Archief voor kerkelijke en wereldsche geschiedenissen, inzonderheid van Utrecht. Deel 6

1617.

Den 2. Augusty is dat eerste vlees in de halle vercocht in de Nyeustraet.⁺ Den 9. Augusty is op Vreêborch van de crijsraet een Thomas Morgan, Engelschman, sijn⁺ rechter hant afgehouen op een block, ende een gloeyende priem door sijn tonge, omdat hy den name Godes gelastert hadde, de overheyt geblameert, ende met dese sijn hant sijn cameraet in de snoet gedout, ende 5 wonden in 't hooft gegeven ende 4 in 't lijff, 9 te samen.

Naer dat anno 1617 den lesten Meert een placcaet gepubliceert werde, dat die van de ware religie, niet meer mosten ter predicatie gaen⁽²⁾, soo en hebben die predicanten daer

+ Aug. 2.

+ Aug. 9.

(2) In den rade gelesen sijnde seker project van placcaet, op den naem van de magistraet deser stadt, innegestelt jegens de moetwilligen die, buyten ende oock jegens voorgaende placcaeten, hem onderstaen, nyet alleen heimelijck conventiculen te houden, maer noch meer andere op te roeden ende daermede tot Vyanen ende elders te kercken te lopen, ende daerop mede gesien die placcaeten van den jare 1599, daertoe dit is relatief, soo is eendrachtelijck goed gevonden 't selve placcaet alsoo te doen publiceren. Raadsbesl. 30 Maart 1617. De plakkaten staan in het Utr. Plakaatb. III. 451.

[p. 82]

mede noch niet gerust, maer hebben noch in Augusty een vergaderinge, ofte veel meer een samenrottinge gehouden tot Jacobus Taurijn op de Nue, alwaer veele der principaelste remonstrantsche hoofden waren, als: Wtenbogaert, Vorstius, Vennator, Poppius, Grevinckhovius ende andere, ende dit onder 't beleydt van Olden Bernevelt, die wt den Haghe duer ginck,⁺ ende quam den 23. Augusty van Vyanen in Wtrecht, in de huysinge van Montfoort, tot raetsheer Zijl, ende bleef daer 9 weken tot den 25. October, dat hy most vertrecken na den Haghe, na dat hy hier door sijn doctoor Taurijn ende meester Gieles een dranck in hadde genomen, daer hy van loste 600 soldaten, die men aennam in 't begin van September; ende⁺ werden gemonstert sonder vendels, omdat daer haest by was; de eerste twee op den 8. September,⁺ de capiteyns Lanscroon ende Spincen, den 9. September noch 2 vendels, als Suylen⁺ ende Renesse, sonder vendels. Den 10. September een generael biddach gehouden.⁺ Den 11. September noch 2 vendels, als Wulp ende Hertevelt, de 5 waren....., ende werden genaemdt Papenvendels in de wandelinge, ende cregen trotse vendels. In 't een stondt met groote letteren: pro patria, dat is, voor 't vaderlandt, in 't ander stont: pro Christo et patria, dat is, voor Christo en 't vaderlandt, het derde was met een halve maen met sterren, in 't vierde stont: ora et labora, dat is, bidt ende waeckt, ende de andere twee oock met sterren; ende in alles was orange, blau ende wit; ende in alle 6 het staten wapen van Wtrecht, ende deden haren eedt voor de staten in 't Katryne clooster, daer sy monsterden, ende van daer op de stadtsplaets, voor de burgemeesters. De inhoud van den eedt luydt aldus:

‘Gy sult beloven ende sweren nevens den eedt, dien gy 't landt van Wtrecht gedaen hebt, geduerende het garnisoen te deser stede, de edele heeren staten 's landts van Wtrecht, ende de edele magistraten deser stadt, gehou ende getrou te sijn tegens den coninck van Spaenyen ende synen aenhanck, oock yegens alle vyanden ende moedwillige oproerders ofte perturbateurs van de gemeene ruste, die iet soecken te attenteren ofte aen te rechten, dat jegens den edelen heeren staten ofte magistraet deser stadt Wtrecht soude nadelich sijn, om alsoo de edele staten ende magistraten, met haer gehoorsamen borgeren ende ondersaten, te helpen beschermen, ende te verdeffenteren; daer toe help ons Godt ende sijn heylich woordt.’ Dit is met opsteking van vingeren betuycht van veele. Dese 6 vendels mosten, strack na de monstering, by de oude soldaten waken, al avont één, ende was Hertevelt de eerste, ende quam de Nue al avont soo vol borgers, dat de overschout, onderschout met alle sijn dienaers, de geweldige met sijn cladich niet heeft geholpen; men sloech het met trommels af,

+ Aug. 23.

+ Sept. 8.

+ Sept. 9.

+ Sept. 10.

+ Sept. 11.

[p. 83]

men las het van 't stadthuys af met clockluydingen den lesten September, dat nyemant over⁺ de guet mocht staen ofte gaen op de wachttijt, sijnde op de Nue; oock mosten dese nieu stoepen niet aen de poort waken, ofte stadthuys, maer naderhant de poorten noch gecregen⁽¹⁾. Den 1. October de wet verset⁽²⁾, in Gerestijn's plaets Frederick Baeckx⁽³⁾, ende Cornelis van⁺ de Poll⁽⁴⁾ gebleven. Oock desen 1. October de schuttery gewaeckt, nadat sy 8 jaren opgetrocken hadden sonder waken, alle jaer eens om een kan wijns, mosten nu waken op 't stadthuys omtrent 15 mannen, ende daechs aen de poorten, oock soo veel mannen aen de 4 poorten ende ginck om den 12. nacht; daerna verandert de wacht ende ginck maer om den 24. nacht. Den 15. October alle het garnisoen gemonstert, oude en nieu, 13 oude vendels, 2 vanen⁺ ruyters ende de 6 nieu vendels, in 't Katrynen convent. In desen tijt hebben spyoenen gelegen op de wtterste palen van 't sticht, op 't besichtigen van schepen, schuyten, wagens ende wegen, die haer dachgelden daervan hadden, op dat Wtrecht geen ongemack soude overcomen, ende men nam oock 4 konstapels aen tot der heeren staten dienst van Wtrecht, ende was al vergeefs. Den 20. November sijn alle de seedelen ontboden op 't stadthuys⁺ van sackdragers, houtsgilden, visgrommers. Van desen dach 's avonts mosten alle de kleppers gaen van 's avonts ten 9 uren tot 's morgens ten 5 uren, ende waren oock al ontboden. In desen tijt hebben die stadts poorten 's morgens lact opengedaen geworden, door een kinderlijke vreese, die sy daer hadden, vreesende daer sy niet gejaecht en worde. Den 13. December⁺ is Willem van Rijswijck op de plaets weder gegeesselt ende gebrantmerckt, omdat hy weder in de stadt quam ende in 't stadthuys. Den 17. December op Woensdach, sijn⁺ de 4 vendel borgers ofte schutters gemonstert, nadat men die seer heeft verandert, de gereformeerde vele wtgedaen ende papisten daer in genomen, ende onder den eedt als de nieu soldaten; ende monsterde in 't Katrynen clooster, ende als soldaten opgeroepen, elck vendel omtrent 180 mannen, samen omtrent 720 mannen; Poll cornel, de capiteyns waren dese: als 1 Nyhoff, 2 Deuverden, 3 Dirk de Gooyer, 4 Donselaer⁽⁵⁾.

Eynde des jaers anno 1617.

+ Sept. 30.

(1) Men zie breeder over deze jaren, vooral in betrekking met de geschiedenis der waardgelders, de achter deze Kronijk geplaatste bijlagen.

(2) Zie Utr. Plakaatb. III. 182.

(3) Jonker Frederik van Baexen, heer tot Coninxvrij.

+ Oct. 1.

(4) Cornelis van de Poll Lucasz., raad 1604, 1612; burgemeester 1616, 17. - Raad en eerste burgem. in de vroedschap, van 24 Julij 1618 tot aan zijn overlijden in 1633. Utr. Plakaatb. III. 179 enz.

+ Oct. 15.

+ Nov. 20.

+ Dec. 13.

+ Dec. 17.

(5) Den 21. Oct. van dit jaar, gaven de staten van Utrecht eene ampliatie op de ordonnantie voor de schutterij, in dato 11 Junij 1610. Utr. Plakaatb. III. 589.