Logo DBNL
Tafel van den kersten ghelove. Deel 3A en 3B: Somerstuc (1938)

Tafel van den kersten ghelove. Deel 3A en 3B: Somerstuc

(1938)– Dirc van Delf–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Dat .XXIX. capittel hoemen die altaren stichtet ende wiet ende wat dat tot onser leer beduut. Hier heeft men een sonderlinghe manier van bedinghe, dien wi doen voerden heilighen altaer.

66-16Die heilighe scrift der bibilen wijst ons uut drierleyer sa-7ken, waer om dat hier voirmaels die altaren ghestichtet worden 8 ende datmen se nu alle daghen stichtet ende wiet. Die eerste 9 sake: om die offerhande daer toe te brenghen. Men leest 10 inden eersten boeck der bibilen Genesis, dat Noe tymmerde 11 een altaer, doe hi uter arcken quam ende offerde dair op van 12 allen voghelen ende dieren, die hi inder arcken vergadert 13 hadde. Die roick ghinc op ende Gode wert versoent mitten

14 mensche ende seide: Ic en sal den mensche niet meer vander 15 aerden delighen. Tot welke sekeringhe15 settede hi inder lucht 16 sinen reghenboech. Aldus doe wi noch onsen altaer, daer wi 17 dat heilighe sacrament, tlichaem ons Heren [109d] Ihesu 18 Cristi, op offeren te soene al onser sonden. Ende totten troost 19 ende hoop te vercrigen sien wi aen den reghenboech, dat 20 heilighe cruus, dat inder lucht was verheven ende purpur 21 gheverwet van den rosenvaren21 bloede des onnoselen lams, dat 22 voor onse sonden daer an gheoffert was.

23Die heilighe lerars seggen datter vierehande manieren van 24 gaven sijn, die wi voir den altaer sullen offeren: als gaven 25 vander herten, dit is grontlike minne; ende gave vander sie-26len, dat is innighe ghedacht; ende gave vanden monde, dat 27 is reine ghebet; ende gave vanden handen, dat sijn doechde-28like wercken. Wie aldus sijn offerhande doet, die brengt 29 Gode voir-vrucht29 van al des hi besit, ende gheeft tienden van 30 al sijn goeden, die hem God heeft verleent.

3131-58Die ander sake, waer-om datmen die altaren stichtet, is om 32 die naem Gods daer an te roepen. Men leest inden eersten 33 boeck der bibilen Genesis, dat die patriarcha Abraham tym-34merde een altaer sinen God, die hem hadde gheopenbaert 35 ende gheseit, dat hi sinen zade soude gheven alle dat lant. 36 Ende daer anriep hi den naem Gods ende noch huden des 37 daechs hiet die stede des voersiens37 ende des levens, want

38 38Abraham seide: [110a] Ic hebbe den levenden aenghesien. 39 Aldus doen wi noch voor onsen altaer, daer wi den ghebene-40diden naem Gods anroepen, dat hi onse ghebet wil ontfan-41ghen ende twidinghen41 na onser behoeft ende begheert, welck 42 naem Gods is Ihesus Cristus. In waren litteiken soe sluten alle 43 ghebeden doer hem, wantmen singhet: per Dominum nostrum 44 Ihesum Cristum, dinen soon, die mitti leeft ende regniert in 45 enicheit des heilighen Geestes, du die daer leves doer alle die 46 werelt secula seculorum. Amen.

47Die heilighe lerars seggen datter vierehande manieren sijn 48 van bedinghe, dien wi voor den altaer sullen stellen. Die 49 eerste bedinghe is dat ons God wil bescermen van allen qua-50den, want wi segghen doch: libera nos a malo, Amen, vrie 51 ons van allen quaden. Dair nae bidden wi om guet te ver-52crighen, want wi segghen: panem nostrum cotidianum, ver-53leen ons huden onse daghelixe broet. Dair <nae> bidden 54 wi onser salicheit des ewichs levens te verwerven, want wi 55 segghen: adveniat regnum tuum, toecomende si ons dijn 56 rike. Daer na bidden wi van danck ende van love Gode te 57 gheven, want wi segghen: sanctificetur nomen tuum: ghe-58heilicht soe si dijn naem.

5959-81Die derde sake is waer om datmen die altaren stichtet, om 60 den lof [110b] Gods dair in te condighen. Men leest in die

61 wise mans boick, dat die coninc Salomon61 dede staen teghen 62 den altaer over sangers ende speelluden van allen zeydenspul, 63 van organen, van gheblasse, die dat huus so vervolden, dat dat 64 lof Gods inden hemel quam. Aldus doen wi noch voer onsen 65 altaer daer wi den lof Gods voirsinghen. Als ons David heeft 66 66gheleert, doe hi seide: Ic sal den Heer in allen tiden ghe-67benedien ende altoos so sal sijn lof in minen monde wesen. 68 Die heilighe lerars wisen drierhande manier van ghelude, 69 daermen Gode mede pleecht te loven. Als mit pleye69, dat is 70 mit vingheren op zeiden of op slotelen te spelen. Ende alsulke 71 lof gheven wi als wi onse lichamelike leden tot goeden werken 72 72reiken, als David seit: al mijn benen moghen spreken: Heer, 73 wie is dijns ghelijc! Voirt so gheeft men Gode lof mit ghe-74blasse, dat is mit basunen, in pipen of op organen te spelen. 75 Ende alsulken lof gheven wi Gode, als wi innicheit des herten 76 76te Gode hebben, recht als die propheet seide: Heer, mijn 77 herte is doende in mijnre borsten, als ick plach op di te 78 dencken. Voirt so gheeft men Gode lof in sanghe, als David 79 79seit: Heer du salte opdoen mijn lippen, ende mijn mont sel 80 80condighen dijn lof. Paulus seit: Ic sal singhen mit gheeste 81 ende [110c] mit herte ende mit moede.

8282-100Die altaren pleechtmen te wyen ende te consacrieren in 83 menigherhande wijs, daer wi veel duechden moghen bi leren. 84 Eerstwarf so coemt die bisscop ende neemt water, sout, wijn 85 ende assche ende menghet te samen mit veel heiligher woor-86den om figuer te gheven des groten heilichdoms, dat Cristus 87 87was, daer of ghescreven staet, dat hi is Sancta sanctorum, dat 88 is dat heilichdom alre heilichdom, daer alle menschen ende 89 gheslachten in gheheilicht worden. In welken Cristo waren 90 vier dinghen, die mit desen wywater <beteikent> waren, 91 als dat water der menscheit90, wijn91 sijnre godheit, sout sijnre

92 wijsheit, asch sijnre passien ende doots. Dit sijn die vier 93 dinghen, die ons heilich maken. Oec wanneer dat wi tranen, 94 water storten om onse sonden, ende wijn drincken des god-95liken troests ende vroechde, sout smaken, ondersceit des 96 levens ende der wercken, ende asch nuttigen, onse brossche, 97 aertsche natuer te bekennen, - so maken wi een wywater, 98 daer wi onse siele van die smetten der sonden beghinnen te 99 reynighen ende te wyen, dat hi heilich wert ende salich ende 100 goet.

101101-114Daer-na so gaet die bisscop ende maect van desen water 102 een cruus op die vier hornen des altaers, dair hi ons mede 103 wil gheven te [110d] kennen, hoe dat Cristus die vier hoecken 104 der werelt verlost hevet mit sijnre menscheit, mit sijnre leer, 105 mit sinen wercken ende mit sijnre passien, ende daer niement 106 en heeft buten ghesloten mer alle eynden in begrepen, ghe-107lijc dat dat cruce vier hornen heeft in sijnre uutmate107. Oec 108 sullen wi des ghelijcs dat cruus in vier steden ons lichaems 109 draghen, op-dat wi ghelijc den altaer ghewyet werden. Eerst 110 in onser herten mit innigher gedachtenisse, in onsen monde 111 mit waren biechte, in onsen lichaem mit bittere penitencien, 112 in onsen aensichte mit tegenwoordicheit bewisinghe112 onser ghe-113loven, opdat wi dat cruce der minnen in sinen vier eynden 114 souden uutspannen. Eerst tot onsen Heer Gode van al onser 115 herten siele crachten ende ghedachten; dair-na tot ons 116 selven mit ons te bewaren an duechden sonder sonde, sonder 117 siecten, sonder scande, an eren ende an allen wercken der 118 guedertierenheit; dair-na tot onsen vrienden, dat wi daer bi 119 staen in al haer noden, an raden, an daden, an hulpe ende 120 an troost; daer-na tot onsen vianden ende vreemden, die wi

121 in haer leste noot niet en sullen laten verderven, mer grote 122 volcomenheit waert die voor die tijt hem doechde mochte be-123wisen, als ons Cristus heeft gheleert te doen. [111a] Aldus 124 <wart> ghewydet dat cruus. Te voren seide God: du salte 125 125ghewyet warden ten oosten, zuden, westen ende noorden.

126126Dair-nae gaet hi dat altare seven warve omme. Dat beduut 127 die ommereyse, die die kinder van Ysrahel hadden inder 128 woestinen, eer si in dat heilighe lant van beloften mochten 129 comen. Daer-om liet hem Gode die reyse zuer werden op-dat 130 hem salicheit des lants te bet lusten souden, tot eenre leer, 131 131-138dat wi ons dat ewighe leven oec zuer sellen laten werden131. Oec 132 so werden daer bi beteikent die seven reisen ende omme gan-133ghen die onse heer Ihesus Cristus om onsen wille dede. Als 134 vanden hemel inder maghets buuck, dair-nae inder cribben, 135 dair-na inder werelt, daer-na inden cruce, daer-na inden 136 grave, dair-na in dat voorburch vander hellen, daer-na weder 137 inden hemel, dair hi sittet totter rechter zijden sijn<s> Va-138der<s> Oec so moghen hier bi desen seven ommeganghen 139 beteykent werden die seven ouderdom des menschen, dair hi 140 140veel iammers in lijdt al sijn leven lanck. Als Iob seit: Een 141 mensche, gheboren van enen wive, wert vervolt mit veel ar-142moeden ende onsalicheden.

143143Daer-na so besprengt die bisscop seven werven dat altaer. 144 144Ende beteikent dat die leprose ma-[111b]laetsche man Naaman 145 van Syrien hem seven warf dwoech in die Iordaen ende sijn 146 vleisch wart tsaert ende claer als een kindekijns, daer wi 147 inden water rouwe ende penitencie van seven dootliken sonden 148 148-154ghereinicht sullen werden. Oec beteykentet ghehuechnis des

149 ghebenediden bloets ons liefs Heren Ihesu Cristi, dat seven 150 warf om onsen wil wert uutghestort. Eerstwarf in sijnre be-151snidinghe, <dair-na> opten berch van Oliveten, dair-na an 152 die columpne, doemen hem gheescelden, daer-na anden cruce, 153 doemen naghelden, daer-na in sijnre doot, doemen mit eenre 154 speer sijn zijd ontlooc ende water ende bloit dair uut vloeyde. 155 Oec so macht beteikenen die seven rivieren, gaven des heili-156ghen Gheests, die opten pinxterdach neder spronghen ende 157 alle der apostolen herten bewuchtichden157 ende bewijden. Daer 158 158God doer den propheet of seide: Ic sal u uutghieten een 159 reyn water ende ghi sult ghesuvert warden van alle uwe vlec-160160ken. Dit is die vloet, die sinte Ian in Apocalipsi sach blen-161cken als een Cristal, ofgaen vanden aensicht Gods ende des 162 Lams. Oec so warden daer beteykent sevenre hande tranen, 163 die wi storten, als wanneer dat wi om onse sonden screyen 164 ende wenen; of als wi van onsen liden, doghen ende pijn, 165 scade of armoede screyen; of als wi om der werelt plaghe 166 [111c] wil screyen; of als wi van mededoghen op ander luden 167 noot screyen; of als wi om dat strenghe oordel Gods ende 168 pinen der hellen screyen; of als wi om ons Heren liden ende 169 passien screyen; of als wi om die vroechde des ewichs levens 170 screyen van verlanghen ende iammer ons selfs, als David dede, 171 171doe hi seide: Och mi, want mijn toeverlaet171 is verre van mi 172 verlanghet.

173173Daer-na ontfunct hi wyeroock ende werptet op mitten 174 thuribulo dats wyeroecsvat, <om mit> brant ende roick te 175 bewisen den sonderlinghen dienst, die niemant dan God alleen 176 en moet ontfanghen, als is mit ghevouden handen op beiden 177 177-188knyen aen te bidden. Dat innighe ghebet, dat voir Gode ghe-

178hoort wart, is in desen dienst van wyeroock te ontsteken wel 179 beteikent, want ghelijc dat die roick op clymt in die wolken, 180 alsoe doet dat innighe ghebet doer den hemel ende also is dat 181 ghebet suete voir Gode. Ende ghelijc dat die roick uten brande 182 coemt, so doet dat ghebet uter minnen. Dit is al bewijst in 183 Apocalipsi, dat een yghelic vanden enghelen hadden gulden 184 scalen vol duerbare specerie cruden van sueten roken, welc 185 sijn die ghebeden der heilighen; daer-na staet ghescreven, 186 dat hem veel ontsteken aromata gegheven [111d] is. Ende een 187 enghel nam een gulden wyeroocs vat ende volde dat vanden 188 vuer des altaers.

189189Daer-na so salft hi die crucen mit cresom ende ontstekense189 190 mit brande. Dat beteykent dat ghien meerre minne noch 191 guedertierenheit en mach wesen dan dat werc des crucen, dair 192 Cristus sijn siel uut-settede om des menschen wil. Welck cruus 193 sullen wi draghen in onser herten in berouwe ende in leed-194wesen onser sonden of verlatenheit van alre tijtliker vergan-195195-196ckenisse; welke crucen sullen barnen in reynen consciencien 196 196-204ende besalft wesen van goeden naem ende gherucht. Deser 197 crucen sijn vijf ende beteykenen die vijf Moyses boecken, die 198 wi inder waerheit ende inden gheest houden van ghelove, welc 199 ghescreven wart inden pulmpte des crucen mit roden, open199

200 litteren sijnre vijf wonden. Dese crucen werden driewarf ghe-201salft, want onse leven wert mitten drien godliken duechden 202 begaeft, als mit ghelove, hope ende minne, welc voir Cristus 203 tiden opter aerden niet en waren, mer hi heeftse van den 204 204hemel mit hem gebracht, als David van hem seide: Dijn God 205 heeft di ghesalft mitter olye der vroechden boven alle dijn 206 mede ghesellen.

207207Daer-na beghintmen den altaer te decken mit drien dwalen207. 208 Ende beteykent dat onse Heer God Ihesus [112a] driewarf 209 209-237sijn clederen warden uutghetoghen ende werden weder anghe-210daen: doemen souden gheescelen, doemen souden cronen ende 211 doemen souden crucen. Dat ghebruuck der clederen sijn ghe-212vonden211 tot drien saken, die ons oec die clederen der gueder 213 wercken maken: eerst die naectheit te bedecken, alst wel 214 scheen in Adam ende in Evam, die hem haer naectheit scaem-215den. Die goede wercken deeken ons, dat wi voor Gods aensicht 216 moghen comen. Ende anders werden wi van hem ghescoven216, 217 als dien ghesciede, die sonder brulofts cleet wert ghevonden. 218 Daer-om so seide die enghel in Apocalipsi: Salich is hi, die 219 sijn cleder bewaert, dat hi niet naect en wandert. Anderwarf 220 sijn die cleder ghevonden, om die coude te verhoeden ende 221 die warmt te hebben, alst wel scheen an sinte Martijns werck, 222 die enen armen mensche, die grote coude doochde, mit enen 223 stucke sijnre mantel clede. Die goede wercken warmen ons 224 ende hoeden ons voor coude der sonden. Hier-om seide die 225 enghel tot sinte Pieter inden karker: Doch di om dijn cleet 226 ende volch mi na (Glosa:) want het was nacht, die gaern226 227 cout ende nat is. Van hem staet oec ghescreven, dat hi biden 228 colen stont, want het was cout. Derdewarve sijn die cleder 229 ghevonden, om die cierheit wel te meren, alst wel sce-[112b]ne 230 in Esau, Iacobs broeder, die harde guede cleder thuus hadde, 231 die oec wel roken. Ioseph hadde een ghesticten231 rock, want

232 hem die vader lief hadde. Die goede wercken cieren ons als 233 scone clederen, ghelijc dat Paulus betoecht ende seit, dair hi 234 aldus spreect: Doe uut die wercken der duusternisse ende doet 235 an die wercken235 des lichts, op dat wi inden daghe eerlic wan-236deren. Ende wandert als kinderen des lichts. Aldus sellen wi 237 die altaren onser herten bedecken.

238238-261Daer-na soe sluut hi inden altaer dat verlief238 of reliquien 239 vanden heilighen, daer hi mede beteykent die sielen, die in-240den ewighen leven sijn, in vreden, in sekerheden ende be-241241sloten van allen leden240. Als Salomon seit: Daer en hoirt men 242 ghien roepen, noch screyen, sonder daer is alleen minne, 243 vroechde ende vrede. - Die heilighe lerars segghen243, datmen 244 heilichdoem inden altaer leit, is om drierleye saken wil. Die 245 eerste sake is om ons troosts wil: si hebben in liden ende 246 doghen gheweest ende sijn nu verheven hier inder tijt246 ende 247 in dat ewighe leven. Dat maect ons een groet troestinghe ende 248 hope, dat onse liden ghelijc den haren in vroechden mach ghe-249wandelt worden. Die ander sake is om onser leer wil. Die 250 heilighen hebben ghesondicht [112c] teghen Gode, als Petrus, 251 Paulus, Matheus, Maria Magdalena, Maria Egypciaca, ende si 252 hebben penitencien ghedaen ende si hebben ghenade van Gode 253 ontfaen. Ist dat wi exempel van hem willen nemen, soe mach 254 ons oec also ghescien. Dat derde is om onser geselscap willen 255 ten ionxsten daghen mit hem te verrisen ende totten hemel te 256 comen. Hare lichamen hebben heilighe vaten gheweest der 257 goeder sielen ende instrumenten, daer die heilighe Gheest 258 veel goeder wercken heeft doer ghewracht. Als si nu verrisen, 259 so sullen wi dan haer ghenieten ende in haer gheselscap co-260men totten ewighen leven, dat ons God mit alle sinen heili-261ghen moet verlenen, gonnen ende wille gheven, Amen.


Vorige Volgende