Prisiri stari. De pretster

[p. 6]

Fa Wan Komedi-Pre E Bigin

Te m'o meki wan komedi-pré, mi n'e bigin nanga skrifi.

M'e bigin nanga waka ini mi oso, m'e soekoe wantoe boekoe, m'e bigin lési, kande den kan gi mi wan idee. Te mi no wani lési moro ala den boekoe-boekoe, m'e loekoe na dorosé, na den bon, na loktoe.

Dan m'e go didon na tapoe mi bedi èn m'e prakseri èn prakseri teee... so fjooo... wan sani e kon na ini mi ede: wan idee!

Mi no sabi fa, mi no sabi pe a komoto, ma a doro. A idee foe Prisiri Stari ben bigin nanga a njoensoe tak wi kondre wani abi onderscheiding, bika Sranan tron wan fri kondre.

Mi ben kisi wan pikin atibron: someni sani de foe doe èn den e prakseri onderscheiding.

Mi lési a nen: Ereorde van de Gele Ster èn wantron so mi prakseri: soema na a Stari disi?

Wi abi wan Stari ini wi fraga, ini wi Wapen - fa a doe kon? Na so a bigin.

Mi memre wantoe Ingi-tori. Den Ingi sabi tak sonlési Moenkenki e kon na Grontapoe foe kon pré nanga den pikin èn foe soekoe wantoe njoen Stari toe. Mi lési wan poewema foe wi poewema-man Trefossa, di froeteri fa den Stari e brenki-brenki, e spenki-spenki èn fa den e pingi-pingi den ai!

Na so m'e bigin skrifi wantoe tori.

Ma san mi ben moe doe: mi ben moe meki wan komedi-pré, so mi moe libi den tori.

[p. 7]

Hoe een toneelstuk begint

Wanneer ik een toneelstuk ga maken, begin ik niet direkt te schrijven.

Meestal loop ik wat rond in mijn huis, ik zoek wat boeken bij elkaar die mij misschien een idee kunnen geven, ik lees wat tot ik geen zin meer heb en... naar buiten ga zitten staren, naar de bomen, naar de lucht. En ondertussen denk ik maar en denk ik maar. Meestal ben ik dan op mijn bed gaan liggen.

Tot het er opeens is... Een idee!

Ik weet niet hoe het komt, ik weet niet waar het vandaan komt, maar het komt!

Het idee voor De Pret-Ster begon met een krantebericht, dat wij in Suriname nu ook eigen onderscheidingen wilden hebben, omdat wij onafhankelijk waren geworden.

Wat een onzin, dacht ik, we moeten nog zòveel doen, zòveel veranderen, zòveel verbeteren en nu beginnen ze al over onderscheidingen.

Ik kijk naar die naam: Ereorde van de Gele Ster en plotseling denk ik: Waar komt die Ster van ons toch vandaan? Hij staat in de vlag, hij is er in ons Wapen, en nu ook in die onderscheidingen.

Zo begon het.

Ik herinnerde me oude Indiaanse verhalen, legendes. De Indianen weten dat de Maan af en toe op de Aarde komt om met de kinderen te spelen en ook... om nieuwe Sterren te zoeken!

Ik las een gedicht van een van onze dichters Trefossa,

[p. 8]

M'e go na mi mati Henk Tjon, a komedi-edeman foe wi Doe-Theater, pe wi e meki den komedi-pré, èn m'e froeteri en tak mi kisi wan idee. A bréti! A wani doe wan sani! A go taki nanga den tra komediman èn den go proeberi foe pré-pré nanga a idee.

So, Mariëtte Moestakim e bigin pré Toewe, Mildred van Eer na en mama, Mese, èn Henk ensrefi na a papa Adoewa.

Now fosi mi kan bigin foe skrifi a komedi-pré. M'e skrifi wantoe pisi ini Bakra-tongo, dan m'e skrifi wan heri pisi, wan bedrijf, ini Sranan-tongo, dan m'e go loekoe den trawan, fa den e pré, fa den e taki...

M'e kenki wantoe sani èn w'e go lési san mi ben skrifi. Agen m'e kenki wantoe sani baka, èn safrisafri a komedi-pré e gro.

Dan wan dé m'e taki: M'e go na oso wan heri wiki; nowansma moe kon; mi no wani si no wan enkri sma. Dan m'e skrifi a heri pré fa a moe de.

So, now mi kaba.

No, no... a no troe. A troetroe wroko moe bigin now: a theaterwroko, a wroko foe meki wan komedi di kan pré.

Now Henk moe bigin.

A moe si a pré fa a kan pré, a moe denki, a moe proeberi foe meki wan heri pré nanga den trawan.

A e bigin wroko.

Ma bika na mi ben skrifi a pré, mi n'e agri nanga Henk ala ten.

M'e taki: No, no, dati no kan, dati mi n'e bedoel.

Dan w'e ori wan kroetoe, w'e taki, w'e feti (nanga

[p. 9]

die vertelde hoe de Sterren schitterden en glinsterden èn knipoogden!

Zo begin ik dan wat verhalen te verzinnen, maar dan is er nog lang niet een toneelstuk.

Met de verhalen ga ik naar Henk Tjon, de regisseur van onze groep, het Doe-Theater, en ik probeer hem enthousiast te maken voor mijn ideeën.

Het leukste is als hij opeens uitroept: Ik ga iets proberen op het toneel met de anderen!

Die anderen waren Mariëtte Moestakim, die Toewe ging spelen en Mildred van Eer, die Mese en de Tover-Ster ging proberen, terwijl Henk zelf vader Adoewa en Koning Maan werd.

Nu begin ik het stuk te schrijven. Ik schrijf een paar momenten in het Nederlands, dan een heel bedrijf in het Surinaams en daarna ga ik kijken hoe de anderen spelen, hoe zij praten, wat zij willen.

Ik verander het een en ander en met z'n allen lezen wij wat ik heb geschreven en soms verander ik weer iets. Zo groeit het toneelstuk in een samenspel.

Tenslotte zeg ik: Nu wil ik de definitieve tekst van het stuk schrijven; ik ga een week thuis zitten om het hele stuk af te maken en niemand moet langskomen, ik wil niemand zien.

Hè, hè, ik ben klaar.

Dat had je gedacht. Nu moet er nog een theaterstuk van worden gemaakt. Dat is Henk z'n werk.

Maar omdat ik het stuk heb bedacht en opgeschreven, ben ik het niet altijd met hem eens wat hij ervan wil maken op het toneel.

[p. 10]

mofo), te wi ala toe e firi wan satisfaksi: Ai, na so a moe de - na so a boen.

Ma... di a groepoe ben e oefen nanga repeteer kaba, kande den n'e firi ala den sani san Henk nanga mi ben e si èn firi. Dan w'e ori wan kroetoe baka, èn a taki èn a feti èn a prakseri e bigin baka.

A laatste bedrijf: a pré e waka, ma san den komediman moe go weri? San moe meki a pré moi a tapoe den planga? Soema moe meki den krosi èn soema moe meki a decor? Mildred nanga Mariëtte sabi fini-fini san Toewe nanga Pikin Sranan Stari nanga Mese nanga Loekoe Stari nanga Adoewa nanga Kownoe Moen moe weri, èn den e go bai den krosi.

A ferfiman Waidi e go meki a decor... èn te foe kaba den portretiman kan kon soetoe wantoe foto.

Ma a faja no boen ete èn dé nanga neti Henk nanga Otto Manichand e wroko nanga den redi, den geri, den blaw nanga ala den tra sortoe lampoe.

So, wi kan ori a generale, a laatste oefening!

Senwe e trobi oen pikinso, ma bika wi alamala ben e wroko tranga èn wi alamala abi wan bribi tak a pré boen, a première, a eerste voorstelling, e waka leki fa a moe waka!

Ai! A publiek, den bigisma nanga den pikin, e loekoe nanga prisiri èn den komediman e pré nanga prisiri! A e go!

Dus: praten we, denken we, bekvechten we tot we allebei voelen: Ai, dit is het - zo moet het worden.

Nu beginnen de echte repetities en nu blijkt dat Mariëtte en Mildred het niet overal met ons eens zijn. Dus beginnen we weer te praten en te denken en te bekvechten.

Laatste bedrijf: welke kostuums - welk decor? Mildred en Mariëtte hebben ideeën voor de kostuums en gaan stof kopen.

We vinden een decorbouwer, de schilder Waidi.

Ja! De fotografen kunnen komen!

Maar... de belichting is nog niet geregeld: belichtingsman Otto Manichand en Henk moeten nog een paar dagen en nachten spelen met de rode, de gele, de blauwe en alle andere lampen.

Zo: generale, de laatste oefening!

Dan komen de zenuwen, maar omdat wij met z'n allen hard aan het stuk hebben gewerkt en erachter staan, loopt de première, de eerste voorstelling, zoals die moet lopen.

Ai! Het publiek, jong en oud, amuseert zich en wij zijn blij dat het goed gaat. Je moet zien hoeveel plezier de spelers er zelf in hebben!