Voorne-Putten

[p. 401]

Pakhuizen en een zeilmakerij

Als zodanig gebouwde pakhuizen zijn zeldzaam en komen nagenoeg uitsluitend in Brielle voor. Aan Slagveld, Scharloo en Turfkade aldaar staan er enkele, voornamelijk uit de 19de eeuw. Het brede pakhuis Turfkade 24 bezit een gevelsteen (‘INDE IONGE VALE HENNE’) met het jaartal 1675, maar of dit thans sterk gewijzigde gebouw in de 17de eeuw ook werkelijk als pakhuis verrees, is onzeker. Verschillende ooit tot pakhuis ingerichte panden in Brielle zijn in oorsprong gebouwd als woonhuis. Zo was Kaaistraat 1 een tijdlang in gebruik als pakhuis. Aan de Turfkade staan nog wel verschillende betrekkelijk kleine panden die hier, op de achtererven van de voorname huizen langs de Nobelstraat, ontstonden als ‘korenkas’ (graanpakhuis).

In Zwartewaal staat op de ‘kop’ van de kleine haven een door twee woonhuizen geflankeerd pand dat lang in gebruik was als pakhuis, maar dat in de tweede helft van de 18de eeuw moet zijn gebouwd als zeilmakerij. Het gebouw staat tegen de dijk en heeft zowel aan de dijk- als aan de havenzijde een tuitgevel met vlechtingen. De gevels zijn van gele baksteen (formaat 16, 5 × 7, 5 × 3, 5 cm, tien lagen 47 cm), met drieklezoren in de koppenlagen. De voormalige zeilmakerij bestaat uit een hoofdvleugel met verdieping en een aan de oostzijde daartegen aangebouwde afhang. Deze afhang, die het geheel zijn asymmetrische doorsnede bezorgt, kan later aan de hoofdvleugel zijn toegevoegd, maar de rigoureuze vernieuwing van het gebouw tijdens de restauratie (omstreeks 1980 uitgevoerd onder leiding van architect J. Walraad)

549 De ‘kop’ van het haventje van Zwartewaal, met in het midden de voormalige zeilmakerij; opname 1975.

550 Zwartewaal, de voormalige zeilmakerij. Plattegrond van de verdieping en doorsneden. Schaal 1:300.
Opmetingstekening B. Kooij, 1988.

[p. 402]

551 De watertoren van Hellevoetsluis; opname 1987.

552 De watertoren van Brielle; opname 1991.

maakt het moeilijk hierover zekerheid te verkrijgen. Het pand bezit een geheel van grenehout vervaardigde constructie. Op begane grond en verdieping is in de lengterichting onder de dwars gelegde balklaag een onderslagbalk aangebracht, die in het midden door een standvink wordt ondersteund. In de standvink op de verdieping staan initialen en het jaartal 1881 gekerfd.

Watertorens

In 1895 huurde de gemeente Hellevoetsluis in het kader van de aanleg van een waterleidingnet een stuk duingrond bij het duinmeer het Quackjeswater. Het daar gebouwde pompstation werd een jaar later in gebruik genomen en ook de watertoren, binnen de vesting opgetrokken aan de Opzoomerlaan, dateert uit 1896. De ronde toren, van rode baksteen met enige sobere neorenaissanceversieringen in gele baksteen en hier en daar wat natuursteenblokken, werd ontworpen door N. Biezeveld. Het reservoirgedeelte is uitgekraagd en, als was de toren een oud verdedigingswerk, voorzien van ‘schietspleten’ en kantelen. De toren is thans inwendig verbouwd tot woning.

Brielle begon, na een lange aanloop, eerst in 1923 aan de aanleg van een duinwaterleiding. De bijbehorende watertoren verrees in 1923-'24 naar een ontwerp van ingenieur A.D. Heederik. De witte toren, sinds 1984 buiten gebruik, staat ten zuiden van de oude stad, aan de G.J. van den Boogerdweg. Hij heeft een betonskelet en bestaat uit een achthoekige schacht en een rond, uitgekraagd reservoirgedeelte met een met leien gedekt kegeldak. Vooral op de hoeken van de schacht treedt het betonskelet duidelijk aan de dag. De schacht heeft reeksen vierkante vensters; het reservoirgedeelte bezit smalle, staande vensters, die rondom in paren zijn aangebracht.