Tafel van den kersten ghelove. Deel 3A en 3B: Somerstuc

(1938)– Dirc van Delf– rechtenstatus

Regelnummers proza verbergen
Dat .X. capittel van den glorioseliken verrisenis ons liefs Heren Ihesu Cristi, hoe dat hi vanden smadeliken ghecruusten doot uten grave opghestaen is mit groter eren. 5[41a] Die gloriose verrisenisse ons liefs Heren Ihesu 6 Cristi vanden pijnliken ende smadeliken ghecruusten doot, 7 daer hi uten grave der aerden is opverstanden mit godliken 8 wonder ende craft, hebben die ewangelisten opelic gescreven. 9 Op welke letter text die heilighe leerars neghen articulen 10 hebben ghelesen, dair wi biGa naar voetnoot10 die verrisenisse ons Heren seker-11liker mogen weten. 12Ga naar margenoot12-25Dat eerste artikel is: wat noot ende wat sake dat onse heer 13 Ihesus dreef, dat hi vander doot verrisen woude? 14Die eerste sake was om sijns selfs willen, want hi in sijnre 15 verrisenis woude sijn godlike macht betoghen, want hi self 16 seide: Niement en sel mijn siel van mi nemen, mer ic heb 17 macht dat icse van mi sette ende weder tot mi neme. Ende 18 in dier ghelikenis seide hi die ioden toe, die teiken van hem 19 sochten: Ontbindet dese tempel ende binnen drien daghen 20 sel ick en weder opwrecken (Glosa:) dit sprac hi vanden
[pagina 162]
21 tempel sijns lichaems, die hi mitter craften der heiligher 22 Drievoudicheit uten doden verweckede, die hi aen-venck op 23 wat stont dat hi woude, niet eer, noch later. Tot welken 24 waren litteikene is, dattet Pylatus verwonderde, dat hi soe 25 vroech ghestorven waer. 26Ga naar margenoot26-46Die ander sake is om des ghe-[41b]loven wil, want <hi> 27 in sijn verrisenisse die scrifturen des ouden testaments ver-28vollede an haren figuren. Want hi self seide: dan sullen ver-29volt worden alle die scriftueren, die inden propheten ende 30 psalmen van des menschen Soon staen bescreven. Inder ver-31risenis ons Heren warden vervollet alle dese figuren. Die 32 ofghesneden boem totter wortel toe, begonde weder te 33 bloeyen, daer Iob of seit. Die aern wert weder ionc ende vol 34 plumen mit groten vloghelen, daer David of seit. Die leeu 35 verwect des derden daechs sijn dode welpen; doe wert weder 36 ionc die voghel fenix, die inden houte was verbrant; daer 37 Iheremias of seit: doe wert vander aerden des ghebroken pots 38 een nuwen beteren pot of vat ghewrocht van des meesters 39 hant. Doe wert Ionas uut des walvisschen buuck onghescaet 40 des derden daechs uutgheworpen; doe wert die ghescoerde 41 sack mit bliscap ghecleet; doe wert die candelaer des tempels 42 mit sinen goude omgheleitGa naar voetnoot42; doe brack Sampson der stat 43 poorten van Philistijn ende hoer sloten; doe wert die onnosel 44 Ioseph uut den karker gheleit; doe scheen die son scoen, die 45 onder dat swerc was bedect, ende der figuren vele ende meer, 46 die ic al niet segghen en mach. 47Ga naar margenoot47-67Die derde sake was om onser aller willen, want hi in sijnre
[pagina 163]
48 verrisenis ons heeft gheleert duechde ende leven; gelove, 49 hope ende minne staen schoen gheformeert tot ons inder [41c] 50 verrisenis Cristi. BinnenGa naar voetnoot50 der kersten gelove is te sekere. Als 51 Paulus seit: Waer Cristus niet verresen, soe waer ydel mijn 52 prediken ende wanhopichGa naar voetnoot52 onse ghelove (Glosa:) want anders 53 scheen hi een puyr mensch ende niet God. Voort ons hope is 54 dair in verheven. Als Iob seit: Ic weet wel, dat mijn Verlos-55ser leeft ende dese hoop is gheset in minen scoet. Voort die 56 minne Gods is daer in bewijst, want hi is gegaen ons een stede 57 te bereiden, daer hi sit ter rechterzijd des Vaders, onse 58 vleisch en bloet, dat grote minne tusschen ons ende hem maec-59te. - Voirt so leert hi ons in sijn verrisenis een nuwe leven, 60 daer wi den sonden mede sijn ghestorven ende der wairheit 61 leven an drien saken. Eerstwarf, na datGa naar voetnoot61 wi ons uut onsen ouden 62 ghebrekeliken leven risen ende teghen onsen Heer opstaen in 63 rechtveerdicheden. Anderwarf, opdat wi onse salicheit voor 64 oghen souden hebben, die hi heeft volbrocht; hi starf om on-65sen wil. Derdwarf, opdat wi dat beelde ende figuer der ghe-66meenre verrisenis voor oghen souden hebben, opdat wi in 67 onser iammerheden niet van moede verslagen en werden. 68 Dat ander artikel van ons Heren verrisenis is: wairom dat 69 onse heer Ihesus soe merkeliken tijt van drien daghen doot 70 in den grave lach? 71Ga naar margenoot71-78Die eerst sake is nader letter. Die heydensche meesters seg-72ghen, dat die mensch is in sijnre moeder lichaem .xl. daghen 73 lanc nae sijnre ontfanghenisse, eer die ziel inden vate [41d] 74 ghestort wort. Ende hierom woude onse Heer .xl. uren lanc 75 doot legghen inden grave, opdatmen bi den selven ghetale 76 soude rekenen die doot, daermen dat leven mede rekent ende
[pagina 164]
77 Ga naar margenoot77-78telt. Want binnen drien daghen is ghenoech dat men voirwaer 78 den mensch doot mach mercken. 79Ga naar margenoot79-93Die ander sake is naden ghelove, want ghelijc onse heer 80 Ihesus Cristus twee nachten ende enen helen dach in den 81 grave was, so wort bekentGa naar voetnoot81, dat bider verrisenis ons Heren die 82 derde tijt began, daer licht ende salicheit is an. Die eerste tijt 83 was onder der naturen. Daer leefden in Adam ende Abraham. 84 Die ander tijt was onder der ewen ende scrifturen. Daer leef-85den in Moyses ende David. Die derde tijt was onder die ghe-86naden ende der leven alle heilighe kersten menschen in. Aldus 87 schijnt openbaer, dat inder tijt der verrisenis dat ware leven 88 ons ghegheven is, want wi in twien doden lijfs ende siels wa-89ren ghestorven, die bi beiden duuster nachten sijn beteikent 90 ende in enen salighen leven weder verresen, die biden heelen 91 daghe is verstaen. Aldus ist waer gheworden, dat ons Paulus 92 seit: wat daer ghestorven is den sonden, dat is eens doot, mer 93 wat daer leeft, leeft Gode. 94Ga naar margenoot94-99Die derde sake is naden gheest, nader duecht ende nader 95 waerheit, want ghelijc des derden daechs Cristus verrees, wert
[pagina 165]
96 bewijst die volmaecte cracht der heiligher Drievoudicheit, 97 die alre dinghen ghetal an haer heeft. [42a] Want daer in sijn 98 die drie, die alle guet gheheel te samen setten, als beghinsel, middel ende einde. Des eersten daechs brac uut des Vaders 100 macht, des anderen daghes des Soons wil, des derden daechs 101 die guetheit ende salicheit des heilighen Gheests. Dese drie 102 hebben Cristum vanden doot doen verrisen. Des gheliken 103 ontfaen wi van Gode, als wi uten sonden verrisen. Waer be-104rouwe, dat is die eerste dach ende die is uter vandinghe des 105 gheestsGa naar voetnoot104 <vanden Vader>; voert claer biecht, dat is die an-106der dach ende die is uten monde ende woorden des Sons; voort 107 ghenoech doen an beteren ende is die derde dach, daer wi in 108 leven, ende die is uten ghenaden ende godheit des Gheests. 109 Dit is die waerheit die wi beleven. Ende Osee die propheet 110 heeft allen menschen ghemeenlic aldus bescreven: Nae twie 111 daghen ende inden derden dach sel ic mijn volke levende 112 maken, die sonden te bescreyen, die duecht te leven, des 113 derden daechs sal ic hem te loen glorie ende salicheit ghe-114ven. 115Ga naar margenoot115-128Dat derde artikel is: waerom onse Heer Ihesus so snelliken 116 vanden doot verrees ende niet en beide want int leste vander 117 werelt, dat wi alle mit hem ghemeenlic hadden verresen? 118Die eerste sake is om die moghentheit Gods te bewisen, 119 want doden levende te maken dat en is ghien werc der na-120turen, mer der macht Gods. Daer leven uut is ghegaen en 121 mach natuerliken ghien leven [42b] weder ontfaen. Hadde nu 122 vluchts Cristus verresen, soe haddet licht gheschenen, dat hi 123 waerliken niet ghestorven en waer. Ende hadde hi langher 124 ghebeidet, so haddet licht gheschenen, dat hi sijnre sielen niet 125 machtich en had gheweest. Mer als die tijt der begravenisse
[pagina 166]
126 wiset enen wairachtighen doot, alsoeGa naar voetnoot126 comet die tijt der verri-127senis ende toecht openliken, dat hi heeft een waer nuwe leven 128 anghenomen. 129Ga naar margenoot129-164Die ander sake is om den prijs der godliker rechtveerdicheit 130 te condighen, tot welker boort te verheffen ende te eren die-131gheen die om Gods willen verlaecht ende versmaet werden, 132 nae dat Maria die Gods moeder seide: hi heeft die machtighe 133 gheset vanden stoel ende verheven die oetmoedige. Nu heeft 134 Cristus, onse Heer, hem vernedert ende ghelaechtGa naar voetnoot134 van minnen 135 ende gehoorsaemheit des Vaders uten hemel inder aerden, in-136den cruce ende inder grafsteden; soe wast billic dat hem God 137 verheffen soude an verrisenis sijns lichaems ende eren mit 138 sonderlingher glorien. Dit kende David, doe hi sprac uut sinen 139 monde totten Vader aldus: Du hebste bekent mijn laghe 140 nedersitten inden grave ende oec so hebstu bekent mijn verrise-141nis mit glorien ende eren. Dit had hi oec te voren bi sinen leven 142 ghebeden, doe hi seide: Vader, verclaer dinen Soon; ende 143 die Vader antwoorde: Ic heb di verclaert ende ic sel di ver-144claren, (Glosa:) ic [42c] hebbe di verclaert mit te doen, dat 145 Gode alleen boort, ende ic sal di noch verclaren an gloriosen 146 verrisen dijnre doot. 147Die derde sake is om dat kersten ghelove te bet ghevordertGa naar voetnoot147 148 te werden. Want dat Cristus ghecruust wert, was van onser 149 crancheit, mer dat hi verrees, was vander crachten Gods, als 150 Paulus seit: Hadde hi nu niet verresen, soe en hadde die
[pagina 167]
151 cracht Gods ons niet verschenen, die dat kersten <ghelove> 152 starcket ende vordert. Mit wat reden mochten die apostolen 153 van Cristo hebben ghepredict, hadde hi niet verresen; wat 154 aensicht soude dat ghelove voor ons hebben ghedraghen? Men 155 mochte den predicaren al te licht hebben wedersproken! 156 Ende dit seide Cristus selve langhe tijt te voren uten monde 157 des propheten tot sinen Vader aldus: wat oerbaer sal wesen 158 in minen bloede, is dat ic nederclymme inder vervollingheGa naar voetnoot158 159 inder aerden, of hi segghen woude: is dat sake, dat ic niet 160 vluchts weder en verrise van mijnre doot, welc du hebste ghe-161stadichtGa naar voetnoot160 ende confirmiert mit dinen voirsichtighen raet opter 162 menschen salicheit, soe en sal niemant mijn werck ghecon-163dicht worden ende niemant en sal ic dan mit minen bloede 164 Ga naar margenoot164-167winnen. Want dit scheen wel, doe in sijnre passien niemant 165 van allen dan die moeder Maria bleef inden ghelove staen, 166 mer doe hi verresen was, gheloofden si alle we- [42d]der an 167 hem. 168Ga naar margenoot168-176Die vierde sake is om der kersten menschen staet ende wesen 169 te beteikenen. Als Gregorius seit: Cristus, onse Heer, wert 170 ghepassijt opten Vridach, hi rustede inden grave opten Sater-171dach ende hi verrees vander doot opten Sonnendach. Aldus 172 ist mit ons allen ghelijc. Alle des menschen leven is die Vri-173dach vol pinen ende doghens, sijn sterven des Saterdaechs, 174 daer hi inden grave stille uter werelt rustet, ende sijn verrise-175nis is die Sonnendach, daer hi mit glorien inder salicheit an
[pagina 168]
176 Ga naar margenoot176-185live ende an ziel sal verbliden. Dit wert oec beteikent biden 177 twee nachten ende enen dach dat Cristus inden grave lach. 178 Tot welken litteyken placht men voor Cristus doot die nacht 179 naden dach te rekenen. Want die mensche viel eerst vanden 180 lichten dach der ghenaden in die duuster naoht der sonden. 181 Mer nu is die loop der tijt ghewandelt datmen die nacht telt 182 vóór den dach. Want doir ons Heren verrisenis is die men-183sche ghecomen uter nacht der sonden in den dach der ghena-184den. Als sinte Ian seit: Hi is dat waer licht dat alle men-185schen verlichtende is, die comet in deser werelt. 186Ga naar margenoot186-202Die vijfte sake is om die edelheit sijns lichaems willen. Hi 187 was vanden edelsten bloede der alre bester mannen, die ye 188 opter aerden ghinghen. Sijn bloet was van eenre ioncfrouwen 189 herte ghecleynstGa naar voetnoot189 ende door die handen des heilighen Gheests 190 gheformt [43a] an mannes beelt. Ende boven dat soe wast 191 vereent mitter Godheit, want die Gods Soon hadt an hem ont-192fanghen in enicheit der personen. Als Paulus seit: In hem 193 woent die volheit der Godheit lichaemlic. Hierom en hadt 194 niet redelic gheweest, dat hi ten ionxsten daghe toe soude 195 onder die pulver der aerden geleghen hebben. Als die pro-196pheten van hem seiden: Heer, du selte dinen sancte gheen 197 verrotten laten sien (Glosa:) want hi is ghebalzamiert mit 198 dijnre Godheit, die van hem nie en versceide, al was oec die 199 siel inder hellen. Hierom seit David tot hem uut des Vaders 200 monde: Stant op, Heer, in dijnre rust, du ende die arke der 201 heilicheit, dat was sijn heilighe lichaem, daer die heilighe God 202 in was verhouden, die is mitter sielen opverstaen.Ga naar voetnoot202
[pagina 169]
203Ga naar margenoot203-223Die seste sake is om een beelde ende ghedaente onse<r> 204 verrisenis ons voor te toghen, welc rechte scoon ende lieflic sal 205 wesen, als wi uut enen propheet ende ewangelie lesen: Die 206 rechtveerdighe menschen sullen verrisen mitten clede der on-207sterflicheit, mitter stolen der glorien. Si sullen blencken ende 208 schinen als die sonne ende si sullen inder outheit van dertich 209 iaren als in die volheit der ouderdoem ons Heren Ihesu we-210sen ghemaect. Ende dat beeldt ons Heren Ihesu sal in hem 211 gheformt werden, soe ghelijc doer den gheest Gods, datsi alle 212 sullen Gods kinderen [43b] hieten ende mede-erve des rike 213 Gods. Dese gloriose figuer der ghemeenre saligher verrisenis-214se nam onse Heer Cristus voor aen als een exemplaer, daer wi 215 na hopen souden ende gheloven, dat an ons ghelijc noch ghe-216wrocht moghen werden. Want had hi dat niet ghedaen, soe 217 mocht ons seer ghetwivelt hebben an dat wij souden hebben 218 ghelooft ende dattet an des Gods Soon noch niet en waer ghe-219sciet. Selden soudmen hebben ghevonden, die die ghemeen 220 verrisenis soude ghelooft hebben, daer hi geen exempel en 221 had of voir ghesien noch ghehoort. Mer want onser alre hoeft 222 is voir verresen, soe moghen wi wel hopen ende gheloven dat 223 alle die heilighen prediken ende scriven. 224Ga naar margenoot224-248Dat vierde artikel is in wat ghedaenten ende beeldinghe 225 onse heer Ihesus vanden dode is verresen. Daer op heb ic 226 aldusdanighen figuer ghelesen inden boeke Numeri .xvii. ca-227pittel, hoe die vorsten vanden twalef gheslachten Ysrahels 228 brochten elc in haerre hant een dorre roede, dair haer naem 229 was in ghescreven. Ende Aaron, die overste priester, dede dit 230 selfde. Ende doe alle dese roeden werden gheleit voor Gode 231 Ga naar margenoot231inden tabernakel des sanctuarionis, doe bleven alle die twalef 232 roeden dorre, mer Aarons roede wert bloeyende in bladen, in 233 bloemen ende bracht amandelvrucht voort. Aldus ist oeck 234 ghelijc mitten twalef apostolen, vorsten der werelt, die noch 235 als dorre roeden legghen inder [43c] heiligher kercken. Mer
[pagina 170]
236 des oversten priesters roede, dat lichaem ons liefs heren Ihesu 237 Cristi, wart inden dach der verrisenis bloeyende in alre cier-238heit ende droech vruchten sijn ghebenedide siel, dat hi wart 239 Nazarenus, dat beduut een die bloeyende is, want hi was die 240 bloem, die opter roeden wies van der wortel Yesse ontsproten. 241 Dit wist der minnen bruut te voren in canticis, doe si seide 242 Ga naar margenoot242aldus: Laet ons buten uutgaen, inden acker wonen, inden 243 dorpen ende sien, of die wijngaerden bloeyen ende of die 244 bloemen vrucht baren; die vorst is gheleden, die tijt des 245 snoeyens is ghecomen, die bloemen sijn in onse lande ver-246schenen. Dit was die meyninghe der woorden die Salomon 247 Ga naar margenoot247sprac uut sinen monde: Ic ben een bloem des veldes (Glosa:) 248 want ic ben alleen lande ende volck ghemeen. 249Die gloriose verrisenis ons liefs Heren ghelijct wel der 250 bloemen om vier zaken wil, die in haer sijn gheleghen. Eer-251stewarf om die materie der bloemen, wantsi heeft an haer een 252 onvermenghende puerheit, indien dat die subtyl vuchticheit 253 vander sonnen cracht wart in haerGa naar voetnoot253 <opghetrocken> ende 254 verclaert. Aldus ghelijc was die Godheit inder zielen Cristi 255 verburghen die wijl dat hi op aertrijc wanderde. Mer doe 256 dat werc onser verlossinghe was volbracht, doe scheen die 257 claerheit der godliker glorien doir siel ende lijf, indien dat 258 hi vanden dode verrees soe [43d] edel ende schoon. Dit be-259teikende die bloem, die die coninghinne van Saba brachte 260 totten coninc Salomonem, dair rechte voort die bieckens op-261vloghen. Anderwarf soe ghelijct die verrisenisse ons Heren een 262 bloem om haer formen wille, want die natuer haer alsoe con-263stelic ander bloemen bewijst, dat alle der meister hant ende 264 wercklude an dier ghelike stille moeten legghen. Si gaet uten 265 twighe sonder breken ende bersten; si wert ghebeelt ende 266 ghestelt soe abelicGa naar voetnoot266, dat daer gheen formen en moghen an ghe-267liken; si wart soe aenminlic van verwen, datsi alle ghesich-268ten mach ghenoeghen. Aldus ghestelt wert die bloem Ihesus 269 in sijnre verrisenisse. Hi ghinc uten grave ende doir die doe-270ren, die nochtan bleven ghesloten. Hi wert die scoonste 271 forme, een beelde alre Godheit Gods, ende dat minlicste 272 oghenweydeGa naar voetnoot272, daer alle oghen in begheren te scouwen. Hierom 273 is hi wel ghelijct bi eenre bloemen, die oculus Cristi hiet, dat 274 is dat oghe Gods. Die heeft vijf blader ende op elke een
[pagina 171]
275 rode stip als een dropel bloets. Derdewarf soe ghelijct die 276 verrisenisse ons Heren eenre bloem om haerre roke wille, 277 welcke soet ende ghenoechlic is. Ende als men die bloem of-278breect, snidet ende of wrivetGa naar voetnoot278, soe wart haer roec niet vermin-279dert, mer si clevet anden ghenen diese handelt. Aldus wast 280 mitter blo-[44a]me Ihesus in sijnre verrisenisse. Doemen brac 281 vanden cruce, wart hi glorificeert in sijnre moederscoot, al hoe 282 seer datsi hem gemartelijt hadden. Doir hem sijn alle kersten 283 menschen bekeert. Ende al wast dat die iongheren van hem 284 vloghen, si hebben sijn wonder als guede roken voor al die 285 werelt ghedraghen ende noch voeltmen sijn roke godliker 286 cracht in menighen innighen herten. Hierom is hi ghelijct 287 bider bloem, die een ioncfrou vant inden woude ende doe sise 288 hadde geploct, begonde si bloedsdrope te druppen. Vierdewarf 289 so ghelijct die verrisenisse ons Heren wel eenre bloemen om hoor 290 wichte wil, wantsi lichte is ende si min weecht dan al soe veel 291 waters als si groot is. Aldus wast mitten lichaem ons Heren. 292 Dat wert soe vlugghe ende soe rasch, dattet in enen oghenblic 293 nader sielen wille ende gheboetGa naar voetnoot293 van die een stat in die ander 294 mochte comen, alst wel scheen. Hi was viertich daghen lanc op 295 aertrijc ende somtiden was hi int uterste vanden meer ende 296 somtiden bi sinen iongeren ende daernae clam hi op inden 297 hemel. Hoe mocht enich lichaem vluggher wesen! Dairom is 298 die bloem Ihesus wel ghelijct bider bloemen, die Ysaias sach, 299 Ga naar margenoot299daer die heilige Gheest op rustede mit seven [44b] blade, 300 gaven des heilighen Gheests. Want het is die bloem der eren 301 ende der eerbaerheit, daer Salomon groot prijs op seit. 302Ga naar margenoot302-329Dat vijfter artikel vander verrisenisse ons Heren is: in wat
[pagina 172]
303 manieren ende ghebaer of wijs, dat hi is verresen. Dat hebben 304 die ewangelisten in menighen wonder uutghescreven. Eerst-305warf is hi verresen moghentlic, want hi verrees mit sijn 306 eyghender Gods cracht, dair hi machtich meede was sijn 307 eyghen siel van hem te setten ende weder an hem te nemen, 308 als hi self seide. Anderwerf verrees hi salichlic, want hi leide 309 in sijnre verrisenisse af alle leet, pijn ende onsculdeGa naar voetnoot309, want doe 310 sterven in ewich leven, smaetheit in glorien, menschelic 311 crancheit in godliker cracht wart verwandelt; screyen, 312 suchten, roepen is al voor heen ghegaen, als Salomon seit in-313den boec der ewigher wijsheit. Derdewerf verrees onse Heer 314 orbairlic, want hi haelde weder den roef, die in menich 315 dusent iaer lanc inder hellen was ghedreven. Als hi self seide: 316 Als ic vander aerden verheven werde, so sal ic alle dinc tot 317 mi trecken. Vierdewarf verrees hi wonderlic, want hi lichaem-318lic ghinc uut enen besloten grave, ghelijc als hi uut sijnre 319 besloten moeders lichaem had ghedaen ende als hi daernae 320 dede, doe hi tot sinen iongheren inghinc doer besloten doeren. 321 Vijftewarf verrees onse Heer wairachtelic, als wart betoecht 322 mitten enghel, die niet en liecht, mit tasten ende voelen, dat 323 niet [44c] en bedriecht, mit eten ende mit brodes breken, mit 324 toghen sijnre wonden, mit open woorden sijns monts. Seste-325warf verrees hi onsterflic, want hi daernae niet meer sterven 326 en mocht. Als Paulus seit: Cristus verrisende vander doot en 327 sterft niet meer. Die doot en sal hem niet verherenGa naar voetnoot327. Dat daer 328 doot is, is eens ghestorven uut onser crancheit, ende dat daer 329 nu leeft, leeft Gode mit sijnre cracht. 330Ga naar margenoot330-349Dat seste artikel vander verrisenis ons Heren is: wat orbair 331 ende salicheit dat ons an sijn verrisenis leit. Eerstwarf hevet
[pagina 173]
332 hi ghewrocht rechtveerdicheit der sondaren. Paulus seit: hi 333 is ghelevert ende ghecruust om der sondaren wil. Mer hi is 334 verresen om der duecht ende rechtveerdicheit, die doer sijn 335 verrisenisse anden mensche is ghespreit. Anderwerf soe heeft 336 die verrisenis ons Heren ghebaet, wantsi ons nuwe zeden he-337melscher tucht heeft gheleert. Als Paulus seit: Als Cristus in 338 een nuwe leven verresen is doer die glorie des Vaders, soe 339 laet ons den inwendighen menschen doer hem vernuwen. Derd-340werf soe winnet die verrisenisse ons Heren hoop ende troost, 341 loen van onsen arbeide te vercrighen. Sinte Pieter seit: doer 342 sijn grote ontfermherticheit heeft hi ons verwect in enen hoop 343 des levens, dat doer sinen verresen Soon sel werden gheghe-344ven. Vierdewarf soe is an die verrisenisse ons Heren Gods veel 345 profijts [44d] gheleghen, datsi alre menschen ghemeen ver-346risenisse sal sceppen ende uter aerden heffen. Als Paulus seit: 347 Cristus is verresen, een voervruchtGa naar voetnoot347 alle die daer slapen; ende 348 doer den mensche Cristum sal alle dode menschen verrisenis 349 gescien. 350Ga naar margenoot350-370Dat sevende artikel inder verrisenisse ons Heren Ihesu te 351 weten is, hoe dat sijn verrisenis mit onser verrisenisse in meni-352ghen stickenGa naar voetnoot352 seer onghelijc is; ende dat in vier manieren. 353 Eerstwerf is onse verrisenisse opghehoudenGa naar voetnoot353 went inden lesten 354 oortGa naar voetnoot354 ende einde der werelt ende die sijn ghesciedet opten der-355den dach. Als David seide: Des avonts wachtede dat screien 356 ende des morghens die vroechde. Alsoe snel quam die troost 357 der verrisenis op dat screyen sijnre passien. Anderwerf soe 358 was sijn verrisenis der onser seer onghelijc, want wi moeten 359 doer hem verrisen tot sinen wecken ende ghebieden ende doer 360 sijn ophelpende macht, mer hi verrees door sijn selfs cracht 361 sonder yement anders toe-doen. Dit is dat Ambrosius seit:
[pagina 174]
362 Cristus is die werckende sakeGa naar voetnoot362 onser verrisenis, daer die sielen 363 nu verrisen uten sonden in ghenaden ende dat lichaem nae 364 uten doden in dat leven. Derdewerf soe is Cristus' verrisenis 365 der onser onghelijc an dien, dat wi alle inden slic der aerden 366 moeten vervulen ende te pulver werden, als God tot Adam 367 seide: du bist asch ende in asch seltu ghewandelt worden. 368 Mer ons Heren lichaem en mochte niet vervulen, [45a] als 369 David tot God sinen Vader seide: Heer, du selte dijn sancte 370 ghien verrotten laten sien. Vierdewarf, Cristus verrees heer 371 ende rechter, dat hi verdient had, omdat hi onsculdelic voir 372 ons woude gheordelt werden, als David seide: God ghif dijn 373 oordel den coninc ende dijn rechtveerdicheit des conincs 374 soon. Mer als wi verrisen, moeten wi ten oordel comen. Als 375 Paulus seit: Wi moeten al voer die vierscaer Cristi ghepresen-376teert worden, dair een yghelic loon sal ontfaen ghelijc als hi 377 in sinen lichaem heeft verdient. 378Ga naar margenoot378-402Dat achtende artikel is mit wat betoech ende argumenten 379 dat onse heer Ihesus den iongheren bewijsde sijn wairachtighe 380 verrisenisse. Dat eerste was, dat hi viertich daghen ende vier-381tich nachten bleef nae sijnre verrisenisse bi sijn iongheren, 382 die hi dicwijl vandede ende mit veel sinliker teikenen bevoe-383likeGa naar voetnoot382 bewijsde, dat hi die selve was, die lichaemlic wert ge-384cruust ende starf ende doe eyghentlicGa naar voetnoot384 weder leefde. Dat ander 385 argument was betooch sijnre waerre verrisenisse, dat hi hem 386 liet handelen, tasten ende bevoelen tot waerre tughe, dat sijn 387 lichaem gheen doncker schijn van fantasien en waer. Als hi 388 self seide: voelt ende siet, want ict self bin. Des verbliden hem
[pagina 175]
389 nae die iongheren, datsi hem ghehandelt hadden na sijnre 390 doot om onse twivel of te legghen. Dat derde argument was 391 dat hi die selve ghedaente ende [45b] viselmyGa naar voetnoot391 hadde, al was 392 hi bedroeghenGa naar voetnoot392, bespoghen, gheslaghen ende sijn aensicht mit 393 bloede beronnen; hi was na ghescapenGa naar voetnoot393 als te voren. Want doe 394 hem sijn iongheren saghen, doe kenden si hem wel ende wor-395den grotelic verblijt. Dat vierde argument was, dat hi mit 396 hem at ende dranc, dat gheen ghetoverde verrisenis doen en 397 mach. Lucas seit, dat hi na eten vraechde ende si brochten 398 hem voor een ghebraden stucke vischs ende een honichraet 399 ende hi at voor hem allen ende gaf hem weder, dat hem over-400liepGa naar voetnoot399. Mer dese spijs en wandelde niet in sinen vleisch, noch 401 in sinen bloede, mer si verswanGa naar voetnoot401 in hem als water ghegoten 402 opter aerden ende vander sonnen craft ghetoghen. Dat vijfte 403 argument was, dat hi liefliken mit luder stemmen mit hem 404 sprack; hi leerdse vanden rike Gods, hi bescoutseGa naar voetnoot404 van hardi-405cheit haerre herten ende hi gheboet hem datsi den heilighen 406 Gheest binnen Iherusalem souden verbeiden. Ende doe si hem 407 vraechden van groten saken, antwoerde hi hem wijslic weder 408 Ga naar margenoot408daer op. Dat seste argument was, doe hi midden onder sijn 409 iongheren stont ende hadse ghegruet ende seide: vrede si mit 410 u, doe verhaelde hi sijn ademGa naar voetnoot410 ende blies in haer aensicht 411 enen groten wint, die hi uut sijnre borsten toech ende seyde: 412 Ontfangt den heilighen Gheest. Dat sevende argument was dat 413 hi alre sijnre vijf sinnen ghebruycte mit sinen iongheren nae 414 sijnre verrisenisse ende sonderlinghe sijn verstandich ghemoet 415 [45c] want hi hem bediede die heilighe scrifturen. Hi sachse, 416 want hise gruetede; hi kendse, want hise bi namen noomde 417 ende sonderlinge sinte Thomas; hi hoorde, want hi hem ant-418woorde; ende vertoech hem ende openbaerde hem als hi 419 woude, daer hi die glorie sijnre verrisenisse an betoechde. 420Ga naar margenoot420-488Dat neghende artikel inder verrisenisse ons Heren te weten
[pagina 176]
421 is: waerom dat hi in sinen gloriosen lichaem die vijf ghe-422cruuste open wonden heeft behouden? Die eerste sake is in 423 een teyken sijnre zeghe. Beda seit: dat hise niet en heeft be-424houden van onmacht te helen die wonden, mer als een recht-425vaerdich coninck, die voor sijn volc eerlic heeft ghestreden, 426 die behout daerna die litteiken sijns zeghes te loof ende ter 427 eren ende tot ewigher ghetughenis. Sinte Augustijn seit inden 428 boeck der stat Gods, dat inden ewighen rike soe sellen die 429 martelaren wonden ende sonderlinghe ons liefs Heren Ihesu 430 Ga naar margenoot430-432Cristi schinen suverliker dan die son, mit meerre craft dan 431 margariten ende zaphieren, mit meerre eren dan teykenen 432 Ga naar margenoot432-443gheboorter wapeneGa naar voetnoot432. Die ander sake was, dat onse Heer die tey-433kenen sijnre wonden behielt, opdat hi sijnre iongheren daer-434mede mochte inden ghelove stercken. Want doe sinte Thomas 435 ons Heren wonden had betast, doe wert hi die beste gelovich-436ste mensche die wesen mochte, ghelijc als sinte Iheronimus 437 seit: Thomas die eerste [45d] onghelovich was, doe hi sijn 438 hande ghesteken had inder ziden ons Heren, wert hi die beste 439 theologus, dat is een meister inder godheit, want hi seide doe 440 aldus: Dominus meus et Deus meus, dat is: ic belie, dattu 441 biste mijn Heer mijn God. In enen man dese twee staen: 442 godlike macht <na> onser ghescapenheitGa naar voetnoot442 ende heren cracht
[pagina 177]
443 Ga naar margenoot443-456na onser verlossinghe. Die derde sake was, opdat hi mit dien tey-444kenen mochte te bet voirden vader onse voorsprake wesen, als 445 Paulus seit: Hi dadingtGa naar voetnoot445 nu voir ons als een advocaet mit on-446sprekeliken suchten. Die wise verclaert sinte Barnaert: dat 447 die moeder Ihesu toghet haren soon haer borsten ende seit: 448 Kint, uut desen vate hebstu guedertierenheit ghesoghenGa naar voetnoot448: 449 ontferme di dan over den sondaer. Want en had hi ghedaen, 450 ic en mocht soe weerdighen Soons moeder niet hebben ghe-451worden. Ende soe coemt die Soon Gods ende toghet den Va-452der sijn open wonde sijnre ziden ende sijn vijfGa naar voetnoot452 wonden ende 453 bidt den Vader, dat hi doer die saken wil den sondaer wil 454 ghenade doen. Want hise om haren inden cruce heeft ontfaen. 455 Hoe soude daer yement ghenade moghen werden gheweighert, 456 Ga naar margenoot456-471daer soe grote voorsprake ende minne-teyken ghescien! Die 457 vierde zake is opdat ghelovighe salighe menschen ewelic mo-458ghen scouwen hoe recht ghenadelic ende ontfermelic datse 459 onse Heer inden cruce heeft verlost, als Paulus [46a] seit. 460 In sinen wonden moghen wi lesen, hoe minnentlic dat hi dat 461 werc onser verlossinghe hevet ghewrocht, ghelijc dat wi lesen 462 inder Romerboecke, dat een ridder warp sijn cleder of voir 463 den keyser ende seide: Dese wonden sellen nu voor mi spre-
[pagina 178]
464ken, die ick voir di inden troyaenschen strideGa naar voetnoot464 <ontfinc>, 465 daer du in node stondes. Sinte Barnaert seit: Ten ionxsten 466 daghe als wi verrisen ende sien die wonden ons Heren aen, 467 so sullen wi roepen ende segghen: Ghebenedijt si die Heer, 468 die die teikenen om minen wille heeft ontfaen. Die heb ic in 469 dancke ende in ghehuechnisse ghedraghen in minen lichaem, 470 door welc ic veel penitencie hebbe ghedaen; des wil ic te 471 Ga naar margenoot471-488ghetrouwer totti waert gaen. Die vijfte zake is, opdat die on-472ghelovighe ende sondighe menschen van betooch sijnre won-473den te meer worden weder gheslaghenGa naar voetnoot473 ende daer meed bewijst, 474 datse mit groten recht sullen warden verdoemt, die der groter 475 gueden Gods soe ondancsaem hebben gheweest. Sinte 476 Augustijn seit inden boeck vanden cymbaelGa naar voetnoot476 der gheloven, dat 477 ghelijc als onse Heer Thomas toochde sijn wonden, dat hise 478 soude sien ende betasten, also sal hise ten ionxsten daghen sijn 479 vianden toghen ende segghen: siet hier den mensche, dien 480 ghi ghecruust hebt, bekent die zide, die ghi doirsteken hebt, 481 merket die wonden, die ghi gheslaghen hebt. Om uwen wille 482 [46b] wart mijn borst opghedaen, dat ghi daer in soudt heb-483ben gegaen. Des hebdi versmaet ende niet ghedaen. Hier moet 484 ghi van minen aensicht in ewigher verdoemenis gaen. God 485 doir sijn ghecruuste doot, die help ons dan uut dier noot, ende 486 verleen dan onser sonden verghiffenis doer die eer sijnre glo-487rioseliker verrisenisse Jhesus Cristus, die eweliken ghebenedijt 488 is. Amen.	voetnoot10 daer wi bi: door welke wij. margenoot12-25 Comp. IV. c. 23: ut potentiam suae divinitatis ostenderet, quia mortuos suscitare non est opus naturae sed potentiae divinae. Joës. 10:18; 2:19; Marc. 15: 43. margenoot26-46 Comp. l.c.: ut scripturas impleret. - Luc. 18:31 -; Job 19:10 et quasi evulsae arbori abstulit spem meam. Comp. l.c. en Lud. II, c. 69, n^o 4 stemmen letterlijk overeen; in beide ontbreekt de tekst van Job. Tunc renovata est, ut aquilae juventus Christus (Ps. 102:5); tunc leo suum catulum suscitavit; tunc phoenix revixit; tunc ex eodem luto, fractis vasis, fecit aliud vas figulus, sicut placuit in oculis suis; (Jer. 18:4) tunc Jonas de ventre ceti illaesus exivit: tunc vestitum est candelabrum auro; ... tunc conscissus saccus circumdatur laetitia; (Ps. 29:12) ... tunc Samson tulit portas civitatis et exivit; (Comp.: in pl. v.: et exivit, - cum postibus); tunc Joseph eductus de carcere tondetur et constituitur dominus Aegypti; tunc refulsit sol, qui prius erat in nubilo. voetnoot42 omgheleit: overtogen. margenoot47-67 Comp. l.c.: ut nos ad surgendum spiritualiter provocaret... ut nos ad contemnenda terrena pro adipiscenda tali gloria animaret. Summa theol. III, qu. 53. a. 1 (c.) Ad fidei nostrae instructionem, quia per ejus resurrectionem confirmata est fides nostra circa divinitatem Christi; et ideo I Cor. 15:14 dicitur: Si Christus non resurrexit, inanis est praedicatio nostra. inanis est fides vestra... Ad sublevationem nostrae spei... Unde dicitur Job 19:25: Scio, - scilicet per certitudinem fidei, - quod Redemptor meus vivit .. reposita est haec spes mea in sinu meo. ... Ad informationem vitae fidelium, secundum illud Rom. 6:4: Quomodo Christus resurrexit a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in novitate vitae ambulemus... Ad complementum nostrae salutis, quia sicut per hoc quod mala sustinuit, humiliatus est moriendo, ut nos liberaret a malis, ita est glorificatus resurgendo, ut nos promoveret ad bona, secundum illud Rom. 4:25: Traditus est propter delicta nostra, et resurrexit propter justificationem nostram. voetnoot50 binnen.: inwendig. van binnen is h. chr. g. des te vaster. voetnoot52 wanhopich: zonder hoop. voetnoot61 na dat: voorzoover. margenoot71-78 bron onbekend. margenoot77-78 Leg. aur. (Graesse³, p. 236): Et ideo ut mortem bene probaret et se probasse ostenderet: tribus diebus jacere voluit in sepulcro. — Vgl. ook Summa theol. III, qu. 53. a. 2 (c.: Ad veritatem autem mortis Christi manifestandam sufficiebat quod usque ad tertium diem ejus resurrectio differretur, quia non contingit quin infra hoc tempus in homine, qui mortuus videtur, cum vivat, appareant aliqua indicia vitae. margenoot79-93 Summa theol. l.c.: Una die integra et duabus noctibus permansit in morte. Per hoc significatur quod per resurrectionem Christi tertium tempus incipiebat: nam primum fuit ante legem, secundum sub lege, tertium sub gratia. Incoepit etiam in Christi resurrectione tertius status sanctorum: nam primus fuit sub figuris legis, secundum sub veritate fidei, tertius erit in aeternitate gloriae, quam Christus inchoavit resurgendo... Ostenditur etiam secundum mysterium quod Christus una morte sua corporali... duas nostras mortes destruxit (scilicet corporis et animae) quae sunt tenebrosae propter peccatum; et ideo una die integra et duabus noctibus permansit in morte - Rom. 6:10. voetnoot81 bekent: geopenbaard. margenoot94-99 l.c.: Per hoc etiam quod tertia die resurrexit commendatur perfectio ternarii, qui est numerus omnis rei, utpote habens principium, medium et finem. Lud. II, c. 69. n^o 3: Secundum Augustinum ideo post tres dies resurrexit, ut in Passione Filii, totius Trinitatis monstraretur assensus. Ook de tekst van Osee 6:3 wordt hier aangehaald. In geen van deze bronnen worden echter de drie dagen vergeleken met berouw, belijdenis en voldoening. voetnoot104 ende die is uter vandinghe des gheests. Hier is iets weggelaten, wat op God den Vader doelt. Het gezegde houdt wellicht verband met Job 10:12: visitatio tua eustodivit spiritum meum. Wellicht leze men: uter vandinghe des gheests vanden Vader. margenoot115-128 Summa theol. III, qu. 53. a. 2: Ad hoc quod confirmaretur fides de veritate divinitatis ipsius, oportuit quod cito resurgeret et ejus resurrectio non differretur ad finem mundi. Ad hoc autem quod confirmaretur fides de veritate humanitatis et mortis ejus, oportuit moram esse inter mortem et resurrectionem. Si enim statim post mortem resurrexisset, videri posset quod ejus mors vera non fuerit, et per consequens nec resurrectio vera. Ad veritatem autem mortis manifestandam sufficiebat, quod usque ad tertium diem ejus resurrectio differretur. voetnoot126 wiset: bewijst; alsoe: eveneens. margenoot129-164 l.c. qu. 53. a. 1: Primo quidem ad commendationem divinae justitiae, ad quam pertinet exaltare illos, qui se propter Deum humiliant, secundum illud Luc. 1:52: Deposuit potentes de sede et exaltavit humiles. Quia igitur Christus propter charitatem et obedientiam Dei se humiliavit usque ad mortem crucis, oportebat quod exaltaretur a Deo usque ad gloriosam resurrectionem; unde ex ejus jersona dicitur Psalm. 138:2: Tu cognovisti sessionem meam et resurrectionem meam. - Joes. 12:28 - secundo ad fidei nostrae instructionem, quia per ejus resurrectionem confirmata est fides nostra circa divinitatem Christi; quia, ut dicitur II Cor. ult.: 4: etsi crucifixus est ex infirmitate, sed vixit ex virtute Dei. Et ideo I Cor. 15:14 dicitur: Si Christus non resurrexit, inanis est praedicatio nostra, inanis est fides vestra; et Psalm. 29:10 dicitur: quae utilitas in sanguine meo, dum descendo in corruptionem? quasi dicat: nulla. Si enim statim non resurgo corruptumque fuerit corpus meum, nemini annuntiabo, nullum lucrabor. voetnoot134 ghelaecht: verlaagd. voetnoot147 ghevordert: bevorderd, versterkt. voetnoot158 vervollinghe (corruptionem): verderf; lees: vervulinghe. Wellicht kwam men van 't minder juiste vervullinghe tot vervollinghe_, evenals naast vervullen staat vervollen. voetnoot160 ghestadicht: bekrachtigd; - mit dinen voirsichtighen raet opter menschen salicheit: door uw raadsbesluit, dat de zaligheid der menschen vooruitzag. margenoot164-167 Leg. aur. (Graesse³, p. 238): Si enim tunc non resurrexisset, fides periisset, nec verum Deum eum aliquis credidisset, quod patet ex hoc, quod in passione, excepta beata Virgine, omnes fidem amiserunt, sed cognita resurrectione, ipsam recuperaverunt. margenoot168-176 Leg. aur., p. 236: Quinto propter triplicis status justorum repraesentationem. Hanc rationem assignat Gregorius super Ezechielem dicens: Sexta feria Christus passus est, sabbato quievit in sepulcro, dominica autem die resurrexit a mortuis. Praesens autem vita adhuc nobis sexta feria est, quia in angustiis et doloribus cruciamur. Sed sabbato quasi in sepulcro quiescimus. Dominica autem die a conditione octava cum corporea morte resurgimus et in gloria animae etiam cum carne gaudemus. Dolor ergo nos in sexta feria, requies in septima et gloria excipit in octava. margenoot176-185 Leg. aurea, p. 235: Et quilibet horum dierum suam noctem habet praecedentem. Tunc enim secundum Bedam mutatus est ordo et cursus dierum et noctium. Antea enim dies praecedebat et noctes sequebantur. Post passionem autem hic ordo mutatus est, ita quod noctes praecedunt et dies sequuntur. Et hoc mysterio congruit, quoniam homo primo de die gratiae cecidit in noctem culpae. Per Christi autem passionem et resurrectionem de nocte culpae rediit ad diem gratiae. - Joes. 1:9. margenoot186-202 l.c., p. 238: propter corporis dignitatem; cum enim illud corpus esset dignissimum ex eo quod erat deificatum sive divinitati unitum, non fuit decens, ut tamdiu sub pulvere jaceret (Col. 2:9) Unde psalmus (15:10) Non dabis sanctum tuum - id est: corpus sanctificatum, id est: deificatum — videre corruptionem. Item ps. (131:8): surge, Domine, in requiem tuam, tu et arca sanctificationis tuae. Et vocatur arca sanctificationis corpus illud quod fuit contentivum deitatis. voetnoot189 ghecleynst: gezuiverd. voetnoot202 was verhouden (oostmnl.): verbleef; - opverstaen: verrezen. margenoot203-223 l.c.: propter nostrae resurrectionis exemplaritatem. Raro enim inveniretur qui resurrectionem futuram speraret, nisi eam in exemplo praecessisse videret. Propter quod Apostolus dicit (I Cor. 15:16): quia si Christus resurrexit et nos resurgemus - Vgl. Summa theol. III, qu. 46, art. 9 ad 4: ut in juvenili aetate moriens et resurgens, futuram resurgentium qualitatem in scipso Christus praemonstraret. - Rom. 8:17. margenoot224-248 De mooie vergelijking van den verrezen Christus met de bloeiende roede van Aaron, terwijl de roeden der twaalf Apostelen dor zijn gebleven, vonden we niet in een der bekende bronnen. Vgl. Num. 17. margenoot231 lees: sanctuariums. margenoot242 Cant. 2:10-12. margenoot247 Cant. 2:1. voetnoot253 wart in haer (hiaat in hs.). voetnoot266 abelic: schoon, bevallig. voetnoot272 oghenweyde: aanblik, oogenlust. (vgl.: mnd. ogenweide.) voetnoot278 of wrivet (absterere): stuk wrijven. voetnoot293 gheboet: bevel. margenoot299 Isaias 11:1; - Eccli. 24:23. margenoot302-329 Leg. aur., p. 236: Notandum quod primo surrexit potenter quia virtute propria. Joes. 10:18: Potestatem habeo ponendi animam meam et iterum sumendi eam...; secundo feliciter quia deposita omni miseria... de miseria ad gloriam, de corruptione ad incorruptionem transivit. - Salomon, zie echter: Apoc.: 21:4 - post passionem Christi ruptis vinculis mortis infirmitas in virtutem, mortalitas in aeternitatem, et contumelia transit in gloriam; tertio utiliter, quia capta praeda... item Joes, 12:32: Si exaltatus fuero a terra. omnia traham ad meipsum; quarto mirabiliter, quia remanente clauso sepulcro, sicut enim existente clauso matris utero exivit et ad discipulos clausis januis intravit...; quinto veraciter, quia in corpore vero et proprio. Sex autem modis se vere resurrexisse probavit: per angelum quia non mentitur,... per palpationem,... per comestionem... per cicatricum ostensionem...; sexto immortaliter, quia numquam de cetero moritur. Rom. 6:9: Christus resurgens ex mortuis jam non moritur. etc. voetnoot309 onsculde: rechtvaardiging. voetnoot327 verheren: macht hebben over hem. margenoot330-349 l.c. p. 239: Sciendum est quod propter quatuor magnas utilitates nostras resurrexit. Est enim ejus resurrectio operans justificationem peccatorum - Rom. 4:25: Traditus est propter delicta nostra et resurrexit propter justificationem nostram; docens novitatem morum - Rom. 6:4: Sicut et Christus resurrexit a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in novitate vitae ambulemus; generans spem de receptione remunerandorum - I Petr. 1:3: Qui per magnam misericordiam suam resuscitavit (regeneravit) nos in spem vitae per resurrectionem Christi a mortuis; causans resurrectionem omnium - I Cor. 15:20-21: Christus resurrexit a mortuis primitiae dormientium, quoniam quidem per hominem mors et per hominem resurrectio mortuorum. voetnoot347 voervrucht (primitiae), niet bij V d. margenoot350-370 l. c Notandum quod Christus in sua resurrectione quatuor habuit propria: primum est quod nostra resurrectio usque in finem differtur, sua vero die tertia celebrata est... Ps. 29:6: Ad vesperum demorabitur fletus, etc.; secundum quod nos per illum resurgimus, ille vero per se. Unde Ambrosius: Quomodo potuit adjutorium sui corporis quaerere suscitandi qui alios suscitavit? Tertium est quod nos incineramur, sed corpus ejus incinerari non potuit. - (Gen. 3:19; Ps. 15:10). Het vierde punt van Leg. en Tafel komen niet overeen. Ps. 71:2 Deus judicium tuum regi da, etc.; II Cor. 5:10. voetnoot352 stichten (lees; sticken): punten, opzichten. voetnoot353 opghehouden: uitgesteld. voetnoot354 oort: tijdstip. voetnoot362 M: weckende, (lees: werckende) sake: causa efficiens. margenoot378-402 l.c. p. 237. Wat hier staat werd reeds ten deel in het kort behandeld in ‘dat vijfte artikel’, tot bewijs, dat Christus ‘veraciter’ verrezen is, ‘quia in corpore vero et proprio’ nl. per frequentem apparitionem; per palpationem per quod probavit quod in vero corpore; (Luc. 24:39)... Vgl. Summa theol. III, qu. 54. a.l. ad 3um: nemo putat Christum sua resurrectione sui vultus effigiem commutasse... l.c. p. 237: per comestionem per quod probavit quia non arte magica. (Luc. 24:41-43). Vgl. Summa theol. III, q. 54, a. 3, ad 3: Salvator noster post resurrectionem, jam quidem in spirituali carne, sed tamen vera, cibum et potum cum discipulis sumpsit, non alimentorum indigentia, sed ea qua hoc poterat potestate. Ut enim Beda dicit: aliter absorbet aquam terra sitiens, aliter solis radius calens; illa indigentia, iste potentia. Bijna letterlijk hetzelfde bij Lud. II, c. 81, n^o 1 en verder: per dies quadraginta multiformiter apparuit eis, loquens de regno Dei (Act. 1:3; Luc. 24:38, 49; Marc. 16:14). voetnoot382 bevoelike: tastbaar. voetnoot384 eyghentlic: in werkelijkheid. voetnoot391 viselmy: gelaat (niet bij V d., in Handwdb. alleen in de bet.: gelaatkunde. (sui vultus effigiem). voetnoot392 bedroeghen: bedriegelijk veranderd. voetnoot393 ghescapen: gevormd, er uit ziende. voetnoot399 overliep: overschoot. voetnoot401 verswan (van verswinen): verdween. voetnoot404 bescout: verweet. margenoot408 Joes. 20:19, 22. voetnoot410 verhaelde sijn adem: haalde hij diep adem. margenoot420-488 Lud. II, c. 78 n^o 5, maar de volgorde van de vijf redenen, waarom Jesus de wonde-teekenen in zijn verheerlijkt lichaam wilde behouden, is ontleend aan de Summa theol. III, qu. 54, a. 4, terwijl Lud. negen redenen opsomt. margenoot430-432 Summa theol. l.c: Respondeo dicendum quod conveniens fuit animam Christi in resurrectione corpus cum cicatricibus resumere: primo quidem propter gloriam ipsius Christi. Dicit enim Beda, quod ‘non ex impotentia curandi cicatrices servavit, sed ut in perpetuum victoriae suae circumferat triumphum’. Unde et Augustinus dicit: (deze tekst staat in beknopten vorm in de Summa, meer uitgewerkt in het Vita van Lud., waaruit D.v.D. hem heeft overgenomen. Het eerste gedeelte is eigenlijk van Chrysostomus): Unde dicit Chrysostomus, quod cicatrices sunt in Christo super radio solis lucidiores. Unde etiam, secundum Augustinum, in illo regno apparebunt in corporibus beatorum Martyrum cicatrices vulnerum, quae pro Christi nomine pertulerunt: sicut stella in coelo, sicut lapis, pretiosus in annulo... margenoot432-443 Summa theol.: secundo ad confirmandum corda discipulorum circa fidem suae resurrectionis... Lud. l.c., n^o 3: Dicendo enim: ‘Dominus meus,’ humanam naturam, cui datum est totius creaturae dominium; dicendo vero: ‘Deus meus,’ divinam, quae omnia condidit, confessus est, et unum eumdem Deum et Dominum. Unde Theophilus: Qui prius infidelis fuerat, post lateris tactum se optimum theologum ostendit: nam duplicem naturam unicamque hypostasim Christi edisseruit. voetnoot432 gheboorterwapene: geslachtswapenen. voetnoot442 na onser ghescapenheit: in zoover we door hem geschapen zijn. margenoot443-456 Summa theol.: Tertio, ut Patri nobis supplicans, quale genus mortis pro homine pertulerit, semper ostendat. Lud.: Unde Apostolus (is echter niet S. Paulus, maar I Joes. 2:1): Advocatum habemus apud Patrem, Jesum Christum justum: et ipse est propitiatio pro peccatis nostris. -(Vgl. Rom. 8:26: Spiritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus)... Unde Bernardus: Securum accessum habes, o homo, ad Deum, ubi habes Filium ante Patrem, Matrem ante Filium. Filius ostendit Patri latus et vulnera; Mater ostendit Filius pectus et ubera, nec ulla poterit ibi esse repulsa ubi tot caritatis occurrunt insignia. Vgl. voor het exempel: Dat Scaecspel, blz. XCIII en 91 en Dat Kaetspel, blz. XXXIX en 10. voetnoot445 dadingt: pleit. voetnoot448 M: ghetoghen, lees: ghesoghen. voetnoot452 vijf lees: vier. margenoot456-471 Summa: Quarto, ut sua morte redemptis, quam misericorditer sint adjuti, propositis ejusdem mortis indiciis, insinuet. - Paulus; Lud. citeert Apoc. 1:5: Qui dilexit nos et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo... Lud.: Nam secundum Bedam (Tafel: Barnaert): magnum gaudium erit sanctis videre vulnera in carne Christi fulgida... Veniens ergo Dominus ad judicium, in eadem forma omnibus apparebit... ut justi videntes quanta et qualia pro eis sustinuit, in ejus amore amplius exardescant et in laude ac gratiarum actione proficiant... si enim in corpore Christi glorioso etiam manebant signa suae Passionis, et nos, quasi compatiendo, eadem vulnera, continuo in mente portare et pro eis gratias agere deberemus. voetnoot464 na stride hiaat in hs. margenoot471-488 Summa: Postremo, ut in judicio, quam juste damnentur, ibidem denuntiet. Unde sicut Augustinus dicit (De symbolo, lib. II, c. 8): ... ‘Sicut enim demonstravit Thomae non credenti, nisi tangeret et videret, ita etiam inimicis vulnera demonstraturus est sua, ut convincens eos veritas dicat: Ecce hominem quem crucifixistis, videtis vulnera quae infixistis, agnoscitis latus quod pupugistis, quoniam per vos et propter vos apertum est, nec tamen intrare voluistis.’ Lud. haalt denzelfden tekst aan. voetnoot473 weder gheslaghen: verslagen, bedrukt. voetnoot476 cymbael ter vertaling van symbolum. Zie capittel 17.

Vorige Volgende

Dat .X. capittel van den glorioseliken verrisenis ons liefs Heren Ihesu Cristi, hoe dat hi vanden smadeliken ghecruusten doot uten grave opghestaen is mit groter eren.