Prinsen, priesters en paria's. Reizen door India en Thailand

[p. 2]

AAN HAN SCHINTZ

[p. 7]

Inleiding

Wie uit een welvaartsstaat komt gelijk de onze, en door India gaat zwerven, en oren heeft om te horen en ogen om te zien, ervaart wat wij niet meer kennen: het drama van het mensenleven op aarde.

Maar het arme India gaf mij meer dan enkel schokken - een rijkdom zo overstelpend, dat ik na twee reizen eenvoudig niet wachten kon tot na een derde om er anderen in te laten delen, het woord van Boeddha indachtig: ‘Wie van zijn rijkdom niet meedeelt, is een dief’. Rijkdommen aan landschapsschoon, aan volksfeesten, aan kunst, maar vooral aan gedachtendiepte. En dan kan ik het niet beter zeggen dan de grote oriëntalist Max Müller het deed in een rede, die hij in 1882 in Cambridge hield:

‘Indien men mij vroeg onder welke hemel de menselijke geest zijn kostbaarste gaven het volst heeft ontwikkeld, het diepst heeft gepeinsd over de grote levensvragen en antwoorden gevonden heeft die belangwekkend zijn zelfs voor hen die Plato en Kant van buiten kennen - dan zou ik wijzen op India. En als ik mij afvraag aan welke gedachtenwereld wij Europeanen, die bijna uitsluitend gevoed zijn met de gedachten van de Grieken en Romeinen, en van slechts één Semitisch ras, het Joodse, een tegenbeeld kunnen ontlenen dat nodig is om ons innerlijk leven voller, rijker, breder en waarachtiger menselijk te maken, en dat niet voor dit leven alleen, maar ook voor het eeuwige daarna - dan wijs ik opnieuw op India.’

Een van de grote, wereldomspannende gedachten die in India geboren zijn heet Boeddhisme. Ik maakte er voor de eerste maal kennis mee oen ik hoog in de Himalaya lag te huiveren in mijn tent, terwijl mijn Tibetaanse muilezeldrijver, die als echte nomade buiten lag bij het stervend vuur, voor het slapengaan de ‘mantra’ bad: ‘Om Mani Padme

[p. 8]

Hum’ - ‘O, schitterend juweel uit de lotosbloem, amen.’ Toen was het voor mij nog een vaag gemurmel zonder diepere betekenis. Maar toch liet het mij niet los, omdat ik al spoedig merkte dat de persoon van deze man, misschien de trouwhartigste van allen die ik op mijn tocht door het leven heb ontmoet, geboetseerd moest zijn door zijn geloof. Na mijn terugkeer begon ik het Boeddhisme te bestuderen, en toen ik de gelegenheid kreeg voor een tweede tocht oostwaarts, koos ik als eindbestemming van de luchtreis de hoofdstad van Thailand, Bangkok. In Thailand is het Boeddhisme staatsgodsdienst. Dit heeft zeker zijn nadelen, maar het gaf mij in allen gevalle gelegenheid tot een kennismaking, die de beste handboeken nooit bieden kunnen. Daarom vindt men in dit boek ook de geschiedenis van de prins die bedelaar werd, om tenslotte door de verre nazaten van zijn eerste volgelingen als gouden god ten troon geheven te worden. Maar dit goud is slechts het bekleedsel van de harde steen van de oorspronkelijke leer, die in beginsel trouwens nog steeds beleden wordt - de leer der geweldloosheid. Ik beschreef haar ook, omdat ik leven moet in een westerse wereld die met haar ganse kostbare beschaving in de draaikolk is geraakt der geweldsaanbidding. Daarnaast is Thailand (op de eerste blik) een verrukkelijke idylle en Bangkok een van de boeiendste steden op aarde.

En toch boeide India, dat ik op de terugreis voor de tweede maal bezocht, mij nog meer, allereerst door zijn oneindige veelvormigheid. India: dat zijn de 3300 goden die tezamen één god zijn. India: dat zijn ook 450 miljoen mensen, waarvan er honderd miljoen aan de rand van de honger leven. Een stil tournooi tussen mystiek en marxisme: dat is het India van vandaag.

Hoe gemakkelijk is het niet om over India een ellende-reportage te schrijven! Even gemakkelijk is het om te vervallen in de halfzachte onwaarachtigheid van sommige westerlingen, die bij het zien van elke halfnaakte fakir in extase raken. Juist omdat ik India ging respecteren heb ik oprecht geprobeerd om het midden te houden tussen barse kritiek en kritiekloze dweperij. Voor beide geeft India aanleiding, maar beide schieten hun doel voorbij. Of liever: beide schampen machteloos af aan een land dat sinds tientallen eeuwen al zijn invallers en belagers

[p. 9]

heeft opgeslorpt, niet alleen in de diepte van zijn landmassa, maar in de eerste plaats in de bodemloze afgrond van zijn eeuwigheidsbesef.

De Indische beschaving en de Chinese zijn op aarde de enige, die sinds vijfendertig eeuwen ononderbroken voortduren. De beschaving van de Sumeriërs, Hethieten, Egyptenaren, Babyloniërs, Azteken, Maya's, Hellenen - zij alle zijn onder het stuifzand van de historie bedolven en pas de oudheidkunde en geschiedvorsing van de laatste honderdvijftig jaar hebben hen tot een nieuw schijnleven gewekt. Maar door de gedachtenwereld der Hindoes loopt een draad zonder breuk, die vijfendertig eeuwen geschiedenis met elkaar verbindt. De geheiligde formule waarmee de moderne gelovige Hindoe het daglicht begroet is meer dan dertig eeuwen oud. En daarom kan men van klassieke Indische beschaving eigenlijk niet spreken. Het is altijd dezelfde, in nieuwe vorken. Ik heb dus geprobeerd om zowel de middeleeuwse Dravidische tempelbouw te beschrijven als de moderne vijfjarenplannen. Want wie de antieke monumenten van een beschaving bewondert, maar met een koud oog over bedelaars en daklozen heenkijkt, blijft een culturele fariseeër.

Het spreekt vanzelf dat ik de reusachtige Indische olifant niet binnen net spalier van deze weinige bladzijden kon opsluiten. Er staat in dit boek bijvoorbeeld geen woord over Kasjmir. Toen ik een indruk van de Himalaja moest geven had ik de keuze tussen Kasjmir en Kulu, en ik koos Kulu omdat het oorspronkelijker is en omdat sinds Kipling niemand erover heeft geschreven. Er staat geen woord in over de wereldberoemde Taj Mahal, waarbij ik Amerikaanse dames uit Kansas en Florida heb zien snikken van ontroering. Maar ik beschouwde het niet is mijn taak om de Islamitische monumenten in India te beschrijven, omdat dit boek geen kunstgeschiedenis is, maar allereerst de zeer persoonlijke weergave van de ontmoeting met een volk; en waar ik mij aan monumenten waagde, daar verkoos ik Indische, uit de Hindoereligie geboren.

Dit boek is gegroeid uit twee lange reportages, geschreven in opdracht van de ‘Gelderlander Pers’, waarvan ik sinds 1948 medewerker ben. Het is een even eigenaardig als opwekkend verschijnsel dat sommige

[p. 10]

dagbladen vooral de laatste jaren in hun weekeind-bijvoegsels beschouwingen brengen, die men vroeger slechts in week- en maandbladen aantrof. De concurrentie van de dagbladpers met nieuwe media als radio en televisie moge daaraan niet vreemd zijn. Desondanks wens ik als schrijver mijn oprechte erkentelijkheid uit te drukken voor de gelegenheid die ik kreeg om al reizend de werktekeningen te maken voor dit boek. En dit des te gereder, omdat ik weet dat de krant en zijn afgezant hetzelfde denkbeeld huldigen: de noodzaak van een nieuw en universeel humanisme, bestaande uit een poging tot respectvol begrip van de medemens.

Wanneer ik tenslotte mijn dank uitdruk aan de vertegenwoordigers en employé's van onze vaderlandse luchtvaartmaatschappij, de klm, die mij in India, Pakistan en Thailand wegwijs maakten en als kind aan huis ontvingen, dan sluit dit, ondanks het woord ‘vaderlands’ onmiddellijk aan bij het voorafgaande. De wereldomgordelende luchtzee kent geen grenzen, en nergens ervaart men hun dwaasheid beter dan binnen de enge begrenzing van een cockpit. Daar treft men meer werkelijke wereldburgers dan in welk ander gezelschap dan ook; want vliegend van volk naar volk wordt men óf een robot, óf - en dat is doorgaans het geval - een verdraagzaam mens.

En die verdraagzaamheid is een voorwaarde om gelukkig te kunnen zijn in India, reusachtig eiland in de wereldzee der beschavingen, tegelijk een halve dag en dertig eeuwen van Europa verwijderd.

A. den Doolaard