De twee grote wetten der natuur

[p. 5]

Inleiding.

Alles wat bestaat, is onderworpen aan wetten en regelen. Niets in de natuur is overgelaten aan het toeval. Alleen wij mensen kennen al die wetten en regelen nog lang niet en wij zijn als het ware ontdekkers, die voortdurend bezig zijn door onze waarnemingen en kombinaties in de geheimen door te dringen, waarachter de natuur is omsluierd. En al verbeelden wij ons ook, dat wij heel wat gevorderd zijn, de weg die wij afgelegd hebben, is zo verbazend klein als wij denken aan de weg, die nog voor ons ligt en die er uit ziet evenals de oneindigheid, als wij staan aan het strand van de zee.

Stap voor stap gaan wij voorwaarts en veel wat vroeger onverklaard was, is door de samenwerking van alle voorgeslachten verklaard geworden en staan wij nog voor veel raadselen, wij zijn overtuigd, dat zij zo niet allen, dan toch voor het grootste gedeelte zullen worden opgelost. Al onze ontdekkingen en uitvindingen zullen bevestigen de waarheid van Goethe's woord, dat naar eeuwige ijzeren wetten wij allen de kringloop van ons leven zullen moeten voleindigen.

Geen plaats voor het toeval, dat alleen bestaat omdat wij niet in staat zijn alle gegevens bijeen te zamelen, die een handeling voorafgaan. Is alles oorzaak en gevolg, welke plaats blijft er dan over voor het toeval? Welnu, wie zou in onze tijd de wet van oorzaak en gevolg durven ontkennen?

Zonder de erkenning dat wat is, het gevolg is van het-

[p. 6]

geen vroeger bestond, is geen wetenschap mogelijk. Kort en bondig drukt de dichter het uit in de volgende woorden:

Eeuwig, groots en onverandrend zijn de wetten van 't Zijn,
Logisch komt gevolg na oorzaak zonder toeval, zonder schijn,
Boven d' eeuwge stroom der feiten troont d' onwrikbre Logika,
Eeuwig, groots en onverandrend vraagt ze erkenning - geen genâ.
Boven d' eeuwge stroom der feiten troont d' onwrikbare Logika,
Strikt rechtvaardig onverbiddelijk, kent ze gramschap noch genâ;
Enkel waarheid in haar streven, duldt ze leugen noch noch verraad,
Werpt ze 't opgesmukte godsbeeld zonder meedelij op straat.

Het is dus de kennis van de wetten, die de natuur beheersen. aan wier nasporing wij onze beste krachten moeten wijden.

Twee wetten vooral zijn het, schijnbaar elkaar tegensprekende, in waarheid elkaar aanvullend, die alles beheersen. Wij zouden ze dus de grondwetten van de natuurlijke samenleving kunnen noemen.

Ze zijn:

1. De wet van de strijd om het bestaan.
2. De wet van wederkerig dienstbetoon.

Aan de ene wet blijft steeds en ten nauwste verbonden de naam van Charles Darwin, aan de andere die van Peter Kropotkine. Want al zijn zij niet in de strikte zin

[p. 7]

des woords de uitvinders, daar hun denkbeelden hier en daar en overal verstrooid voorkomen, zij hebben de onschatbare verdienste gehad de feiten zodanig bijeengegaard en verbonden te hebben, dat sinds hen de denkende wereld van het bestaan ervan overtuigd is geworden.

Ofschoon reeds meermalen en soms op zeer gelukkige wijze beproefd is die denkbeelden in populaire vorm onder de mensen te brengen, zodat ze begrepen en opgenomen kunnen worden, toch menen wij geen onnut werk te doen door ze nog eens en wel in onderling verband duidelijk uiteen te zetten.

Oorspronkelijkheid hoeft men niet te zoeken in dit werkje, want voor het eerste gedeelte was het de onuitputtelijke bron van Darwin en zijn school waaruit wij schepten, Darwin zelf in zijn werken, met gebruikmaking van hetgeen de mannen, die wij zijn school willen noemen, hebben geleverd tot aanvulling en volledigmaking en voor het tweede gaven wij een verkorting van het schone boek van Kropotkine: Wederkerig dienstbetoon, een factor der evolutie, vertaald door Fanny Mac Leod Maertens. Dit boek is te duur niet alleen, maar ook te omvangrijk. Wij zijn overtuigd, dat het lang niet genoeg bekend is. Een boek van 400 bladzijden is geen lektuur voor iedereen. En toch is het zo goed om de inhoud er van te kennen. Het is daarom, dat wij het gewaagd hebben het moeilijke werk te doen dat verbonden is aan een verkorting. Immers, daarbij moet de gedachte voorzitten de geest, de strekking van een boek, zo getrouw en volledig weer te geven, dat men in werkelijkheid kan zeggen: dat is de quintessens van het werk. Misschien dat het ook nog deze goede zijde heeft, dat menigeen door dit boek komt tot de lezing van het grotere oorspronkelijke zelf en dan is een tweeledig doel bereikt.