Logo DBNL
Tafel van den kersten ghelove. Deel 3A en 3B: Somerstuc (1938)

Tafel van den kersten ghelove. Deel 3A en 3B: Somerstuc

(1938)– Dirc van Delf–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Dat sestiende capittel hoe dat die apostolen den heilighen Gheest opten Pinxter dach te samen ontfinghen, daer menige scone reden vanden ouden testament ende nuwen in staet.

55-834Die historie van Pinxter, dat die apostolen den Trooster, 6 den heilighen Gheest, ontfinghen inder salen, dair Cristus mit 7 hem had ghegheten, die heeft achte articulen an haer, dair 8 si mede is bescreven. Alre eerste: van wien dat die heilige 9 Geest ghesant wart; in wat tide dat hi ghesent wert; hoe 10 menichwerf, dat hi den apostolen ghesent wert; ende hoe 11 ende in wat wise dat hi ghesent wert; in wien dat hi ghesant 12 wart; wairom dat hi ghesent wert; ende doir wat dinghen dat 13 hi ghesent wart; ende wairom dat God den apostolen den 14 heilighen Gheest niet eer en sende. Dese sinne sluten op dat 15 15woort dat die propheet seit: Heer, sent uut dinen Gheest ende 16 du salte vernuwen dat aensicht der aerden.

1717-117Dat eerste artikel vander historien des Pinxters sendinge

tekstkritische noten

18 des heilighen Gheests is te weten: van wien hi wert eerst uut-19 ghesent? Van drien wert hi ghelesen, dat hi uutghesent 20 pleecht te wesen na drien manieren van senden, die wi inder 21 tijt vinden, die die sendinghe des Gheests wel gheliken. Eerst-22werf, want [65d] die heilighe Gheest eerst uutghesent is van-2323den Vader, ghelijc als onse Heer seit: Die trooster, die hei-24lighe Gheest, dien die Vader senden sal in minen naem, die sal 25 u alle dinc leren ende raden daer toe, wat ic u gheseit heb. 26 Dat dese sendinghe is ghelijck onder een wijs, a]s yet wert 27 ghesent dairt wesen of ontfaet, recht als die raeyen van der 28 sonnen ghesent wart, die weesen ende lucht28van haer ontfaet. 29 Die Vader is een beghin des heilighen Gheests, die hem sel-3030-55ven gans ende gheheel tot ons overgheeft. Als sinte Augustijn 31 seit: hi sende sinen Soon in eenre betalinghe onser sculd ende 32 loen onser verlossinghe; hi sende den heilighen Gheest in een 33 seker privilegie onser uterweeldinge33, dat wi van hem ghevriet 34 ende vercoren waren. Ende hi heeft hem selven ons gheheel 35 verhouden35 in erfnisse des riken Gods, dat den kinderen toe 36 behoort, die wi doer sinen Soon sijn gheworden. Des gheliken

tekstkritische noten

37 soe ghift oec die Soon Gods hem selven geheel ons over. Als 38 Bernardus seit: Hi is die weyde, hi is die harder, hi is dat 39 scaep; hi gaf over sijn siel in onser scattinghe ende quitin-40ghe, sijn bloet ende water in onsen dranck ende gaf sijn 41 lichaem in onsen spijs. Hi is oec, als sinte Gregorius seit, die 42 priester, dat altaer, die offerhande, die God, diemen voor ons 43 bidt; dat suverlijc waer te bewisen. [66a] Des ghelijc so ghift 44 hem die heilighe Gheest gheheel over. Hij hiet die seven-45voudige Geest overmits sijnre seven gaven, mit welken hi die 46 werelt der aerden heeft vervolt, als mitten gaven der wijsheit 47 ende der verstandenis, mitter gaven des raets ende der starcheit, 48 mitter gaven des consten ende der guedertierenheit, ende 49 vervolt mitter gaven Gods anxt ende vrese. In welker gaven, 50 als die apostol seit, soe is den enen gegheven sermoen der 51 wijsheit, den anderen woorden der consten, den derden ghe-52love, den vierden onderscheit der gheesten, den vijften be-53dudinge der litteren, den sesten smaec des ewighen levens, 54 den sevenden die gheest der prophecien. Ende dit ghesciet 55 al doer énen Geest, die enen ygheliken deilt, als hi wil.

56Die ander wisen van senden is, als enich dinc craft van 57 sinen sender ontfaet, ghelijc als een pijl van sinen scieter 58 vlucht neemt ende craft. Recht aldus sendt die Soon van hem 59 59den heilighen Geest. Want hi seide: Ist dat ic van u gae, so 60 sal ic u den heiligen Gheest senden. Die Vader is dat arm-61borst; die Soon is die ghespannen pese inder noet61; die hei-6262lighe Gheest is dat scut. Dair David of seit: die pijl der mo-63ghentheit des Heren sijn scarpe ghescutten mit verlaten63colen, 64 welke gheestelike scutten sijn vreemde ende wonderlike. Als

tekstkritische noten

65 65Cristus seide: Die [66b] Gheest gheestet65, dair hi wil of heeft. 66 Ende du hoorste syn stemme, mer du en weetste niet, waen 67 hi coemt of waer hi heen gaet. Ende dat en is gheen wonder. 68 68-72Als sinte Barnaert seit: hi en vliecht niet doer die oghen, 69 want hi en is niet geverwet; noch doir die noese, want hi 70 en is mitter lucht niet ghemengt; noch doer die wanghen, 71 want hi en is ghegheten noch gheswolghen; noch doer tasten, 72 72-88noch gevoelen, <want> hi lichaemlic niet en is. Die heili-73ghen vraechden, na dien dat des Gheests wege aldus onvinde-74lic sijn, waer-mede machmen dan bekennen of hi onse herte 75 van binnen heeft doerscoten75? Daer sijn vijf waren litteiken 76 toe. Dat eerste is datmen bi beroeren ende beweghen des her-77ten salmen77 bekennen sijn biwesen ende teghenwoirdicheit. 78 Dat ander is, als wi berespt warden van onsen ghedachten 79 ende die sonden scuwen, soe mercken wi sijn moghentheit. 80 Dat derde is, als ons oude leven ons te voirschijn coemt mit 81 mishaghen onser wercken, soe verwondert ons die afgront 82 sijnre wijsheit. Dat vierde is, als wi beter zeden van doech-83den an-nemen, soe bevinden wi sijn guede ende sachticheit. 84 Dat vijfte is, als wi sien ende bekennen verbeeldinghe ons 85 gheests ende vernuwinghe des inwendighen [66c] mensche, 86 so bescouwen wi die gedaente sijnre cierheit. Dit sijn die tei-

tekstkritische noten

87kenen der minnen, daer wi mede voelen die scutten sijnre 88 menichvoudigher guetheit.

8989-117Die derde wise van senden is, als enich dinck macht ende 90 ghewelt90 van sinen sender ontfaet, ghelijc als een bode ontfaet 91 van sinen heer. Recht aldus sendt die heilighe Gheest hem 92 selven. Als Cristus seit: wanneer die Gheest der waerhaeit 93 selve coomt (Glosa:) mit sijns selfs persoenliker eygentheit, 94 dien sel ghi ontfanghen ende onderdaen wesen ende niet we-95derstaen in sinen bevelen ende gheboden, als Paulus seit. 96 Ende Leo die paeus seit: Dese auctoriteyt ende bevelinghe 97 beduut, dat der heiligher Drievoudicheit ende der ontwandel-98baerrighe Godheit is één in wesen ende in substandigher98 natu-99ren, si is onversceiden in allen werck, si is eenvoudich in 100 allen wille, ghelijc in allen machticheit ende al even scoen 101 in der glorien. Mer die ontfermherticheit der Triniteyt heeft 102 dat werck onser verlossinghe onder haer aldus ghedeilt: den 103 Vader soudmen soenen, die Soon soude <soenen>103, die hei-104lige Geest soude ons bequaem maken der ghenaden te ont-105fanghen. Ende dit ghelijct wel der wairheit. Want die Vader 106 heeft ons ghescapen an wesen, die Soon heeft ons verclaert 107 an sinnen, reden ende moet, die heilighe Gheest heeft ons 108 ghewyet ende [66d] gheheilicht in zeden, leven ende wer-

tekstkritische noten

109cken. Ende want nu die heilighe Gheest God is, billix seg-110gen wi109, dat hi self oec tot ons sende, want die daer één is 111 inder herten wesen ende ghedachten, die sullen één wesen 112 in allen wercken, want sinte Augustijn seit, dat die wercken 113 der Drievoudicheit sijn onder hem onghedeilt. Die Gheest 114 Gods is sonder sonden ende verghever der sonden, hi is een 115 scepper ende niet creatuer, <hi wert aenbedet ende is nye-116mants dienste plichtich noch onderdaen>. Aldus schijnt wel, 117 dat hi is seker God ende uut hem selven tot ons gegaen.

118118-144Dat ander artikel vander historien des Pinters is: in hoe 119 menigherhande manier ende wise, dat die heilighe Gheest tot 120 ons ghesent is? Men leest inden ewangelien, dat hi in vijf 121 sienlike beelden ende ghedaenten is neder ghecomen, welcker 122 dinghen proprieteit hi wil in ons verburghentliken122 werken.

123Dat eerste is, dat hi inder gedaenten van eenre duven quam 124 opten ghedoopten Ihesum staen. Als Lucas seit: Die heilighe 125 Gheest clam neder vanden hemel in lichaemliker gedaenten 126 als een duve in hem, doe hi uten water ghinc. Ende dat om 127 drierleye saken. Eerst, ghelijc dat een duve suchten ende

tekstkritische noten

128 corren128 ghift mit voor haren sanck, alsoe doet die heilighe 129 Gheest, die hi vervolt, sochten ende rou driven voir haer 130 sonden. Als David seit: Ic sal di overdencken als een duve 131 al mijn iaren in bitterheit mijnre sielen. Anderwarf, ghelijc 132 dat een [67a] duve sonder enighe bitterheit van gallen leeft, 133 also doet die Gheest die hi vervolt, sonder bitterheit te leven 134 van hate, nyde, vloecken ende aefgunsticheit op sinen even 135 menschen. Als Salomon seit: Ach hoe soet ende goet is, Heer, 136 dijn Gheest in ons (Glosa:) want hi maect ons suet van her-137ten ende goet, wairdich van woorden ende saft van leven. Der-138dewarf, ghelijc dat een duve gaern woent inden scoeren van 139 steenroedsen, alsoe doet die Geest die hi vervolt, wonen inden 140 scoeren der wonden ons liefs heren Ihesu Cristi. Als die bru-141degom in Canticis seit: Stant op, mijn duve, naeck tot mi uten 142 gaten der stenen, uten schoeren der wanden (Glosa:) inden 143 wonden ons heren Ihesu, die ionghen143 gueder ghepeynse ende 144 gedachten op te voeden.

145145-179Dat ander schijnlike145 beelde, daer die Geest Gods hem in 146 heeft gheopenbaert, is dat hi als een luchtige wolken onsen 147 Heer ombesceemde, doe hi opten berch van Thabor was ver-148claert ende transfiguriert, als Matheus seit. Dat om drierleye 149 saken wil der wolken proprieteyt, die die heilighe Gheest 150 doer hem in ons werct. Eerstwarf die wolken werden ghemeen-

tekstkritische noten

151liken hoech vander aerden verheven. Alsoe doet die Gheest 152 die hi vervolt, datsi hoech werden verheven mit versmaden 153 aertscher, vergancliker dinghen, daer des menschen moet153 154 pleecht laech in te dalen. Hierom seit Eze[67b]-chiel: Die154 155 Gheest Gods hief mi op tusschen hemel ende aerde. Ende 156 waer die Gheest ghinc, daer worden die rade na verheven te156 157 volghen, want die Gheest des levens was in hem157, (Glosa:) die 158 die herten vervolt mitten Gheest ende wenden tot Gode, als 159 rade inden weghe, mit verlaten deser werelt ende sterven der 160 ghenoechten, die wech-lidich160 sijn. Anderwerf, ghelijc dat die 161 wolken ons beschinen ende vercoelen teghen der hetten161, also 162 doet die Gheest Gods die hi vervolt, datsi teghen alle onaer-163dighe lust ende brande quader begheerten ende becoringhen 164 warden vercoelt ende hier-om tot ghelike so seide Gabriel: 165 die heilighe Gheest sal over di comen ende die craft des 166 Alren-oversten sal di beschinen (Glosa:) van allen brande der 167 sonden, scout of pinen. Ende hier-om ghelijcte Cristus den 168 heilighen Gheest biden water, doe hi seide: vloeden sullen 169 uten gelovighen menschen lichaem springhen des levenden 170 waters. Ende dat seide hi vanden heilighen Gheest, die si 171 ontfanghen souden. Derdewarf, ghelijc dat die wolken reghen 172 winnen ende dou der aerden neder senden, alsoe doet die 173 Gheest Gods, die hi vervolt, datsi reghen neder ghieten der 174 tranen van rouwen der sonden, dat is bitter water van mede-175doghen ende iammer op yements ellende, ende dat is warm 176 water; ende van verlanghen totten ewighen leven, ende dat is 177 heet [67c] water; of van godliken troost gheesteliker vroech-178den, dat is coel water. Desen reghen David kende, doe hi 179 seide: sinen Gheest blies ende die wateren vloeyden.

180180-216Dat derde lichaemlike beelde, daer die Gheest Gods hem 181 an vertoende, was an enen vlas van winde181, want sinte Ian seit, 182 dat onse heer Ihesus sijn adem verhaelde ende blies den jon-183gheren onder dat aensicht ende seide aldus: Ontfangt den 184 heilighen Gheest. Ende dat om drier saken wil des windes 185 eyghentheit, die hi doer sinen Gheest an ons te wercken pleecht. 186 Eerstwerf, ghelijc dat die wint is licht ende snel rasch hem 187 te verstroyen, also doet die Gheest Gods die hi vervolt, datse 188 licht werden ende snel den wille Gods te vervollen ende in 189 sinen dienst hem over te gheven. Als Salomon seit in den 190 boeck der ewicher wijsheit: boven allen beweechlike dingen 191 is die gheest snel, want die ghenade des heilighen Gheests en 192 can ghien langhe merringhe192 maken noch traech arbeit, want 193 in een oghenblick soe ghesciet sijn werck ende maect recht-194veerdich den sondaer. In welken litteyken doe die heilighe 195 Gheest over die jongheren soude comen, doe quam hi rasch, 196 snel ende onversiens. Anderwarf, ghelijc als die wint <is> 197 sacht enich dinc te versoetighen197, alsoe doet die Gheest Gods, 198 die hi vervolt, dat se saft werden an allen ghelaet, woorden, 199 leven ende biwesen ende werden troostelick ende vorder-[67d] 200 lick alle menschen anden name Ihesu ende daer-om hiet die

tekstkritische noten

201 heilighe Gheest inder scrift salf ende douwe, want hi ons mit 202 een inwendighen besprenghen sijnre ghenaden in duechden 203 vruchtbaer maect ende in allen seer, liden, pijn, druck ende 204 leet salft ende troostet. Tot welken litteiken vernam die 205 propheet Helyas des Gheests toecoemst in enen sueten, 206 Zuden, weken, saften winde. Derdewarf, ghelijc dat die wint 207 is noot aemtocht mede te halen, ende <ont->deden die207 208 wint, die menschen souden versticken, daer-om wouden sulke 209 philosophen segghen dat die geest een wint waer. Des ghe-210liken doet die heilighe Gheest die hi vervolt, datse onthouden 211 werden in gueder meninghe ende begrip ter duecht ende in 212 staet van gueden leven. Als David seide: names du hem dinen 213 Gheest, si souden vergaen ende te niete werden ende in asch 214 verkeren. Cristus seit: die geest is, die daer ons levende ma-215ket, ende wie sal ons dan verdoemen of doden? Of hi segghen 216 woude: niement.

217217-260Dat vierde schijnbaerlike beelde, daer die Gheest Gods

tekstkritische noten

218 hem selven in heeft gheopenbaert, was in flammen van vuer. 219 Want als Lucas seit, soe sat die heilighe Gheest als vuer opter 220 apostolen hooft. Ende dat om drie saken des vuers, daer ons 221 die Gheest ghelijc an wil maken. Eerstwarf, ghelijc dat vuer 222 boven alle den [68a] anderen elementen in edelheden boven-223gaet, alsoe doet die Gheest Gods die hi vervolt, datse in groter 224 wairdicheden voor Gode volbrocht werden. Dat vuer is scone 225 van licht. Also maect die Gheest ons volstandich, want Salo-226mon seit: hi ontfaet al die vernemel gheesten. Dat vuer is 227 hoech van stede. Also maect die Gheest ons wonende inden 228 hemel van sinne228, ghedachten ende begheerten. Als Iob seit: 229 Dat vuer is crachtich in sinen werck. Also maect die Gheest 230 ons wercachtdch inden wijngaert des gheloven. Als Paulus 231 seit: Ic vermach alle dinc inden ghenen, die mi starct. An-232derwarf, ghelijc dat dat vuer over groot is van sijn wercliker 233 aert, also doet die Gheest Gods den menschen, die hi vervolt, 234 seven edele wercken bestaen naden seven gaven des heilighen 235 Gheests. Hi maect als dat vuer hoghe dinghen laech, ende dat 236 doer die gave der vrese Gods; hi morwet dat hart is, doer die 237 gave der guedertierenheit; hi verlicht dat duuster is, doer 238 die gaven der consten; hi stempt238 dat vloetich is, doer die 239 gaven des rades; hi verstaelt ende hardet dat weec is, doer 240 die gaven der starcheit; hi verclaert dat roestich is, doer die 241 gaven der verstandenisse. Alle dese punten werct die Gheest 242 mitten vuer ghelijc. Des ghelijcs wisen ons die propheten, daer

tekstkritische noten

243 si segghen, dat God sal ons wreken [68b] in sinen gheest 244 des oordels ende des brandes. Derdewarf, ghelijc dat dat vuer 245 is <onverwandelike245 van> naturen, also doet die Gheest 246 Gods die hi vervolt, werken na sijnre onghescapender natu-247ren. Dat vuer is altoos in roer247. Also doet ons die Gheest wer-248cken ende nemmermeer ledich wesen inder minnen ons Heren, 249 dair si waerachtich is, als Gregorius seit. Dat vuer is groot 250 van formen ende cleyn van materien; also doet ons die 251 Gheest versmaden alle aertsche dinghen der materien ende 252 nader onvermenghende252 forme Gods ghelijc werden na op-253dracht der flammeliker253 begheerten, als sinte Augustijn seit. 254 Dat vuer werct wonder in natuer, het is inden metale bre-254255kende, vughende ende vergarende; also doet die Gheest Gods 256 in ons doer die craft sijnre vuerigher minnen. Ghelijc dat 257 Dyonisius seit: hi brect ons hert van der werlt ende gloeydse257 258 mitten heilighen vuer uten scoerstien van Iherusalem. Als 259 David begheerde doe hi seide: Gloeyet ende barnt mijn nie-260ren ende mijn hert.

261261-318Dat vijfte lichaemlike teyken daer die Gheest Gods hem

tekstkritische noten

262 selven ons openbaerde, was an vuerighen tonghen, want als 263 Lucas seit: Doe openbaerde hi den apostolen in gedeilden 264 tonghen als vuer ende sat op een ygheliken van hem. Ende 265 dat is gheschiet ons ter leer an die pro[68c]-prieteit der ton-266ghen, die an ons die Gheest wil wercken. Eerstwarf, ghelijc 267 dat des menschen tonghe een sonderlinghe lit is ende dat veel 268 toesiens behoeft, alsoe doet die Gheest die hi vervolt, dat haer 269 tonghen mit Godes guede gheformet werden. Als Lucas seit: 270 Si spraken mit veel tonghen ende propheteerden. Der men-271schen tonghen werden dicwijl mit toorn ende mit fellen woor-272den ghegloeyt ende stichten voort anden anderen grote brant 273 van nide ende wrake ende daer-om woudse God mit sinen 274 heilighen vuer des Gheests ontfoncken. Ende want die tonghe 275 is een clapspaen275 ende een blaesbalck vanden orghel onser 276 herten, dair die pipen of sijn onse ghedachten, soe ist swaer-277liken wel te regieren die mit herten ende mit monde int 278 gheluut niet en connen concordieren. Hierom woude die hei-279lige Geest tot haer beteringhe sijn geluyt daer doer slaen ende 280 sijn werck hantieren. Ende want die tonghe die rechtbanck280 281 is onser coeken ende tafel des herten, soe woude die Gheest

tekstkritische noten

282 Gods daer in wesen, op-datmen den herten niet dan mit ghees-283telike dinghen soude oprechten. Anderwarf, ghelijc dat die 284 tonghe is root, heet ende een toelek des herten, soe woude284 285 die heilighe Gheest in vuerighen tonghen hem openbaren, 286 op-dat die apostolen mit vuerighen woorden die vuerighe ewe 287 mit vuerigher minnen den vuerighen menschen souden pre-288diken, als oec gesciede, ghelijc dat ghescreven staet in den 289 boeck vanden Wercke der apostolen aldus: Si worden al ver-290volt mitten heilighen Gheest ende begonden te spreken mit 291 gansen291 ghetrouwen dat woort Gods mit menigherhande ton-292ghen, na dat hem die heilighe Gheest gaf te spreken. Dit 293 prophetierde Ysaias langhe te voren, doe hi seide aldus: die 294 Geest Gods is op mi, want hi mi gesalft heeft te kundighen 295 ende te bootscappen; den ghesatighen heeft hi mi ghesent te 296 boeten, die bedroefde te prediken, den ghevanghen verghifnis, 297 een soenlic iaer den Heer ende enen dach der wraken, opdat 298 ic troostede alle die daer screyen ende gave hem een croen 299 voir die asch ende salf der vruechden voir druck ende claghe, 300 den pallium des loves300 voor den gheest der bedroefnisse. 301 Derdewarf, ghelijc dat der menschen tonghen recht als val-302brugghen301 sijn, dair hair gheest moet overtrecken, als si van 303 heen sceiden ende in vreemden lande sullen varen, dairom 304 woude God sinen Gheest in deser brugghen senden ende die 305 neder laten; ende sitten over die apostolen, die oec saten, 306 om-datsi over dese brugghe alle menschen ten hemel in lie-307ten. Ende daer toe gaf hi hem macht die sonden te vergheven 308 ende seide: ontfaet den heilighen Gheest; wie ghi sijn son-309den vergheeft, daer wort hi quijt of ghelaten. Hi gaf hem 310 daer inden tonghen [69a] wijsheit die saken te ondersceiden 311 ende te oordelen ende te rechten. Als Ysaias seit: Uut Gods 312 monde sal ic minen Gheest setten, als een oordel ende recht 313 op allen hoofden mit tonghen te verscheiden313. Voort so gaf 314 hi hem daer toe saftmoedicheit alle leet te liden ende duldelic 315 te draghen. Dat was die gheest Moysi, die die saftmoedichste 316 man was opter aerden. Als oec Paulus seit: Is yement mit

tekstkritische noten

317 sonden begrepen onder u allen317, ghi die geestelic sijt, leert die 318 gheen inden gheest der sachtmoedicheit.

319319-356Dat derde artikel van deser historien is: in wat tiden ende 320 stonde dat die heilighe Gheest ghesant wart? Lucas seit: Doe 321 die pinxterdaghen of tijden werden vervolt ende alle die 322 apostolen te samen waren, doe quam die heilige Gheest ende 323 vervolde dat huse, daer si saten. Die pinxtertijt was vijftich 324 daghen van paesschen. Dat onse heer God op dese tijt van 325 pinxteren den heilighen Gheest sinen iongheren woude sen-326den, daer sijn drie reden toe. Die eerste is: op-dat wi verstaen 327 souden ende kennen, dat alleen vanden heilighen Gheest waer 328 volcomenheit der ewen ende des geloven. Want ghelijc alsmen 329 inden anderen329 boeck der bibilen leest, dat die kinderen van 330 Ysrahel ontfenghen die ewe van Gode inder woestinen op den 331 vijftichsten dach, na-datsi dat paeschlam hadden ghege-[69b] 332 ten, also schicte die voirsichticheit der ewigher wijsheit Gods, 333 dat opten vijftichsten dach, nadat dat ware lam Cristus tot 334 onsen paesschen inden cruce gheoffert was ende hi sijn heilige 335 vleisch ende bloet te spijs ende te dranc den gelovighen had 336 ghegeven <die heilighe Gheest ghesant wart>. Deser ewe336 337 sijn groot ondersceyt. Dat oude testament was ghegheven in-338der dorrer woestinen, dair hem waters ende broets ontbrac;339 dat nuwe is ghegeven inden lande van beloften, dat van honich 340 ende van melc vloeyet. Dat oude testament was ghegeven van 341 des enghels341 hant; dat nuwe wert gegheven uut Gods monde.

tekstkritische noten

342Dat oude wert gescreven in een harden vluuchstien342 den volke, 343 herde van voorhoofde ende onbesneden van herten; dat nuwe 344 was ghegheven in menscheliken tonghen ende inden gelovi-345ghen herten ghescreven ende behouden. Dat oude testament 346 en ghelooft sinen houder346 niet dan tijtlike dinghen, als 347 langhe daghen van leven, dat guet der aerden, wrake op 348 vianden; dat nuwe ghelooft sinen houder sulke hemelsche din-349ghen, die geen oghe ghesien en heeft noch oren ghehoort, 350 noch in des menschen herte gheclommen <en is>. Dat oude 351 wert ghegeven opten berch van Synay, die beefde ende inden 352 vuer rokede; dat nuwe wert gegheven opten berch Syon, die 353 den scouwer verluste, ende inden vuer, dat versuetede ende 354 verluchtede. Dat eerste boven inder hoocheit des berchs, dat 355 ander in die [69c] slaepcamer <van> minne, ruste ende 356 vrede, want daer die volheit der ewen op steit, als Paulus seit. 357 357-396Die ander sake, waer-om dat onse Heer opten pinxter-dach 358 den iongheren den heilighen Gheest gaf, <is> op-datwi ver-359staen souden dat vanden heilighen Gheest alleen is volle ver-360ghiffenisse der sonden, want ghelijc dat men inden derden360 361 boeck der bibilen leest, dat dat iaer van gratien tenden vijftich 362 iaren omme quam, daermen alle scout, diemen sculdich was, 363 quijt liet, alle eyghen knechten vry ende los gaf, ende een

tekstkritische noten

364 yghelijc man wert weder ghewijst op sijn erfnis, lant ende 365 husinghe, daer hi of was verdreven, - also voirsacht die 366 wijsheit Gods, dat <si> in die gheestelike tijt van gratien 367 opten vijftichsten dach, na-dat onse leitsman Cristus was voir 368 ons uut deser werelt ghegaen, den heilighen Gheest soude 369 senden, daer wi die drie voirseide gaven ende gratien souden 370 door ontfangen. Eerstwarf quitinghe der scout, als oflaet van 371 onsen sonden, welke gratie door den heilighen Gheest alleen 372 ghesciet. Als Iacobus seit: Ende die minne des Gheests bedect 373 menichvoudicheit der sonden. Als Paulus seit: Soe ist nu 374 wel een hoechlike tijt ende een dach der salicheit ende een 375 aennemelike tijt, daer al onse last, pijn ende scout der sonden 376 quijt wert ghelaten. Als David seit: Salich sijn si, die hair 377 quaetheit vergheven worden [69d] ende haer sonden bedect. 378 Anderwerf ontfaen wi in die tijt der toecoemst des heilighen 379 Geests die gratie, dat wi van eyghen bedwonghen dienst ghe-380vriet werden, als uut dier vanghenis des vleischs, der werelt 381 ende des bosen gheests ende der sonden. Want Cristus seit: 382 die die sonden doet is een knecht der sonden. Ende dat is die 383 meeste vriheit: den sonden niet te dienen; vleische, werelt ende 384 duvel sijn al te vol384 stricken, als sinte Anthonius seit, welc 385 luttel luden ontcomen, mer waer dat die Gheest Gods is, daer 386 is die vriheit. Als Paulus seit: die ewighe Gheest des levens386 387 vriet ons vander ewe der sonden ende des doots. Derdewarf 388 ontfaen wi gracie in dier tijt der toecoemst des heilighen 389 Gheests, dat wi weder op ons erfnis lant ende husinghe ghe-390wijst werden. Wi waren menich dusent iaren uut onsen lande 391 des hemelschen riken besloten, dat Iob vraechde: wie ghinc 392 ye inder stat sijnre moghender rijcdom of wes voeten hebben 393 ghestaen in sinen hove? Mer nu coemt, als Paulus seit, die 394 Gheest Gods <ende> gheeft een tuuch onsen gheest, Gods 395 kinder dat wi sijn; sijn wi kinder, soe sijn wi oec erfnamen 396 Gods ende mede-erve ons Heren Ihesu Cristi.

397397-441Die derde sake397, wairom dat God onse heer inden tiden van 398 pinxter sende den iongheren sinen Gheest <is>: opdat wi be-399kennen [70a] souden, dat alleen door sinen Gheest is ons die 400 ewige loninghe400 des riken Gods verhouden, en dat machmen

tekstkritische noten

401 ander naturen ende ander reden ende ander scrifturen vin-402den <in drien manieren>. Eerstewarf vintmen ander na-403turen, dat bider pinxtertijt woude God sinen Gheest senden 404 ons tot ewighen loon te wesen, want in dier tijt soe warden 405 die aerde, boemen ende velden vervolt mit gras, coorn ende 406 vrucht; dair-om so wast billix, dat bi dier tijt die Gheest 407 Gods ons werde ghesent. Want wi doer hem werden bevaen 408 mit lover ende bloeysel gueder innigher gedachten ende mit 409 vruchte des Gheests ende vanden bloem des levens, die te seker 410 410tiden worden voort gebrocht. Ende Paulus vertelt, datter sijn 411 twalef, als minnen, vruechde, vrede ende duldichede, daer ic 412 voir een capittel heb of ghescreven. Anderwerf vintmen ander 413 reden, dattet bequaem413 was Gode onsen heer, dat hi vanden 414 pinxter tijt sinen Gheest conde gheven. Want dat ghetal van 415 vijftigen staet van seven ende van achten ghesament: seswarf 416 seven ende eens achte maken vijftich. Aldus ist oec gheestelic: 417 bi seven verstaen wi rust ende vrede van herten, want God 418 opten sevenden dach rustede van allen werken, dat hi die 419 weeck hadde beganghen. Bi achte verstaen wi die ionxten 420 dach onser verrisenis, daer wi den ewighen vrede sullen ont-421fanghen. Nu [70b] clymmet den heilighen Gheest tot ons 422 neder opten vijftichsten dach, ons te bewisen, dat wi alle 423 van hem den tijtliken vrede ende rust van herten ende den 424 ewighen vrede der salicheit sullen ontfanghen, op-dat wi doir 425 liden ende doghen mit sinen Gheest duldelic ende verbeidelic 426 moghen toe-ganghen426. Derdewarf soe mach men vinden, dattet 427 billix is, dat God sinen Gheest bider pinxtertijt soude senden, 428 want dat is die tijt, dat die coninghen plaghen haer hove te 429 houden, hare gaven te gheven, ende mit haren ridderen te 430 stride te trecken. Aldus ist oec gheestelic, dat onse coninc der 431 coninghen ende heer der heerscappien heeft doer sinen Gheest 432 sijn grote hof beroepen432 ende gave sijnre moghentheit verleent, 433 als dat pant der salicheit, dat vingherlijn der minnen, dat 434 loen onser verlossinghe, glose der scrifturen ende den spieghel 435 der claerheit. Ende inden gave des Gheests besloech hi sijn435

tekstkritische noten

436 436hof ende maectse ridderen doe hi seide: sittet inder stat alsoe 437 langhe thent ghi aenghedaen437 wert van der craft van hier 438 boven; ende mit desen ridderen toech hi ten stride, als Lucas 439 439seit: die iongeren toghen inden heilighen Geest alre weghen 440 ende predicten dat ewangelium des rikes, mede helpende die440 441 Heer ende mit vervolghen der teykenen.

442442-499Dat vierde artikel van deser historien van pinxter is: hoe

tekstkritische noten

443 menichwarf dat den heilighen Gheest die apostolen van [70c] 444 Gode wert ghesant? Paulus seit, dat hi hem dicwijl sende den 445 Geest der uutter-weeldinghe in haren herten, die riep: abba,446 vader. Mer na der glosen machmen vinden dat God op drien 447 stonden of in drien tiden den heilighen Gheest plach te senden.

448Die eerste tijt, daer God sinen Gheest den iongeren op sen-449de, was voir sijn passien, doe hise sende te prediken, die bose 450 gheest vanden beseten lichaem te verdriven ende siecte te 451 boeten451 ende ander mirakel te doen. Als die ewangelist 452 Matheus seit, dat hi hem craft ende macht gaf, (Glosa:) doir 453 den heilighen Gheest, doir welc die ware miraculen moeten 454 geschien, ghelijc als Cristus seide: Is dat ic inden vingher 455 Gods uutwerpe die bose gheest, so is te hant dat rike Gods 456 onder u gecomen; (Glosa:) biden arme so verstaewi die 457 craft des Vaders, bider hant die wijsheit des Soons, mer biden 458 vingher vernemen wi die uutghedeilde guede ende onderschei-459delike gave des heilighen Gheests.

460Die ander tijt, daer God sinen heilighen Gheest den ion-461gheren woude senden, was nader verrisenis ons Heren, doe hi 462 hem macht gaf ende gewelt der menschen sonden te verghe-463ven. Die ewangelist seit, dat onse heer Ihesus Cristus quam 464 den iongheren over in besloten doeren ende blies in haer aen-465sichte ende seide: ontfangt den heilighen Gheest; wien dat 466 ghi hare sonden vergheeft, dien werden si quyt ghelaten, ende 467 wien ghi [70d] se behouden laet, die blivense. Die glose 468 seit, dat niement en mach die smette der sonden, die inder 469 sielen sijn, of doen, noch oec die ewighe pijn, die wi voir die 470 sonden sculdich sijn, quijt laten, noch niement en mach den 471 toorn soenen tusschen God ende den sondaer, dan sijn ghenade 472 alleen. Mer die apostolen ende die priesteren hieten die son-473den te vergheven ende te absolvieren, in dien datsi tughen 474 ende bewisen, datse God absolveert heeft ende haer sonden 475 vergheven, ende in dien dat hi die pijn der hellen inden ve-476ghevier verwandelt, ende in dien dat hi die pijn des veghe-477viers mindert mitten penitencien, die hi settet477, ende oec, dat 478 alre meest is, ten si datse die priester absolveert, soe en wer-479den se niet vergheven, want hi alleen die slotelen daer of he-480vet, tot welken God alle sondaren wiset.

481Die derde tijt, daer God sinen heilighen Gheest den ion-

tekstkritische noten

482gheren op sende, was na ons Heren hemelvaert, doe hi hair 483 herten stichtede ende confirmeerde inden ghelove. Want te 484 voren vloghen si van Gode, si schuulden in besloten doren, 485 si wouden weder gaen visschen, mer doe si den heilighen Geest 486 hadden ontfanghen, warden si soe ghestarct, datsi ghingen in-487den tempel ende mit ghetrouwen predicten si ende en ontsa-488ghen ghien tormente; si waren blide datsi wairdich ghevon-489den worden om den [71a] naem Ihesu smaetheit te doghen. 490 Dit is dat David van hem seide: vanden Gheest des monts ons 491 Heren is al haer craft. Dat vertrect491 sinte Augustijn aldus ende 492 seit: alsulc is die gracie des heilighen Gheests: wair dat hi 493 comet, is dat hi daer droefnisse vindt, hi verslaetse; vindt hi 494 scadelike494 begheerte, hi verteertse; vindet hi twivel ende 495 swacheit, hi verwandeltse. Als David seide: send uut dinen 496 Gheest ende alle dinc sel ghescapen werden ende du salte ver-497nuwen dat aensicht der aerden. Want dat ghesciede, als sinte 498 Iohan seit in Apocalipsi, dat die gheen die inden throen sat, 499 seide: ick maecte alle dinc nuwe.

500500-602Dat vijfte artikel vander historien des pinxters is: in wat 501 wise ende manier, dat die heilighe Gheest den iongheren wert 502 ghesent? Lucas seit, dat die Gheest Gods vervolde al dat hele 503 huus, daer die apostolen saten. Die lerars segghen, dat die 504 manier vander vervollinge des huus was vijfterhande na eisch 505 ende wederblic505 der vijf liefliker uutwendigher sinnen des 506 menschen, ons ter leer, dat die Gheest Gods in gheliker wijs 507 alle innighe herten binnen vervolt an haer vijf inwendighe 508 sinnen mit hemelschen gheesteliken goede, als daer bescre-509509ven staet: si sijn al vervolt mitten heilighen Gheest ende be-510gonden te spreken, na dat hi hem gaf.

511Die eerste wise daer die Gheest dat [71b] huus mede ver-512volde, was, dat overschies512quam vanden hemel een gheluut 513 recht als een ghedruuste513 des Gheests ende vervolde dat heele

tekstkritische noten

514 huus. Sinte Augustijn seit, dat die vervollinghe was inden 515 oren, want dat hemelsche gheestelike gheluut maecte alsoe 516 suete melodye ende sanck, alsof al dat dack ende latten ende 517 teghelen ghestelde517 op eenre psalterien hadden gheweest, die 518 soe scone armonye uutgaven, of alle stemmen, seyden-speel518 519 <ende> gheluut mit overconsten gheconcordeert gheweest 520 hadden. Dese selve sinne des horens vervolt die Gheest Gods 521 inwendelic van binnen, als die siel beghint den gheboden 522 ende den rade Gods ghehoorsam te warden. Als David seide: 523 523Ic sal horen wat die Heer in mi spreket, want hi sel spreken 524 vrede in sinen volc; (Glosa:) doir die onderdanicheit Gods 525 525ontfaet die mensch vrede des gheests, die boven alle sinnen 526 gaet, hert ende verstandicheit voirwaer, als Paulus seit.

527Die ander manier, dair die Gheest Gods der apostolen huus 528 mede vervolde, was, dat so overclaer licht daer in verscheen 529 mit sulker overscoenre lucht, datsi niet alleen die suverheit 530 des paradijs ende alle scone beeldinge der werlt en saghen, 531 die ghesichte vernueghen mochten, mer daer toe si hem open-532baerden al dat wonder, dat van aenbeghin der werelt was ghe-533sciet mit ondersceit533 alre historien, mit verstaen alre [71c] 534 prophecien ende mit onthouden alre scrifturen, ja, dat hem 535 alle geleden dinghen ghehuechden, alle toecomende dinghen 536 voirsaghen ende alle ieghenwoirdige dinghen verstonden. Dese 537 selve sinne des ghesichts vervolt die Gheest Gods inwendelic 538 van binnen, als die siel beghint daer op te waken ende te sien 539 ende te verwonderen op die hoecheit sijnre godliken rijcdom, 540 wijsheit ende consten Gods ende een sekerheit van hem te ont-541fanghen, datse haren God ende Scepper wel kennet ende daer 542 542an ghelooft, als David seide: Heer, verburghen dinghen dijnre 543 wijsheit hebste mi gheopenbaert, want dat licht dijns aen-544sichts hebste op mi gheteikent.

545Die derde manier, daer die Geest Gods der apostolen huus 546 mede vervoldet, was, dat een so sueten, coelen wolke inden 547 huse opstont, die vol scoenre beeldinge was van pictuer ende 548 saft was van paradijsschen bloemen ende vuchtich was van 549 meysken549 douwe, honich-vloetich was van sueticheden, ende 550 coel was van een zuden winde, ende hemelvaer550 was, ghe-551schicket mit saphire ende duerbaer ghesteente. Dese wolke be-552ghinc552 alle die apostolen omme, recht als een paulioen of een 553 tente diese oec besloech553 so scoen, als of si in bonten mantelen 554 van purpur clederen hadden gheseten, wel te maten na haren 555 leden, recht als grote heren ende vorsten. Dit was die wolke, 556 die die apostolen opten berch van Thabor [71d] beschermde. 557 Dese selve sinne des ghevoelens vervolt die Geest Gods inwen-558delic van binnen, als die siel beghint te voelen die safticheit 559 haers Gods, als of sij in cleet van bloemen waer ghebreit559. Als 560 560David seit: Heer, mijn siel heeft na di ghecleeft, (Glosa:) 561 datse sonder ophouden mit ghedachten ende begheerten an 562 562di hangt; recht als die iongeren ons Heren seiden: onse han-563den hebben ghehandelt vanden Woorde des levens, ende tot 564 wien sullen wi dan anders gaen.

565Die vierde manier, daer die Gheest Gods der apostolen 566 huus mede vervolt, was, dat een soe overghenoechliken roke 567 daer opghinc ende hem verspreide; als <of> alle die edele 568 cruden ende wortelen te samen in een visel ghebroken hadden 569 gheweest, ende of al die paradijs bloemen ende bladen in 570 salven waren ghewreven; dese apotecha was noch sueter ende 571 ghenoechliker te ruken. Dese selve sinne des rukens vervolt 572 die Gheest Gods inwendelic van binnen, als die siel beghint te 573 ruken die maer ende dat gheruchte vanden hemelschen lande. 574 574Als David doe seide: Och die gloriose dinghen sijn van di 575 ghesproken, stat Gods. Ende voort als si beghint te verstaen 576 dat leven der heilighen ende na haren voetstappen te wande-

577577ren, want si segghen, als Paulus seide: wi sijn een suete roke 578 Cristi. Ende boven al, als haer beghint Cristus, die salichma-579ker, te beha-[72a]ghen ende na sijnre lusten te verlanghen. 580 580Als die minnebruyt seide: treck mi na di, laet ons lopen in-581den roke dijnre salven, want du clymmes op doir die woestijn, 582 als een roedekijn582 des rokes, van crude ghemaect, van mirre 583 ende wyeroeck.

584Die vijfte manier, daer die Gheest der apostolen huus mede 585 vervollet, was, dat een so soeten smaec neder vloyede, alsof 586 alle balsaem-dranc ende honich-raten hadden voir hem ghe-587dropen, ende als alle warsscappen ende spisen, die ter eten 588 ende ter vruechden waren bereet mochten smaken. Dese selve 589 sinne des smakens vervolt die Gheest Gods inwendelic van 590 590binnen, als die siel beghint te smaken, hoe goet ende hoe suet 591 dat die Heer is. Ende op-dat hi sijn sueticheit in sinen kin-592deren mochte toghen, heeft hi hem sinen sueten Gheest ghe-593sant, die alle ghenoecht ende sueticheit des smaecs in heeft. 594 Sinte Gregorius seit: die enen droep des Gheests heeft ghe-595smaket, dien wart suyer alle smake aertscher ende vleischeliker-596lust, ende hi leeft meer in alden woorden Gods, dan inden 597 597brode. Als David seide: Och Heer, hoe suet sijn dijn uut-598spraken minen monde ende kinnebacken, want onder dijn 599 tonghe is honich ende melc, (Glosa:) verburghen misterie 600 ende wonder der godheit ende der menscheit Cristi, die die 601 uutwendige weyde601 is der sinnen ende inwen-[72b]dige weide 602 mit luste des redelikens verstants ende vernuften.

603603-628Dit seste artikel van deser historien is te weten: in watre-

tekstkritische noten

604hande volc van werck ende leven dat onse heer God sinen hei-605lighen Gheest woude senden? Sinte Gregorius seyt, dat die 606 iongheren ons Heren waren reyne vaten den scat der salicheit 607 te ontfanghen; si waren vernemel leerkinder Gods die lesse 608 der ewigher wijsheit <te vernemen>. Ende si waren die 609 vrienden Cristi, die van aenbeghin mit hem hadden gheweest 610 ghetrouwe dienres der vaderliker bevelinghe. Mer van watre-611hande leven ende wesen datsi waren, ghift ons die epistole in 612 sesse punten te kennen. Eerstewarf datsi van herten ende van 613 moede rustelic ende vredelic613 waren, indien dat daer staet, 614 doe die pinxterdaghen waren vervolt, dat waren die daghen 615 des rustens ende vredens, want die feeste ende hoechtijt was 616 tot gheesteliken ghemake ende ledicheit ghescicket616. Als die 617 propheet Ysaias uut den monde des Heren vraechde dus: op 618 wien sal mijn Gheest rusten, dan opten oetmoedighen ende 619 opten rusteliken ende vreedsamighen van herten? Anderwerf 620 soe waren die iongheren ons Heren, die den heilighen Gheest 621 souden ontfanghen, vergadert ende verenicht an godliker min-622nen, in dien dat daer staet ghescreven: si waren alte samen. 623 Lucas seit: hem lude was één [72c] herte ende één siel in 624 Gode. Want ghelijc als die natuerlike gheest des menschen 625 lichaem niet levendich en maect, ten si dat sijn lidmaten 626 verenicht werden, also en doet die Gheest Gods. Gelijck dat 627 sinte Augustijn seit: die Geest Gods vantse eendrachtich van 628 628-680minnen, daer om verlucht hise mitter godheit. Derdewerf so

tekstkritische noten

629 waren die iongheren ons Heren, die den heilighen Gheest sou-630den ontfanghen in eenre behoetliker stede630, in dien dat daer 631 staet bescreven: si waren in dier selver salen, (Glosa:) daer 632 Cristus mit hen had gegheten sijn avontmael. Iheronimus seit, 633 dat die steden, dair God heeft gheweest of dair men oeffent 634 ende dient, ontfanghen sonderlinghe ghenade boven anderen 635 steden, daermen den naem Gods niet an en roepet. Ende hier-636om seide Sibilla, die heydensche prophetisse, tot-<ten> 637 Romeynen: Gae wi uten dale ende uten volke int gheberch-638te, want ten boort niet Gods wonder te toghen inden steden 639 der sonden. Daerom seide God totten propheet Ozee: Ic salse 640 leyden in die eensomhede ende daer sal ic spreken tot haere 641 herten. Vierdewarf so waren die iongheren ons Heren een-642paerlike inden dienst Gods, want daer staet ghescreven: si 643 waren stadelic te samen gheduerich in ghebede mitter moeder 644 Ihesu (Glosa:) ende si vasteden mede ende lasen over die 645 propheten; dit is die tijt daer Cristus van seide: als die bru-646degom van hem [72d] ghenomen wert, dat was tusschen ons 647 Heren hemelvaert ende den pinxterdach, so sullen die kin-648deren vasten. Sinte Augustijn seit, datse duven senden na 649 Gode, hieten bedinghe649, die hadden twee vloghelen, als vasten 650 ende aelmissen. Dese vloghen heen ende verworven ghetwiden650

tekstkritische noten

651 der begheerten. Nader waerheit te segghen, men doet in dien 652 lande veel boetscappen mit duven, die die lande over vlie-653ghen. Salomon seit: Ic riep an ende die Gheest der wairheit 654 quam in mi. Vyftewarf so waren die iongheren ons Heren mit 655 groter oetmoedicheit van herte begavet, indien dat daer staet 656 ghescreven: datsi saten. Aristotiles seit, dat die siel sittende 657 ende rustende wert wijs van sinnen. Commentator Averreys 658 ghift die reden daer of aldus: ghelijc dat hem die leden 659 vouden inden sitten, also vouden hem die sinnen inden ruste. 660 Op wien, seide God doir den propheet, so sal mijn Geest 661 rusten dan opten oetmoedighen ende gherusten ende die beeft 662 voir mijn sermoen? Want als Paulus seit: den hovaerdighen 663 staet God weder ende den oetmoedighen ghift hi ghenade. Als 664 David seide: Heer, du sendes uut dijn fonteyn inden dale, 665 (Glosa:) die rivieren der gaven des heilighen Gheests gheeft 666 hi den oetmoedighen. Sestewerf waren die iongheren ons 667 Heren, die den heilighen Gheest souden ontfanghen, in he-668melschen bescouwen verheven, indien dat [73a] daer staet be-669screven: datsi waren tot Iherusalem, dat beduut een ghesicht 670 des vredes. Dese stat leit op enen berch, hiet Syon, dat beduut 671 een bescouwinge, want sal een mensch raken in den 672 heilighen berge God te scouwen, soe moet hi wonen inder stat 673 <des> vrede<s> 672. Tot welken litteiken quam onse heer 674 Cristus ende gaf den iongheren eerst den vrede ende seide dus: 675 vrede si met u; ende daer na gheboot hi hem, datsi van Ihe-676rusalem niet en ghinghen, sonder676 verbeiden die lofte des Va-677ders, dat was medelinghe des heilighen Gheests. Als Paulus 678 seide: die ghenade ons heren Ihesu Cristi ende die minne des 679 Vaders, medesaminghe679 des heilighen Gheests si alle tijt mit u 680 allen. Amen.

681681-719Die sevende artikel van deser historien der hoechtijt van

tekstkritische noten

682 pinxter is: om wat saken ende oirbaer dat God onse heer 683 sinen heilighen Geest opter aerde woude senden? Want hi 684 seide selve aldus: die trooster, die heilige Gheest, den die 685 Vader senden sal in minen naem, die sal u alle dinc leren. 686 Ende ic laet u minen vrede, niet als die werelt doet. In desen 687 woorden is guet te mercken, waer-om God sinen Gheest ons 688 neder heeft ghesent. Eerstwerf om die bedroefden te troesten, 689 indien dat hi seit: Die trooster, die ic u senden sal. Sinte 690 Gregorius seit, dat die Gheest Gods wel een trooster mach 691 [73b] hieten, die den bescreyers691 haerre sonden troostet, als 692 hi hoop der ghenaden looft ende een sekerhede vander ont-693fermherticheit Gods maect692, ende oec in allen druck tijtliker 694 droofnis sonderlinghen troost verleent ende hem selven sencket694 695 mit verwandelen alles weemoedes. Dit is dat Ysaias seide: Die 696 Gheest Gods is op mi, opdat ic troost soude gheven den bedro-697veden ende bedructen. Anderwarf so heeft onse Heer sinen 698 Geest neder ghesent, om den doden levendich te maken, in-699dien dat hi seide: die Gheest. Want hi seit, die gheest is die 700 levende maect; ende dat vleisch en baet niet, want alle die 701 wercken des lichaems hieten wercken des doots, die veel sijn. 702 Ende die apostol noemtse ende wiese doet, die en sel niet 703 comen in dat ewige leven. Die wercken des Gheests hieten 704 wercken des levens, daer ic voor een capittel heb of ghescre-

tekstkritische noten

705ven, want wiese doet, die coemt in dat ewighe leven. Mer die 706 wile dat hi sonder den Gheest Gods <is>, soe hiet hi dorre 707 ende doot, want hi sonder den Gheest dat leven niet vercri-708ghen en mach. Hier-om so seide Ezechiel totten volke: ghij, 709 dorre ghebeente, hoort dat woirt des Heren, ende ic sel u sen-710den, seit God, den Gheest ende ghi sult levende warden. Der-711dewarve soe heeft hi sinen Gheest neder ghesent, om die on-712reyne ende die onsuvere te heilighen. Indien dat hi seit: die 713 heilighe. Dat woort: sanctus, heilich, beduut die sonder bloit 714 is ende sonder aerde, want ons [73c] die heilighe Gheest also 715 heilicht ende wyet, dat onse siel, al ist datsi in den lichaem 716 ende inder aerden woent, datsi nochtan sonder vleischelike lust 717 ende sonder aertsche begheert leeft ende een tempel of een 718 ghewyede sacrari Godes wort, die heilich is. Als David seide: 719 719-763Die alre overste heeft sijn tabernakel gheheilicht. Vierdewerf 720 so heeft God sinen Gheest neder ghesent, om minne inder 721 werelt te winnen, in dien dat hi seit: die Vader. Een vader 722 wint sijn ghelijc inder natuer ende hi heeft lief dat van hem 723 coemt. Cristus seide tot sinen iongheren, datse die Vader min-724de ende liefhadde. Ende die apostol leerde, dat wi navolghers 725 Gods souden wesen, als die alre liefste kinderen. Ende want 726 dan gheen meerre minne tusschen den vader ende den kinde-727ren comen en can, welke minne die Gheest is, — als Augus-728tinus seit: Dat hi is een vereninghe ende bant der minnen 729 hoirre beide, — so sel wi in dese minlike Gheest als broede-730ren minsamich wesen. Als Cristus seide: lieve, cleyne kinder-

tekstkritische noten

731kijns, hebbet malcanderen lief, als ic u lief ghehadt hebbe. 732 Ende dit woort plach sinte Johan dick te spreken. Vyftwerf so 733 heeft God sinen Gheest nederghesent, om-dat die menschen 734 behouden souden werden, indien dat hi seit: in minen naem. 735 Die naem ons Heren is: Ihesus, als die enghel Gabriel totter 736 moeder seide: du selte sinen naem hieten: Ihesum, want 737 hi sel sijn volc behouden, salich ende [73d] ghesont maken 738 van haren sonden. Paulus seit: datter ghien ander naem onder 739 den hemel en is, daer wi moghen in salich werden dan die 740 naem Ihesus. Ende hier om sende die Vader sinen Gheest in 741 sijns Soons naem: Jhesus, te bewisen, dat hi mit sinen Gheest 742 dat volc behouden ende salich woude maken. Sestewarf so 743 heeft God daer-om sinen Gheest neder ghesent, dat hi die 744 domme menschen leren woude, in dien dat hi seit: hi sel u 745 alle dinc leren. Want in sinen Gheest so werden wi alle leer-746kinder Gods, sinen liefsten wil op onser salicheit te verstaen 747 ende die te beleven. Dit was dat die propheet Iohel uut God 748 propheteerde wel: Ic sal uutstorten van minen Gheest op alle 749 vleische ende u kinderen sullen prophetieren ende die jonghe-750ren sullen visioen sien ende iu ouden sullen dromen duden. 751 Ende ic sal teiken gheven inden hemel boven ende inder aer-752den neder, vuer ende opdracht van roke752 (Glosa:) vuer des 753 ewangelien uter ghelovigher herten. Sevendewarf so heeft 754 God sinen Gheest neder ghesent, om vrede ende om rust ende 755 soenninghe inder werelt te gheven, indien dat hi seit: Ic laet 756 u minen vrede. Paulus seit: die Gheest Gods is, die beide 757 ziden één hevet ghemaect, (Glosa:) God ende mensche, siel 758 ende lijf, out ende ionc, tijt ende ewicheit. Dese sijn in enen 759 vrede versament, die boven [74a] alle sinnen gaet ende ver-760staen ende <die> herten verwaert760. Daer-om seide sinte 761 Pieter: Die vrede si ons ghepredict van den heilighen Gheest, 762 die vanden hemel is ghesent. Paulus seit: God der vreden en 763 der lieven blive ewelic mit iu.

764764-834Dat achte artikel ende die leste van deser historien der 765 hoechtijt van pinxter is, wairmede datmen den heilighen 766 Geest heeft vercreghen ende waer mede datmen mach behou-767den? Ende dat machmen in drien manieren vinden, dairmen 768 den heilighen Gheest voirmaels plach in te ontfanghen. Eerst-769werve soe ontfenghen die vrienden Gods den heilighen Gheest 770 770overmits guede wercken, want die enghel seide Cornelijs den 771 heiden toe, dat sijn ghebede ende aelmissen voor Gode ont-772fanghen waren. Ende dat God die guede wercken soe groot 773 acht, bewijst die scrift, dat die apostolen gaven des heilighen 774 Gheests hadden, indien dat si haer handen leiden op dat volc, 775 (Glosa:) want si die wercken deden der geloven Cristi in 776 welken litteiken, als hem yement wil van sinen sonden bete-777ren ende boet ende penitencie ontfaen, so pleecht hem die 778 biechtvader die hant op dat hooft te legghen. Ende wantmen 779 die Gheest Gods vercrijcht mit innighen wercken, soe mach-780men oec daer best mede behouden, recht als men vuer be-781781waert mit opwerpinghe van barninge781. Dit is figuriert int oude 782 testament, [74b] dair gheboden staet den priesteren, datsi 783 avonts ende smorghens barninge toewerpen souden, opdat een 784 scoen vuer alle tijt inden altaer Gods barnen soude, (Glosa:) 785 dit is guede offeringhe ende wercken van guedertierenhede, 786 786die teykenen sijn der minnen. Dair om seit Paulus: Alle tijt 787 doet emmer wat guets, (Glosa:) want die Gheest Gods ghift 788 hem die hebben wil dat loon, recht als die sijn adem verhalen 789 wil, coemt die lucht te baet ende te help.

790Die ander manier, dair die vrienden Gods den heilighen

tekstkritische noten

791 Gheest mede plaghen te ontfanghen, was overmits innighen 792 ghebede. In welker waerheit so is, dat doe onse lieve heer 793 Ihesus quam uter dope vander flumen Jordaen ende sijn 794 ghebet sprac, doe quam die heilighe Gheest op hem rustende 795 als een duve, doe hoortmen die795 stemme des Vaders van hem: 796 hier is mijn lieve Soon. Ende doe die apostolen laghen in 797 haren ghebede, doe wert een gheluut vanden hemel als een 798 dristen des Geests798 ende vervolde dat huus. Ende noch wert 799 dat wonder Gods doer sinen gheest inder ghebedinge meest 800 gheopenbaert. Als Dyonisius seit, die dat vanden apostol 801 Paulus hadde gheleert: ende wantmen den Gheest Gods ver-802crijcht meest mit innighen gebeden, soe machmen oec daer 803 best mede behouden, recht alsmen vuer maect mit blasen. 804 804Dit bevoelde804 David, doe hi seide: Sijn Gheest blaesde ende 805 die wateren vloyden, sijn Gheest blaesde ende die vuere bran-806den. Ende opdat vuer gheesteliken in ons soude opgaen ende 807 flammen, soe blies onse Heer inden iongheren aensicht ende 808 808seide: ontfangt den heilighen Gheest.

809Die derde manier, daer die vrienden Gods den heilighen 810 Gheest plaghen mede te ontfanghen, was overmits onderda-811nicheit horen810 des woorden Gods. Want inden boeck vanden 812 812Werck der apostolen staet dick gescreven die wijl dat sinte 813 Pieter predict ende sprac, dat die heilighe Gheest viel neder 814 op alle die gheen, die dat woort Gods hoorden. Ende dat en is 815 ghien wonder. Want dat gheloof, daer die persoen-<en> der 816 816heiligher Drievoudicheit mede becant worden, doer dat horen 817 ontfanghen wort, dat is doer den woerden der predicaren. 818 Ende want men den Gheest Gods vercrijcht mit onderdani-819ghen horen des woerden Gods, so machmen daer oec best

tekstkritische noten

820 mede behouden, recht als men vuer bewaert mit dat ment 821 onder die asch rekent821, welke asch bet versament wert inden 822 woorden Gods, daer een die asch mede bekent sijnre aertscher 823 823naturen, als God self seide tot Adam: Du biste asch ende 824 in asch selstu ghekeert werden. Die poeten segghen, dat daer 825 825een woort is, dat hiet: notozolitos825, dat bedudet: bekenne di 826 selven. Ende als Boetius seit, so is dat woort menighen 827 gheesten ingheestet. In welken woorden leit alte groten const 828 ende philosophien, want niement en mach een waer philo-829sophus werden, hi en [74d] moet eerst hem selven leren ken-830nen, ende dat vercrijcht hi best mit versinnen830 sijnre broesscher 831 831naturen. Aldus dede David, doe hi seide: Ic hebbe asch als 832 broot ghegheten. Welke conste doer den heilighen Gheest te 833 weten, verleen ons constenaer van allen, die Gheest Gods on-834ghemeten. Amen.


Vorige Volgende