Logo DBNL
De avondlamp (1850)

De avondlamp

(1850)–Maria Doolaeghe–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Zendbrief van den uitgever.

Mevrouw,

 

Als Vlaemsche, en, ja, als Nederlandsche vrouw, als waerdeerster der poogingen welke ook in Vlaenderen de Dichteres der Madelieven heeft aengewend ter bevordering der vaderlandsche Letterkunde (by ons min de uitdrukking der maetschappij dan die van den volksaert), vraegdet gij mij - verschoon dien, thans ook in Holland doordringenden, gy - eene levensschets van Mevrouw Van Ackere, vooral uit het letterkundige oogpunt beschouwd.

Dit verzoek verwondert mij niet: gij zeidet mij, dat de Poëzij het zelfleven is in al zijne reinheid uitgestort en met al de tooverkracht der tael voorgedragen; dat gij die omschrijving der edele kunst aen de werken der Dixmudsche Dichteres hadt getoetst, en dat gij daerom niet aerzeldet haer een' naem te geven,

eveneens als die van vriend ‘veel gegeven en schaers verdiend.’

 
Rien n'est plus commun que le nom,
 
Rien n'est plus rare que la chose.

Eene toepassing waerbij de goede Lafontaine zeker zou gegrimlacht hebben.

Gij merktet mij aen, Mevrouw, dat die Dichteresse niet enkel eene gemoedelijke, gevoelige vrouw was, gelijk er meer dan eene zangeres in Holland is opgetreden, maer dat zij zich tevens in den Lierzang tot eene hooge stoutheid van denkbeelden had verheven.

Ik bevestigde uw gezegde door het aenhalen of liever vurig uitgalmen van 't slot des lierzangs te Sotteghem bekroond, en dat mij vroeger, bij 't nederbukken voor 't grafaltaer van dit offer der dweepzucht en der afgunst, zoo diep ontroerd had:

 
Maer yzing schokt de burgerdrommen;
 
Elk aerzelt met benard gemoed.
 
Hoor ik den donder niet aen 't grommen?
 
Verbergt de zonne niet haer gloed,
 
Verschrikt het euvelwerk te lichten?
 
Alom verbleekende aengezichten,
 
Plots afgewend van 't moordtooneel.
 
Wat stond! de krygstrompetten schateren,
 
De trommels slaen, de donders klateren
 
En 't stael doorkerft des martlaers keel.
 
 
 
Men zegt, dat God in toorn ontsteken,
 
De beulen strafte op d'eigen stond
 
En dat, om Egmonts dood te wreken,
 
De bliksem 't wreed geboeft verslond.
 
Men zegt dat nog, by elk verjaren,
 
De marteldag geen licht ziet klaren
 
En 't buldrend onweêr zich verheft,
 
En dat in Flips en Alvas graven,
 
Benesteld door onzaelge raven,
 
De donderslag hun rompen treft.

In dien toon, zeidet gij, moet Corinna gezongen hebben, die zelfs haren meester Pindarus in een wedstrijd overwon!

Gij vondt zelfs dat er weinig nederlandsche vrouwen het in 't lyrieke vak en geene vlaemsche Dichteressen het in den Lierzang en de Elegie zoo verre als de Dixmudsche zangster hebben gebracht. 't Is waer, dat ik vrouwen als gij, gaerne gelijk geef, maer even gaerne spreek ik haer tegen: zulke wrijving van denkbeelden, ook dan als zij niet zeer ernstig is, lokt wel eens een vonkje uit.

‘En Anna Byns dan?’ voegde ik er in éenen adem bij.

Gij beoordeeldet haer niet ongunstig op een paer harer beste refreinen. Ik herinner mij heel goed, dat ik u hare Refreinen, als eene curiositeit, eens heb gebracht; maer eilaes, die ongelukkige Sint Pieters letter (zoo als men 't gothieke geprent hier heet) deed u beven: de dogmatieke toon van 't professorale kwezeltje of begijntje - 't is 't zelfde nagenoeg - en de bastertwoorden namen u niet sterk in voor haer, na dat ik zelf u een paer dier curiositeiten had voorgedragen.

In den grond kunt gij wel gelijk hebben, met te gelooven dat de beste dichteressen van dien tijd den getabberden biographen onbekend gebleven zijn. 't Mysticismus, dat natuerlijk dweepen, dichten en droomen, schijnt u vroeger de ware bron der poëzij voor de ziel der vrouw ontsloten te hebben. Inderdaed, er zijn liedekens uit die dagen overgebleven, het kindeken Jezus of den purperen Bruidegom toegezongen, die ook mij meer gelden dan al die politico-theologische rijmschrijverij, meer belang voor den tael- dan den dichtliefhebber aenbiedend.

Een enkel stukje kan hier ten bewijze gelden, en uw gevoel zal er de aenhaling zeker niet van afkeuren. Het is een eenvoudig Leyssen-liedeken om het kindeken Jezus te groeten in Bethleem, dat gezongen werd op de stemme Met den eersten. Die liederen, zoo gij weet, Mevrouw, hebben zich tot heden in de kersmisse staende gehouden. Verbeeld u dat gij een paer eeuwen vroeger, te middernacht, in den gothieken tempel, na het voorspel der herderlijke schalmei (zij moge dan al of niet in Judea geklonken hebben) een herderschoor in mineur hoort zingen:

 
Laet ons gaen naer Bethleëm,
 
Den nieuwen coningh groeten,
 
En kussen daer dat lamken tem,
 
Sijn handekens en voeten,
 
En loven hem (want hy is 't weert)
 
Die d'ootmoedigheydt begeert,
 
Den cleenen, den cleenen, den cleenen.
 
 
 
Den hooveerdigen soo steegh
 
Can 't kindtjen niet sien suyghen:
 
Het stalle-deurken is te leegh;
 
Hy moet sich neder-buyghen,
 
En van herten syn gherust;
 
Vriendelyck dan Jesus kust,
 
Den cleenen, den cleenen, den cleenen.
 
 
 
Zyt ghy met elckeen in peys,
 
Ghy mooght hem vry aenspreken:
 
Om peys daelt hy uyt syn paleys;
 
Daerom syn oogskens leken.
 
Dit kleen nieu gheboren kindt
 
Den vreedsamighen bemint;
 
Den cleenen, den cleenen, den cleenen.
 
 
 
Al die reen van herten syn
 
En 's duyvels strick ontvlieghen,
 
Aenschouwen daer syn schoon aenschyn,
 
En 't kindeken bly wieghen
 
't Syn inwoonders van syn huys,
 
Verr' uyt 't wereldsche ghedruys,
 
Den cleenen, den cleenen, den cleenen.

Dat is naief schoon, als eene schilderij van onzen Van Eyck! roept gij uit. Oprecht, het harte recenseert best poëzij. Van wie is dit meesterstukje, vraegt gij? - Van een eenvoudig kwezelken binnen Gent, wiens naem van den Cleene alleen moest gekend zijn*.

Ook gij durft denken, Mevrouw, dat, hoe hemelrein dergelijke half middeleeuwsche perelen zijn, de vaderlandsche zucht ook hare hemelsche uitboezeming heeft, en dat de dixmudsche vrouw, schoon vrij minder mystiek, ook eene schoone, reine dichtkrans draegt: ja, gij bewondert haer genoeg om haren lierzang op Egmont bijna naest dien van Feith op de Ruiter te plaetsen, en om haren Madelieven eene der eerste plaetsen onder de dichtbundelen sedert 1830 - maer niet ten gevolge van 1830 - verschenen, te stellen.

Niettegenstaende de verhevene onderwerpen dikwijls door haer op eene verhevene wijze behandeld, ontbreekt het haren uitboezemingen aen geene teedere gevoelens, die de vrouw over 't algemeen zoo gelukkig weet uit te drukken: hare poëzij paert kracht en welluidendheid**.

Op uwe vraeg, hoe de zielvermogens van Mev. Van Ackere zich toch zoo schoon, zoo breed ontwikkeld hebben, zal ik zeggen wat ik deswege uit goede bronne heb vernomen.

Even als meest al de dichters en dichteressen die in Nederland (want de baronnessen de Lannoy zijn er zelden) zich een naem gemaekt hebben, behoort de dixmudsche vrouw tot den burgerstand. Geene omschrijving ter dezer plaetse! Zij is de dochter van een potbakker. Ik meene dat men zoo ook iets van Virgilius vertelt; en Dubitade dan? - Woelig en woest van aerd als een knaep, gaf zij, buiten de geliefde pop, als kind den voorkeur aen jongensspelen. Niemand vermoedde dat er in de stil ontluikende maegd, in het harte van Mietje-Cisca (zoo heetteden ouders en buren de speelzieke) een vonk van mannenvernuft, bij de aengeboren sprankel des vrouwelijken gevoels, verschool. Hare eerste opvoeding, of bepaelder onderwijs, was niet gansch verwaerloosd geweest. Twee jaer had zij tot Ypre bij de Ronsbrugge-Damen gewoond: Mietje-Cisca wist nu al vlaemsch en fransch genoeg; men zoude ze t'huis in de hooger Cijferkunst bekwamen. Een schoolmeester, een rederijker, Petrus-Joannes Gheysen werd hiertoe uitverkoren. Eens bemerkte Maria dat hij verstrooid was, bekommerd met iets: de man die, volgens 't oude schoolmeester-rubriek, met de straftaek van een gelegenheidsdicht op te stellen was belast, mijmerde: ‘Maer dit onderwerp is toch zoo moeielijk niet, meester!.....’ - Ach, jufvrouw Mietje, zoo gij wist!’ Den volgenden dag toonde de leerling haer eerste dichtproeve aen den meester: de goede man stond tevens verbaesd en verrukt.... hij had het wel wat hoogdravender, zoo als zijne poëzij, gewenscht, buiten dat perfect....

Als poëet was meester Gheysen een van die menschen, dien 't aen goeden wil, hoogdravende woorden, stoppen, stippen noch signa exclamationis ontbreekt.

Gij vraegt mij wellicht of er staeltjes van zijne Zwanenburgerij bewaerd zijn? Ja wel. Luister, Mevrouw: het is eene rhetorikale Wanhoop:

 
O Hemel! all's verwart! wie zie ik tot my schreèn
 
Met 't floers des doods gedost, met opgeheven ermen?....
 
Ach, 't zyn myne ouders!!! laes!.... ei, wykt, wilt myns ontfermen.
 
Dreigt niet.... stapt weêr in 't graf.... maer neen.... gy spreekt my aen:
 
‘Wanschepsel! wars van deugd was slechts uw hoog bestaan,
 
Om boels, meineedig, op de spond der hel te leven?
 
Als waaghals zinkt ge in 't stof, als echel zult ge sneven....
 
Wat taal*!

Wat tael! herhaelt gij Mevrouw, die toch geen bloote onverstandige echo zijt. Herhael maer niet wat onmiddelijk die woorden voorafgaet!

Gheysen die de verzen van zijne leerlinge alreeds bijna zoo goed als de zijne vond, toonde iets van die dichtproeven den Heere notaris Lodewik van Roo. Deze man was den vlaemschen schouwburg en de volksbeschaving buitengewoon genegen. Hij begreep dat men de ingeschapene dichteres geen beter tael- en dichtoefening kon aenbieden dan een paer uitgelezene dichters: de lyrieke Helmers en elegische Tollens kwamen terzelver tijde in hare handen.

Op het aendrijven van haren kunst-Meceen waegde zij het in 1826 naer lauweren te dingen. Ypre ontsloot den dichtkreits. De afwezige Jufvrouw werd als eerste laureate uitgeroepen; doch daer zij zich niet aenbood om het borstmetael te ontvangen, werd dit den 2den bekroonde toegewezen - den Heere

D. de Simpel, eenen naem die meermalen de dichtstrijden met eere had doorklonken. Deze schrijver vond het rhetorikale gebruik dat de afwezigen ongelijk gaf, onverstandig en onbeleefd: hij deed wat de rechters hadden moeten doen. Die ridderlijke handelwijze was de jonge dichteres welkom.

De Nederlandsche tael begon zich ook in haer oud en onverjaerbaer recht Belgie door te herstellen. 't Staetsbestuer was haer genegen, en ondersteunde de oude rederijkers, benevens de letterkundige maetschappijen: Willems had zelf zijne ambtsvordering aen zijnen nederlandschen kunstzin te danken. Zeker, kan een Gouvernement akademiën en geleerden aenwakkeren, hunnen iever prikkelen, hun en tijd en verademing bezorgen; maer wat vermag het voor eenen dichter? Hem eerbiedwaerdig maken, en als nuttig hurger in 't oog van allen doen uitschitteren? Ja, maer ook meer niet. De poëzy zetelt boven troonen der aerde omdat zy voor Godes troon buigt. Ik meen dat Nomsz, de bij u als treurspeldichter van onze Maria van Lalain bekende die in een hospitael stierf, ergens schreef:

 
Der dichtren schoonste loon is niet beloond te wezen.

Jufvrouw Doolaeghe bleef dan ook den Vorst, voor de nederlandsche tael zoo genegen, onbekend. Maer haer jong talent, bij eene edele ziel gevoegd, bezorgde haer kunstvrienden: onder dezen telde ze den kapitein Oudemans, hollandsch dichter, en (geloof ik eenen band die sedert vijf-en-twintig jaren duert) den schrijver dezer regelen. Bij dezen kwamen later eenige vrienden van Antwerpen en Gent, zoo als C. Serrure, Vervier, Blommaert, Rens, Renier, Blieck, en, wien ik voor allen had moeten noemen, de Hans Sachs of Meistersanger van Vlaenderen, de een-

voudige stadsbelleman van Kortrijk, Hofman. Wat vroeg de belanglooze, die den lande en den hemel dichtte, meerder van de kunst dan kunstvriendschap? Doch wij loopen wat den tijd vooruit: de tijd baerde roozen, maer de dorens? Ziehier.

Eene zware kinder- en zustertaek rustte op de rijkbevoorrechte. Zij had eene bejaerde moeder, en een sedert jaren kranke broeder die in haer hoopte: zij bedroog die hoop niet. Hij die haer de poëzij had ingestort, had haer den moed van den plicht gegeven, ook als een andere broeder in 't huwelijk trad: de dubbele zelfvolmaking van brein en ziel lag haer aen 't harte. Op haer hoofd en dat eener jongere zuster, Sophia genaemd, bleef-de zegen der in hoogen ouderdom zacht inslapende moeder rusten! Beide zusters ondersteunden zich bij 't bedienen van een specerijwinkel.

Even als menig hollandsche handelaer, logenstraft Maria het fransche gezegde style épicier, esprit épicier. Het ging haren handel wel. De dag des Heeren was voor haer ook de dag van des Heeren dochter, de heilige Dichtkunst. Poot verlangde niet sterker dan zij naer zijn studeervertrekje, en ik betwijfel of de landbouwer het zoo druk gehad hebbe als de winkelierster.

Hofman, wien zij jaerlijks op zijn patroonfeest een teeken hares aendenkens overstuerde, dat hij met een gul vers beantwoordde, was de moeder van Maria gaen vervoegen. De vriendinne van den achtbaren grijzaert bleef zijner nagedachtenis getrouw: nauwlijks had het Kortrijksche Rhetorijk eene elegie op dien beschaefden burger ten prijskampe opgehangen of Jufvrouw Doolaeghe stortte in éenen adem dergelijk dichtwerk uit.

Die elegie is een der schoonste voortbrengsels door Vlaenderen ooit bekroond. Hoe laeg zinken zelfs de Nederduitsche toonen een jaer te voren door 't Gouvernement op 's lands onafhanglijkheid en toekomst omlauwerd, daerbij neder!

Geloof, hoop en liefde ademen ziel en leven dien voortbrengsele eener onsterfelijke vriendschap in.

 
Gij kent mijn hart, o God, dat vurig minnend harte,
 
Dat aan de vriendschap en de liefde onscheidbaer kleeft.
 
U is zijn ramp bewust, zijn grenzenlooze smarte,
 
Wen 't enkel voor 't verlies van dierbre vrienden beeft.
 
Ach, waerom weêr dat hart zoo schriklijk aengegrepen?
 
Was 't niet genoeg dat mij mijn moeder werd ontscheurd?
 
Moest ik zoo ras mijn vriend nog zien ten grave slepen?
 
Had ik mij niet genoeg bij lijken mat getreurd?

Ten slotte zingt zij over Hofman:

 
Voor ons is hij de bron van laafnis en verrukking,
 
Wanneer de geest des kwaads weêr uit de helle rijst
 
En 't vaderland bestormt met vrijheids onderdrukking;
 
Wanneer mijn teeder hart voor nieuwe gruwlen ijst.
 
................
 
'k Heb thans een sterker hart dat lijden kan en hopen:
 
'k Win troost en moed en kracht bij 't staren op het graf.
 
Daer houdt een hemeling ras Eden voor mij open;
 
Daer wacht mij Hofman en mijn lieve moeder af!

Zoo zingt de vaderlandsche, de verlichte vrouw alleen, bij wie vriendschap, kinderliefde en godvrucht dezelve beteekenis hebben als 't woord onsterfelijkheid.

Zes jaren waren dan sedert de vernedering der nederduitsche tael verloopen: de rijmlarij der Brabançonne had bedreigd de goddelijke klanken van Vondels luit hier te doen zwijgen!

Onze dichteresse had gezwegen bij den prijskamp waerin 't Gouvernement, wellicht voor de eerste mael (1834), eenige politieke goedwilligheid toonde ten voordeele der met vader Willem verjaegde, miskende en vertrapte tael. De vlaemsche dichters die de omwenteling bezongen, wankelden zelven in hun geloof.

Ledeganck had mij, den 16 mei 1832, geschreven: ‘Met hartelijk genoegen heb ik Ueds brief ontvangen, gelezen, herlezen en als iets dat mij vereerend was aen mijne vrienden, de Heeren Willems en Rens, medegedeeld: hij verplaetsle mij in gedachte in de dagen, wanneer men, zonder nogtans vele vereerders te vinden, zich met vaderlandsche letterkunde mogt bezig houden, zonder spotternij of iets dat voor eenen onafhankelijke wel erger mogt zijn, te ontmoeten*.’

Maria, stond boven lof en blaem, boven vrees en hoop verheven. Wat zij in den storm zong, het moge een lierzang of een ïambe geweest zijn, was alleen voor hare ziel, en voor God-welke die vaderlandsche zucht had vernomen, niet verloren.

Maer een hooger loon dan de benoeming tot het eerlidmaetschap van eenige voorname lettergenootschappen in- en buiten 's lands, dan de lauweren in eenige prijskampen geplukt, dan de vertalingen van hare gedichten in 't duitsche door de baronnes Von Ploennies en in 't engelsch door Caroline de Crespigny en Midicin; een hooger loon dan een eerekruis of eer-

medalje uit vorstenhand ontfangen, en, ja, dan de kunstvrienden die haer welbesteed dichtvermogen haer in Belgie en Holland aenwon*, verwachtte de heilige zangster der onsterfelijke vriendschap.

De laureate was, volgens gewoonte, bij haren kunsttriomf te Kortrijk niet aenwezig; dan een jonge Kortrizaen, een opvolger van Palfyn, woonde de voorlezing van het prijsvers bij; hij wilde de Dichteres in persoone leeren kennen: de bewondering deed in hem een zachter gevoel ontstaen. Het eerste dichtstuk dat thans uit hare pen vloeide was Huwelijksheil getiteld en Vrouwe Van Ackere geteekend.

Vroeger was haer nog eene aengename dichterlijke verrassing overgekomen: een onbekende jongeling had haer een bezoek afgeleid, en een doosje nagelaten met eenige verzen, vergezeld van een antieken camée, met verzoek dien, als een bewijs zijner erkentenis voor hare zangen den vaderlande geleverd, te willen bewaren Zij herzag hem nimmer!

De droomen van de maegd, van de dichteresse waren verwezenlijkt: haer handel was gezamenlijk met hare kennissen, haren roem en haer huisgezin, uitgebreid.

Ik weet, Mevrouw, met wat genoegen gij jaerlijks haren zang in 't Nederduitsch Jaerboekje nagingt: want er verscheen niet veel van haer in 't publiek, en zij dreef vooral geen handel in verzen. Neen, maer waer er iets edels, iets vaderlandsch te bezingen was, daer was hare ziel, daer heure lier. Hofman, Egmont, Palfyn, Sid. Hosschius en haer stadgenoot Van Poucke - de kinderkribbe, de huisselijke vreugd, angst, hoop en erkentenis,

de arbeid en de welvaert die hij voortbrengt, ziedaer de toonen die op die geniale luit wemelden.

Zij bemint hare vaderstad als de eerste vertegenwoordigster des vaderlands: geen wonder dat zij de feest van die goede moeder meermaels bezong.

Met eene soort van improvisatiekracht tot het lyrieke (die eerste, oudste bron aller volkspoëzij) bezield, beantwoordde zij aen de uitnoodiging die het landbouwkundig genootschap dier stad haer deed, om een gedicht te vervaerdigen voor het banket dat de tentoonstelling van Land- en Hovingbouw moest sluiten. In denzelven namiddag dat die ode uitgestort werd, kwam zij op en van onder de pers, en werd onmiddelijk hierna den dischgenooten door den kundigen Heere Feys-Kesteloot, van Dixmude, voorgedragen. Onder dezen bevonden zich, buiten den Heere Gouverneur der provintie, twee ministers, de Heere Rogier, van binnenlandsche zaken, en de Heere Rollin, van openbare werken. Groot was de verrukking, de electrieke toejuiching op het gedicht den lof des Landbouws toegewijd.

Eenigen tijd daerna verzamelde de stadsraed ten plechtigste, onder het geluid der triomfklok. Een aental schoon ingebonden boeken lagen ter tafel der vergadering. Mevrouw Van Ackere had ditmael zich laten bewegen, om de plechtigheid, bij te woonen: het kind kon zich ook voor 't oog des publieks den kus harer moeder niet onttrekken.

De Heer De Breyne-Peellaert, burgemeester, nam het woord en zeide onder andere: ‘De Heeren Ministers vernomen hebbende dat eene zedige huisvrouw, eene ware moeder, de schrijfster was van een dichtstuk dat zoo veel schoonheden bevat, zoo vaderlandsch is, wilden de Dichteres een bezoek afleggen en haer hunnen dank over haer verdienstelijk werk betuigen. Gij weet het, Mijne Heeren; de beslommering van de

Staetsmannen week voor 't aengename van een letterkundig onderhoud met onze inboorlinge. Begeerig haer Ed. een bewijs der genegenheid van't Staetsbestuer voor onze tael te geven, heeft de Minister van 't binnenlandsch ons de dierbare taek opleid haer Ed. deze boeken aen te bieden.

Bij zulk een teeken van hooge achting, kon het stedelijk bestuer niet ten achteren blijven. Bij die heerlijke gift van hooger hand gezonden, hebben wij ons nederig offer willen voegen: 't is klein, maer 't vindt zijne waerde in de genegenheid welke iedereen u toedraegt, Mevrouw, en in onze hoogschatting van uw dichterlijken geest. Onder al de steden van Belgie is 't Dixmude alleen vergund het daglicht aen eene vrouw, tot luister van 't vlaemsche vaderland opgegroeid, te hebben geschonken.

Neem het geschenk van 's lands regering en het onze in dien zin aen: bewaer het als een aendenken van de erkentenis die de beschaving aen zulke verstanden die er de zuiverste uitdrukking van zijn, is verschuldigd.’

Noch de letterkundige maetschappijen der stad, noch de letterkundigen uit den vreemde, noch de dixmudsche vrouwen ontbraken aen die nog ongeziene plechtigheid. Een banket en een bal sloot die recht gelukkig. Ook op dien bal hebben wij de Dichteres in hare zedigheid zien pralen: zij had zielebehoefte om van haer roem uit te rusten; en den volgenden dag verhaestte zij zich dien te midden van haer gezegend huisgezin, aen eene haerdstede die de handel van steen in marmer herschapen heeft, te vergeten.

Doch ik hebbe eene voorname omstandigheid van 't eerebanket vergeten: men bracht aldaer bij 't instellen van een ridderlijken feestdronk ter eere der achtbare vrouwen, die den disch, als roozen de lente, sierden, den wensch uit, dat Mevrouw van Ackere de dichtstukken sedert het uitgeven harer Madelie-

ven (1840) vervaerdigd in een bundel mogt verzamelen. De Dichteresse stemde er in toe, indien een harer letterkundige vrienden die taek op zich wilde nemen. Aen de vereerende uitnoodiging mij deswege gedaen, kon ik mij niet onttrekken. Eene der aenwezige dames stelde voor het boek met den titel van De Avondlamp in de wereld te zenden, eene zinspeling op de stonden waerin die stukken, meestal des Zondags, vervaerdigd werden. De besluiten aen tafel genomen hebben ten minste de verdienste van meestal kort en, dikwijls, goed te zijn. Men weet dat zy meermalen vaderlandsch geweest zijn.

Niets ontbrak er aen dit feest, dan de tegenwoordigheid van hare ouders en haren letterkundigen weldoener, den voor de weezen zyner vaderstad voortlevenden L. van Roo, wiens sterkte van ziel de Dichteresse in de Madelieven heeft afgemaeld: zij rustten waer hen geene triomfklok zou wekken*. De boekgeschenken, met een vreugdetraen ontvangen, gingen nu degene van haren Meceen, krachtens zijn uitersten wil vroeger met een rouwtraen ontfangen, vervoegen.

Onder het ter perse leggen der Avondlamp zond mij de Kunstvriendin een achttal volksliederen over, door haer op 't verzoek des Gouvernements gedicht. ‘Ik heb den Potbakker met voorliefde bezongen, schreef ze mij; deze nuttige stiel heeft mij met eere groot gebragt!’

De verslaggever van 't feest aen onze Kunstvriendin door hare vaderstad gegeven, had gelijk te schrijven: ‘Deze buitengewoone eer der verdienstelijke vrouw bewezen, zal haer niet hoovaerdig maken. Daerom verheugen wij er ons in.’

Wij vreesden dan ook niet om de Hoofddichteres van Vlaemsch-

Belgie de volgende strophen, bij die eenige gelegenheid, toe te wijden*.

 
Doorworsteld zijn de schrikkelijke dagen
 
Van cholera en hongersnood.
 
Vervlogen zijn de donkere onweêrvlagen:
 
De toekomst blinkt in morgenrood.
 
De sikkel werd niet omgesmeed ten zwaerde,
 
Maer lacht op nieuw weldadige oogsten aen.
 
Hoog klinke ons lied, dat warme erkentnis baerde:
 
Neen, Vlaenderen kan niet vergaen!
 
 
 
Maer, ach! wat Belg kan 't zeedlijk leed verkroppen,
 
Dat Belgies beendrenmerg verknaegt?
 
Zoo zacht, als dauw den dorst der bloemeknoppen,
 
Is 't woord, dat onzen ijver schraegt -
 
Is 't heilig lied, dat basterden blijft richten,
 
Wier laffe trots het Neêrlandsch durft versmaên.
 
God dank! de vrouw volbrengt nog hare plichten:
 
Neen, Vlaenderen kan niet vergaen.
 
 
 
Ik vlecht den krans der Vriendschap rond den schedel,
 
Wien ge, o Dixmude, hulde biedt:
 
Die stille krans, wie ook een trotscher bedel',
 
Mishaegt aen uw Maria niet.
 
Waeit, bloemen lief, uw zoetsten geur haer tegen,
 
Gij, milder thans in Vlaendren opgestaen,
 
Bij breeder Landbouwkunst en breeder zegen!
 
Neen, Vlaenderen kan niet vergaen!
 
 
 
Haer moederzorg waekt sints de purpren strepen
 
Van 't Oosten tot de nacht begint.
 
Haer ziel heeft elk met eerbied aengegrepen -
 
Haer ziel, verlicht en vrijgezind.
 
Haer zedigheid doet bare kunst vergeven;
 
Den zoeten haerd stelt zij vóor lauwerblaên;
 
Zij wil alleen naer volksbeschaving streven:
 
Neen, Vlaenderen kan niet vergaen!
 
 
 
Zij heeft voor God en 't vaderland gezongen:
 
Ze ontfangt den kus van 't Vaderland;
 
En slaept haer lier, eens hier beneên gesprongen,
 
God stelt ze een hoogere ter hand.
 
Rein is hare eer, zoo keurig opgebloesemd -
 
Rein als de vlam, in 't hart haer opgegaen -
 
Rein als de wensch, prophetisch uitgeboezemd:
 
Neen, Vlaenderen kan niet vergaen!

Mijne taek is afgedaen, Mevrouw - eene taek even vereerend voor mij als de last mij door de Dichteres opgedragen; uwe vragen zijn ruimschoots beantwoord: gij kent thans het standpunt waeruit gij de Avondlamp moet beoordeelen. Uw gevoel zal dit doen. Veroorlof mij nog enkele woorden bij te voegen vóor ik de pen nederleg.

Even als gij zoude ik niet durven beslissen of Holland (dat land zelfs in dichteressen die in 't Treurspel uitmunteden vruchtbaer) wel thans eene vrouw bezitte, die zulke krachtige toonen heeft aengeslagen, die Alceus donder aen Saphoos suisenden toon vol moederliefde derwijze heeft weten te paren.

Het waerom dier schaersche vereeniging verheldert zich voor hen die Mevrouw Van Ackere innig kennen, die de moeder en burgeres in een even volmaekten graed bij haer ontmoeten. Opgeleid ter Christelijke wijsbegeerte, huldigt zij alleen grondbeginsels die 't geluk der volkeren van 't wettige gezag niet

willen scheiden, geene voorrechten ten koste des algemeens begunstigen, en in de orde den vrijheidszin plaetsen. Zij wil dat het beschavingsspoor door de moedertael, waeruit de omwentelingskar ons vroeger heeft gerukt, hersteld worde: zij gelooft dat de zaek der tael de zaek van 't vaderlandsche liberalismus is (die in den grond met het politieke niets te doen heeft): zij gelooft dat de vrijzinnigheid die onze zedelijke onafhankelijkheid door 't onderwijs en de letteren moet ontwikkelen en vestigen, dan alleen zal zegepralen als ieder natuerlijk taelrecht bij ons zal hersteld zijn.

Zulke denkwijze, gevoegd bij zulke poogingen om dit doelwit te bevorderen, is het eerekruis van haer ‘die haer licht niet onder 't korenvat heeft gesteld’ en ‘wier lamp in den nacht niet zal uitgedoofd worden.’

Vlaenderen zoude bezwaerlijk drie dichteressen kunnen opnoemen. De Poëzij, die hier wel wedstrijden opent, schenkt er toch aen de vrouwen geen gouden appel. Un nom et des lauriers, zeide reeds Boileau. Zij, de verhevene Godsgave, schijnt iets beter aen de zangster van Palfyn en Egmont, van de liefde en de vriendschap gegeven te hebben.

Gij ziet het, Mevrouw, ik hebbe u niet alleen eenige levensbijzonderheden van onze Dichteres medegedeeld, maer tevens een oogslag op hare werken gegeven. Dit was het gevaerlijkste deel mijner taek: moge mijn titel van kunstvriend en uitgever van De Avondlamp mijn gevoelen over de verdiensten der Dixmudsche vrouwe niet ontzenuwen! Wat ook hare dichtwaerde zij, men zal niet ontkennen dat zij een dier weinige vlaemsch schrijvenden is, die der tale machtig zijn. Zij behoort niet tot dien zondvloed van letterkundigen, van welken de hekelschrijver der Pegasiade (Eekma) ten verleden jare getuigde:

 
Ze strijden voor een tael door hen verknoeid!

Mijn zendbrief wordt inderdaed te lang om den invloed der letterkunde op de vrouwen en die der vrouwen op de letterkunde bij ons af te malen. Het zij mij genoeg, aengestipt en bewezen te hebben dat eene vrouw, zonder verzuim harer hoofdplichten, der volksbeschaving, zich in de letterkunde weêrspiegelend, kan offeren.

Overigens berust ik in de enkele woorden eens vertalers van Juvenalis overbekend hekeldicht tegen de vrouwen (Fabre): ‘Tot omtrent het laetste der voorleden eeuwe, heeft men geloofd dat de vrouwen geene opvoeding, geschikt om hunne denkbeelden te vermenigvuldigen, moesten ontvangen: dit vooroordeel heeft, even te Parys als in 't oude Rome, oorzaek van ontelbare ondeugden geweest, bestendig uit den staet van onwetenheid voortvloeiend waerin men een wezen van 't een of ander geslacht laet. Verstoot de onwetendheid en gij zult zien dat de huwelijken aen minder gevaren zullen blootgesteld zijin: want, wat men er ook tegen inbrenge, als men zijne eigen waerde kent, is men min bereid om die te verlagen.’ De opvoeding en 't onderwijs der vrouwen is een grondbeginsel van hoog staetkundig belang, door ons Staetsbestuer in den persoon van de dixmudsche Dichteresse erkend, maer waervan 't nog niet de inrichting heeft kunnen ontwikkelen.

Er blijft mij niets over, Mevrouw, dan u van mijne vaderlandsche hoogachting te verzekeren.

Uit Gent, den 4en Augustus 1850.

Prudens van Duyse.


Vorige Volgende