my schreef, leerde my tevens hoe wellekom hem myn vernemen naer zynen toestand was geweest, en hoe weinig hoop op redding er nog overschoot. ‘Nu weet hy toch,’ schreef my die heer, ‘dat alle hoop op herstelling voor hem verloren is. De bediening der H. Sacramenten heeft het hem gezegd. Met moed en onderwerping ziet hy zyn lot te gemoet: maer het gedacht dat hy zyne vrouw en kinderen aen de uiterste armoede gaet overlaten, maekt zyne laetste stonden bitter.’

Ik vroeg aen God genade voor dat jong en nuttig leven; ik vroeg behoudenis voor dat veelbelovend talent, maer 't vonnis was uitgesproken. Zetternam viel in eenen tyd, gedurende welken alles te samen liep om zyne laetste stonden bitter te maken, dewyl oorlog en diere tyd Europa teisterden, uitputteden, en den burgerstand met eenen volkomen ondergang bedreigden.

Ondertusschen schynt zich voor de zynen eene hoop te vervullen, die Zetternam welligt, in oogenblikken van opwekking, in die laetste bittere stonden kan genoten hebben, by het zien des belangs dat hy, de arme werkman, aen eene hoogedele antwerpsche juffrouw, dochter van eenen der hooge ambtenaren des ryks, had ingeboezemd; alsook aen eene edeldenkende huisvrouw, weduwe van eenen voornamen ambtenaer en met roem bekenden vlaemschen letterkundige van Brussel.

Comiteiten te Antwerpen, Brussel, Gent en Kortryk, echte zustersteden in die omstandigheden, werden voor die goede zaek ingerigt. In het kleine Somerghem, door den

[p. V]

heer onderwyzer Mertens aengewakkerd, werd met hetzelfde doelwit eene letterkundige zitting gehouden. De maetschappy van Hamme (Tael en Kunst), bleef mede niet ten achter. Dichters hebben gezongen, redenaers gesproken, tooneelisten den schouwburg geopend. Er is meer: Henegauwers, onder welke de heeren Clesse en Olivier, werden ons by die liefdadige werkzaemheid tot hulpmannen, tot letterbroeders.

Gy allen, die eene lenigende hand over dat groot ongeluk uitgestrekt hebt, verheugt u: want er moet noodzakelyk eene rykvergeldende zelfvoldoening uit voortspruiten.

Voor u allen, milddadige zielen, vernieuw ik ten hartelykste, den heilwensch ten hoofde dezer inleiding uitgedrukt.

Dixmude, mei 1856.