Dit is Joegoslavië

[p. 4]

[p. 5]

[I]

JOEGOSLAVIË IS EEN UNIEK LAND IN EUROPA, DOOR zijn verbazingwekkende verscheidenheid aan volken en landschappen, klederdrachten en bouwstijlen, geloofsbelijdenissen en levensvormen. België herbergt Vlamingen en Walen, Groot-Brittannië Engelsen en Schotten; maar in de Federatie van Joegoslavische Republieken wonen Slowenen en Kroaten, Serviërs en Montenegrijnen, Bosniërs en Macedoniërs. En behalve deze volken van Zuidslavischen bloede leven er nog Hongaren en Albanezen, Turken, Cincaren en Koetzo-Walachen. Plus vele zigeuners, hier zwerfser dan elders. Want het land, zo groot als twee derden van Frankrijk, telt amper 18 miljoen zielen.

De Slowenen en Kroaten zijn overwegend rooms-katholiek. Maar het oostelijk deel van het land werd gekerstend vanuit het keizerrijk Byzantium: de Serviërs, de Montenegrijnen en een deel der Macedoniërs zijn orthodox. De vorsten van het middeleeuwse Servische koninkrijk bouwden dozijnen orthodoxe kloosters. Zij bevatten schatten aan muurschilderingen, die in dikwijls gedurfde stijl de Byzantijnse verstarring doorbreken. Want twee van de kenmerken der Zuidslavische volken zijn een diepe eigenheid en een verrassend oorspronkelijke kunstbegaafdheid.

Maar anderhalf miljoen Joegoslaven hangen nog een derde geloofsrichting aan: de islam. Wanneer het dagen gaat over Sarajewo en Mostar, Prizren en Skopje, dan staan honderden witte minaretten als uitgeblazen kaarsen in de morgenmist.

De eeuwenlange Osmaanse overheersing liet in deze gebieden, behalve de herinnering aan wreedheid, ook smakelijker zaken na: de oriëntaalse versnaperingen en de onvolprezen Turkse koffie. Zij verdraagt geen melk, maar des te beter de toegift van een klein glas pruimen jenever. Joegoslavië telt nog geen half miljoen motorvoertuigen, maar vijftig miljoen pruimebomen. Een derde van het land is bos; en dit bos is dikwijls oerwoud, waarin nog duizend beren leven en tienduizenden wolven; maar de zomertoerist krijgt geen van beide te zien.

Driekwart van Joegoslavië is bergland. Nergens in Europa steigeren de bergen zo driftig omhoog als in de Dinarische Alpen. Het oergeweld, dat hen uit de diepte naar boven heeft geperst, is nog zichtbaar in hun oneindige verkorvenheid. Over deze orkaan van steen vagen de grootse wolkenvluchten, spelend met de heftige zon. Dit drakengebergte beschut duizend kilometer glanzende kust, beschaduwd door palmen, cipressen en olijfbomen. Voor

[p. 6]

deze kust liggen duizend smaragden eilanden voor anker in diepblauw water. Vele toeristen kunnen de betovering van dit paradijselijk gebied nimmer verbreken. Maar juist de voortdurende wisseling in landschap is Joegoslavië's verlokkendste aantrekkelijkheid. Door de sombere ernst der Bosnische wouden heen bereikt men de lachende buiteling der Kroatische heuvels. Tussen de okeren bergruggen van Macedonië glanzen kleine rijstvelden en grote meren. De vette vlakten van het noorden zijn breed en ernstig als de poesta.

Sava, Drina, Neretva, Tara, Piva en Sutjeska - ziedaar een half dozijn van Joegoslavische zingende riviernamen. Hun geboorte is wilde stormloop door canyons, smal en diep als sabelhouwen; hun ouderdom een zuchtend verglijden in de bruingele Donau of in de blauwe Adria. Nog drijven zij de schepraderen van romantische watermolens; maar een voor een worden zij getemd door betonnen stuwdammen. Want Joegoslavië, dat zeer rijk is aan bodemschatten, industrialiseert zich snel. De moderne techniek verdrijft de oude volksdracht. Maar nog is er genoeg van over om de toerist te verrukken op zon- en feestdagen die glanzen van rood en goud.

De Joegoslaven leven nog dicht bij de aarde. De gezichten der boeren lijken op het landschap waarin zij leven: wild en statig tegelijk. Hun ogen blikken kuis en mannelijk, frank en zelfbewust. Pas in de zesde en zevende eeuw onzer jaartelling bereikten de Zuidslavische nomadenvolkeren hun huidige woonsteden. Na eeuwenlange verdrukking hebben zij eindelijk hun vrijheid en vereniging bevochten; en elke vreemdeling wordt getroffen door hun onverbruikte kracht. Vandaag leven zij tussen oude cultuur en nieuwe civilisatie. De oude levensvormen brokkelen af; de nieuwe staan nog in de grondverf. Maar de gastvrijheid en behulpzaamheid voor elke vreemdeling bleven eender. Zij worden niet beschouwd als deugden, want zij vormen een vanzelfsprekende karaktertrek. De kinderen aan de wegrand wuiven elke vreemde auto toe, ook al jagen de wielen hun het wegstof in het gezicht. In Joegoslavië verliest men tweemaal zijn hart: eerst aan het land, en dan, en voorgoed, aan de mens.

Het zinnebeeld van de Joegoslavische gastvrijheid is de Turkse koffie, die bij elk bezoek wordt aangeboden. De richtige toebereiding van dit kunstprodukt vereist minstens een half uur.

[p. 7]