Archief voor kerkelijke en wereldsche geschiedenissen, inzonderheid van Utrecht. Deel 6

LVI.

Hoge ende Mog. Heeren.

Myne heeren. By de generale propositie ende versouck aen Uwe Ho. Mo., in Novembri lestleden gedaen, is onder anderen voor het poinct vande fortificatien vande frontieren, eens versocht de somme van drye hondert duysent ponden, van xl grooten, na welcke somme by wylen Ho. Mo. syne Furstel. Gen. de Prince van Orangien etc., deselve wercken voor fortificatien voor desen jaere 1625 heeft geraempt, ende in 't voorjaer doen besteden. Nu is 't zoo, dat na de negen maenden belegeringen opgecomen is het verlies der stadt Breda, alwaer de vyant alreede begint gereetschappen ende preparatie te maken, omme daer uyt de vaert, ende stroomen tusschen Hollant ende Zeelant onveylich te maecken, ende met eenen de omleggende eylanden te infesteren ende overvallen. Om welck onheyl in tyts voor te comen ende te beletten, Uwe Ho. Mo. alreede nodich hebben gevonden ende geordonneert, om daertegens (boven het fort by de heeren van Hollant aen de doorvaert alreede besteed), noch van wegen de generaliteyt te leggen op den Brabantschen bodem, twee andere nyeuwe forten van vyff bolwercken, elck bestand om des viants gewelt te mogen by noot sustineren, als te weeten: eene aen de westsyde vande Steenbergse haven, siende ende commanderende op de Vliet, ende noch eene andere opte Dintel, dewelcke beyden van geen cleyne costen sullen wesen, aengesien dat deselve geleyt sullen moeten worden tot alsulcke plaetse, alwaer deselve tot allen tyden bequameliek sullen connen gesecoureert worden, te weten, dicht op 't water, ende genouchsaem tegens de openbaere zee, waerdoor niet alleen de wallen, maer oock insonderheyt de contrescharpen haere behoorlycke dicte ende hoochte moeten hebben, omme alle hooge stroomen ende hooge vloeden te mogen wederstaen, behalven hyer bycomende de costen van poorten, bruggen, magazynen, soldaten-hutten ende andere huysinge, daertoe gerequireert.

Nu, soo is mede in den voorleden winter onversiens hyer by gecomen, dat de riviere vande Yssele haer beneden de stadt Campen exonererende ende verspreidende in de Zuyderzee, soo is verondiept ende versandt, deur den ysganck, dat tegenwoordich egeene schepen, dewelcke tot noch toe gewoon syn uyt ende in de Zuyderzee de riviere te gebruycken, aldaer voorts aen connen passeeren, 't welck als noch dagelicx hoe langer hoe erger wordt, ende soo voortgaende, geschapen is, dat de riviere t'eenemale verstopt ende onbruickbaer sal blyven, indien daerinne in tyts met goede sorge ende neersticheyt nyet en werde versien, nyet alleen tot geheel verderf vande steden ende quartieren aen deselve gelegen, die in nood van belegeringe ende andere voorcomende swaericheyden, nyet souden connen van beneden gesecoureert, noch van nodige behouften versien worden, maer oock tot groot nadeel ende ongeryff van alle de andere provincien, gewoon synde de voorsz. riviere te bevaeren ende hare trafique daer over te doen, in vougen dat tot behoudenisse van soo eene grote commoditeyt voor de gemeene landen, mede nyet weyniger dienende tot belet van des vyants pas-

[p. 303]

sagie opte Veluwe, 't welck wy al t'samen weeten, hoe hoochlyck voor desen landen is importeerende, ten hoochsten noodich is, dat het remedieeren van dien metten eersten by de handt worde genomen, volgende Uwer Ho. Mo. resolutie, daerover wel wysselyck alreede genomen; doch dewyle 't selve daerinne meest is bestaende, dat de riviere met goede rysdammen worden bedwongen, tot aen 't diep vande Zuyderzee, soe connen Uwe Ho. Mo. nae hare wyse ervarentheyt wel overleggen, dat dit werck met geene cleyne somme gelts sal connen tot perfectie gebracht werden; bysonder hyer by comende, dat den dyck eertyts op 's Gravenweert geleyt, tot belettinge vanden overval van 't rynwater in de Wael, nu door de lange hooge wateren van desen winter, t'eenemael wech gelopen zynde, met het eerste lage water wederomme dient opgemaeckt, ende mede naer den eysch verswaert, sonder welck beleth vanden overval des rhynwaters, de riviere vande Yssele niet can behoorlyck gedient wesen; ende terwyle alle de voorverhaelde wercken tot verseeckeringe vande landen, ten hoochsten nodich syn ende niet mogen uitgesteld, veel minder geexcuseert worden, mede niet connende vervallen worden, uytte voorgaende petitien ende consenten, ten uytersten by haer selven verachtert synde, soo sal het ten hoochsten nodich syn, by soo verre de voorsz. wercken sullen cunnen gemaeckt ende ten effecte gebracht worden, dat daertoe byde gemeene provincien een speciael consent worde gedragen, hetwelcke na de raeminge ende calculatie, daer van gemaeckt, niet minder sal connen genomen worden als tegen drye hondert duysent ponden, van xl grooten, op te brengen een derdepart gereet, ende d'andere twee deelen op twee mael drye maenden precys, sonder eenige diversie, ende specialyck hyer toe alleen geeygent blyvende, omme alsoe den aennemers ende leveranciers van materialen, daerop vaste ende seekere beloften te mogen doen van haere betalinge, sonder hetwelcke onmogelyck sal wesen, de bestedinge te doen, ofte sal deselve buyten alle fatsoen, waerde ende redelycheyt loopen, ende de wercken echter niet gevordert worden, soe haest die betaelinge in 't minste sal comen te failleren, dewyle die generaliteyt door de grote achterstallen ende schulden vande fortificatien, daer inne deselve vervallen is deur het traeg furnissement van de provincien, t'eenemael buyten alle credyt is geraeckt, omme mits dien tot dit consent te verstaen, Uwe Ho. Mo. ten hoochsten versocht ende gebeden worden, ende mede daeraen die goede handt te willen houden, elck by syne principale, dat de voorgaende achterstallen promptelyck gefurneert worden, ten eynde het vervallen credyt te mogen restablieren, ende veele arme ingesetenen van haere uyterste verderf te bevryden. Aldus gedaen in den rade van staten, in 's Gravenhage, den 24. July 1625. Was geparapheert, F. Aleman. Onder stont: ter ordonnantie vanden raet van staten, ende was onderteyckent: Huygens.