Tien over rood

Uitdaging van Nieuw Links aan de PvdA

[p. 17]

Vrijheid, Gelijkheid, Broederschap

Iedere definitie van het socialisme wordt mee-bepaald door de concrete noden, waarvoor men zich op een gegeven ogenblik bij de strijd voor een betere samenleving gesteld ziet. Zo zijn in verschillende tijden verschillende omschrijvingen van het socialisme gangbaar geweest. Van de meest recente noemen wij:

Het socialisme heeft als eerste taakstelling het opheffen van alle vrijheidsbelemmeringen: materiële nood, bestaansonzekerheid, onrecht en onveiligheid.

Later werd het accent meer gelegd op de verantwoordelijkheid die de individuele mens bij zijn streven naar zelfontplooiing voor de belangen van de gemeenschap heeft.

Weer anderen zochten het kenmerk van het socialisme in het streven naar nieuwe gemeenschapsvormen. Zij legden de volle nadruk op de knellende banden van het individualistische, egoïstische kapitalisme. Socialisatie van de produktiemiddelen zagen zij als een van de gewichtigste instrumenten voor het vestigen van een maatschappij, waarin de mensen als broeders samenleven.

Wij willen vooral beklemtonen dat de eis van gelijkheid de opbouw van de samenleving behoort te beheersen. Mensen kunnen volgens ons alleen in volle verantwoordelijkheid, vrijheid en broederschap aan het maatschappelijk verkeer deelnemen, als zij in de ruimste zin gelijke informatie en zeggenschap hebben, als zij over gelijke ontwikkelingskansen beschikken en als zij gelijke mogelijkheden hebben om met

[p. 18]

succes te streven naar het verwerven van een bepaald inkomen of vermogen.

Natuurlijk handhaven ook wij dat de ontplooiing van de enkeling slechts in het leven met anderen geschiedt. De gelijkheid is niet alleen een norm die waarborgt dat iedereen van het leven evenveel kan profiteren, maar ook een garantie dat een ieder zoveel mogelijk voor anderen aan de samenleving kan bijdragen.

De gelijke zeggenschap behoort o.m. tot uiting te komen in het proces van besluitvorming, dat we democratie noemen. De democratie is een methode. Deze houdt in dat aan de mensen geen dwang wordt opgelegd voordat zij allen de noodzaak daarvan hebben kunnen onderzoeken en over de toepassing ervan hebben meebeslist. Het proces behoort te verlopen via openbare beraadslaging en het nemen en respecteren van meerderheidsbesluiten. Aan de beraadslaging dient een vrije vorming van de meningen vooraf te gaan in een klimaat van geestelijke onafhankelijkheid.

Van doorslaggevend belang is dat de medezeggenschap zich op alle maatschappelijke niveaus doet gelden. Zo moet de burger langs parlementaire weg zijn recht waar kunnen maken om over de landelijke huishouding mee te beslissen. In zijn onmiddellijke werk-omgeving zijn het vooral de ondernemingsraden, die hem de middelen moeten verschaffen om zijn meest directe belangen te behartigen. Ieder tekort of gebrek in de werking van de landelijke, regionale, plaatselijke of bedrijfsdemocratie verlamt het socialisme.

De eis van gelijkheid moet doordringen in de onderwijs- en cultuur-politiek. Daaraan zal een radicaal nieuw fundament moeten worden gegeven.

Nu worden de jonge mensen in hoofdzaak opgeleid voor hun taken als producent. Deze eenzijdige vorming wreekt zich door een gebrek aan creativiteit buiten en bijgevolg ook binnen hun vakgebied. Van jongs af aan worden de mensen onder het gezag van anderen gesteld. De meesten worden daarbij niet opgeleid tot vrije, zelfbeslissende mensen, doch getraind in het gedrag van ondergeschikte.

Veel zal kunnen worden vernieuwd als de gangbare opvatting om-

[p. 19]

trent cultuur wordt verlaten. Onder cultuur verstaan velen nog de beoefening van schone kunsten en het bezit van kennis alleen. Een socialistische politiek behoort uit te gaan van een zo ruim mogelijke interpretatie van het begrip cultuur: ‘gelijke ontplooiing van de menselijke mogelijkheden’.

Een democratische verdeling van de macht en de gelijkheid van ontwikkelingsmogelijkheden zijn illusies wanneer niet aan een belangrijke voorwaarde wordt voldaan: gelijke kansen op het verwerven van inkomen of vermogen. Pas wanneer de sociaal-economische ongelijkheid ongedaan wordt gemaakt, kan de sociaal-culturele omwenteling doorzetten.

‘Vrijheid, gelijkheid en broederschap. De meeste van deze is de gelijkheid.’