Sinte Godelieve, Vlaemsche legende uit de XIde eeuw

[p. *2]

[p. I]

Voorwoord.

De geschiedenis welke ik hier den Lezeren aenbied, in legendischen vorm bezongen, behoort tot West-Vlaenderen, en gebeurde te Ghistel, een stedeken in dien tyd vermaerd door het trotsch kasteel, welks torens zich in de lucht verhieven, en den wreedaerdigen graef die het bewoonde. Deze was Bertholf, afstammeling van Sifried, koning van Denemarken, de woeste Noordman die in 928 de geheele zeekust deed uitplunderen en zich tusschen Nieuport en Brugge nederzette. Het schynt dat de wreede inborst van dien bloedverwant door Bertholf en zyne moeder was geërfd, daer hun ruw karakter aenleiding gaf tot al de rampen die de vrome Godelieve lyden moest. Dezechristene heldin was dochter van den graef Hemfroot, en behoorde tot een der grootste stamhuizen van ons land; in hare vroegste jeugd was zy vermaerd om hare schoonheid en uitmuntende deugden, later om hare ver-

[p. II]

drukking en marteldood. Volgends het waerschynlykste gevoelen werd zy in 1045 geboren, op het kasteel van Londefort, in het dorp Wierre, niet ver van Boulogne. Zy werd op het bevel van haren echtgenoot en door de wraekzucht van dezes moeder verworgd, in den nacht van 6^en juli 1072, te Ghistel, in het kasteel. Het Volk, dat sedert lang in het rampzalig lot der edele vrouw stilzwygend had deel genomen, stroomde ten dage harer begrafenis van alle kanten des lands naer Ghistel toe, en vereerde weenend hare nagedachtenis. Van toen af heeft de christenheid eene bedevaert ingesteld die onafgebroken tot den huidigen dage voortduert, en pelgrims aenvoert uit alle streken. In myne kindscheid werden er alle jaren een zeker getal witbespannen wagens geschikt, die het volk uit Dixmude en omstreken in massa naer Ghistel voerden. Menigmael heb ik, naest myne moeder, van die godvruchtige karavaen deel gemaekt. Na ter kerk en in de kapel gebeden te hebben, leidde myne moeder my telkens in het bouwvallig kasteel en in den bemuerden hof, en herhaelde my de gebeurtenissen die daer ter plaetse geschied waren, omtrent acht honderd jaer te voren. De goede vrouw boezemde my dus als kind reeds een grooten eerbied in voor de heilige Godelieve. Het kon niet anders of de beschouwing van dat brokkelend kasteel, overblyfsel van alouden adeldom, van grootheid en magt, van barbaerscheid en verdrukking, maekte een diepen indruk op my, en printte de gedachtenis van die bedevaert zoo levendig in myn geheugen, dat noch tyd noch omstandigheden die ooit konden doen verdwynen. Zoo heb ik met voorliefde die wonderbare legende bezongen, welke

[p. III]

my zoo veel te belangryker voorkwam, om dat die onze streek toebehoort en nu nog algemeen gekend en gevierd wordt, even vurig en levendig als ten dage der begraving van die heilige lyderes.

By eene ernstige bespiegeling op het tafereel dier geleden rampen, waer van eene adellyke vrouw het slagtoffer is geweest, en op het barbaersche gezag waermede de Grooten alsdan alleenheerschten, kunnen wy niet genoeg onze hedendaegsche zeden, wetten en instellingen toejuichen, die de menschheid en het heilig burgerregt beschermen, en armen en ryken voor de wet gelyk maken. Bertholf heeft zoo veel te stoutmoediger zyn schrikbedryf uitgevoerd, omdat de euveldaden der leenheeren in dien tyd ongestraft bleven, en de burgery onder hunnen dwang en willekeur moest bukken. Boven de hooge magt, die hen barbaersche straf op het volk deed plegen, waren zy verslaefd aen vooroordeel en bygeloof. Zoó kwam het, dat Bertholf en zyne moeder voor zwarte hairen schrik gevoelden, en geloofden dat die een geschenk van den duivel waren, en een voorteeken van ongelukken. Dat schoone sieraed der natuer, hetwelk onze hedendaegsche vrouwen zoo trotsch maekt, en dat haer een zoo edel, deftig voorkomen geeft, veroorzaekte alle de verdrukking die de heilige Godelieve heeft onderstaen. Zy was eene wonderschoone vrouw; buitengewoon waren de krachten harer ziel, die haer in den stroom van tegenspoed en lyden deden moed vatten en meer en meer hare godsvrucht ontgloeiden. Wy hebben getracht dat hemelsch beeld van christendeugd, van werkzaemheid, van liefdadigheid en lydzaemheid zoo getrouw mogelyk af te schetsen.

[p. IV]

Na acht honderd jaren is de legende der heilige Patroonersse van Ghistel nog altyd even populair onder het volk gebleven; deze gedachte doel ons hopen dat onze arbeid, onder het publiek, door lezers noch lezeressen als nutteloos zal beschouwd worden.

Ik heb de grondstoffe voor myn werkje geput aen de bron der oude legende, welke ik als de ware geschiedenis beoordeel, dewyl die ons is overgeleverd door eenen man van dien tyd, den eerweerden heer Drogon, pastoor van Ghistel. Ik mag dus zeggen met den legende-schryver: “Ik heb niets verzonnen in den grond van het verhael, niets aen de inbeelding toegestaen, my zonder ophouden herinnerende dat de eerste hoedanigheid van den geschiedschryver de geloofweerdigheid is. Met een woord, ik heb eene zuivere en regtzinnige geschiedenis willen geven, zoo veel het de inlichtingen mogelyk maekten.”