Tafel van den kersten ghelove. Deel 2: Winterstuc
(1937)– Dirc van Delf–
Auteursrecht onbekend|
Regelnummers proza verbergen
| |
Dat .XXXIX. is vanden vanding Marien tot Elyzabeth hoerre <nichte>.3Ga naar margenoot3-8Doe die enghel sijn boetscap hadde claerliken gedaen ende 4 tijt was, dat hi weder tot Gode soude gaen, daer hi voer te 5 dienste plach te staen, doe leide Maria haer armen cruuswijs 6 voer haer borste ende sloech haer ogen op inden hemel ende 7 boech haer knyen inder aerden neder ende seide aldus: Sich 8 hier die deerne Gods, na dinen woerden mi gescie. Ende te 9 hant ontfinc si den Gods soon, die lijf ende siel in haren | |
[pagina 290]
| |
10 Ga naar margenoot10-15lichaem nam waerlic an. Ende die enghel buecht hem voer 11 haer neder als voer sijnre vrouwen, een conincinne der en-12ghelen, Gods moeder, ende is mit haren oorlof ende benedixi 13 weder totten hemel opgetogen mit groten love ende sange: 14 benedixi ende claerheit, dancnaemmicheit, eer, craft ende 15 macht, gebodGa naar voetnoot15 si onsen heren Gode. Doe stont op Maria ende 16 ghinc mit haeste int gheberchte in een stat vanden ioedschen 17 lande ende quam in Zacharias huus ende gruetede sijn vrouwe 18 Elyzabeth, die alrede ses maenden haren soon hadde gedra-19gen. 20Drie questien ende vragen vallen in dit capittel, daer men 21 ondersceytGa naar voetnoot21 van den lerars heeft gescreven. <Die eerste is:> 22 Ga naar margenoot24-46Waer-om die enghel Maria seide die litteyken, dat Elyzabeth 23 in haren ouder hadde enen soon ontfangen? Daer sijn toe drie 24 reden. Die eerste is om die vroechde, die God der werelt dede, 25 te meerren ende te hope same-[66a]nenGa naar voetnoot25. Want doe een oude 26 onvruchtbarich, verdorret wijf van enen man hadde ontfaen 27 ende een ionge maecht was mit Gode bevaen, die haren buuc 28 alleen hadde wide ondaen, als dese twee miraculen te samen 29 staen, so is meer vroechde totter vroechden gegaen. Die ander 30 reden is om die volmaectheit der consten ende der leer te 31 togen, want doemen dat wonder soude te hant onder dat volc 32 vernemen, wast billick, dattet die moeder Gods te voren van-33den enghel hadde verstaen; anders soude gesceen hebben 34 of die moeder niet gheweten en hadde van den radeGa naar voetnoot34 hoers kin-35des ende sijn wercken, die hi dede in anderen saken. Hier om 36 so woude God, dat die enghel boetscapte van den voerloper | |
[pagina 291]
| |
37 tot sijnre moeder, datsi tijt, stonde ende ordinancie der dingen 38 waerdeGa naar voetnoot38, opdat-si hier namels den predicaren die waerheit der 39 dingen te bet mochte leren, als dat gesciede mit Lucas den 40 ewangelist, die dat ewangelium uut haren monde heeft ge-41screven. Die derde sake was, dat die enghel boetscapte Marien 42 vander ontfangenis der vrouwen Elyzabeth om die wercke der 43 guedertierenheit te meeren ende te breyden. Want si was een 44 oude vrouwe, die haer niet wel behelpen en conde; daer om 45 wast billick, dat die ionge maghet te dienste haer stonde als 46 Ga naar margenoot46-47dat wel scheenGa naar voetnoot45. Want Maria was die eerste, die den heiligen 47 propheet Iohannes vander aerden opnam ende stac haer vin-48gher in sinen monde, doe hi eerst roe-[66b]pens begonde, als 49 Ga naar margenoot49die propheet Iheremias van hem te voren las: A, A, A, mijn 50 here, mijn God, ic en can niet spreken, want ic bin noch een 51 kint. (Glosa:) A, Vader, A, Soon, A, heilige Gheest, ick en 52 can noch niet seggen, hoe dese drie personen sijn een waer-53achtich God, want ic bin noch een kint. 54Die ander questi is: waer om so clam Maria mit haeste 55 ende vlijt ende raske op int geberchte, die nochtan so langhe 56 voer den enghel hoer beriet, doe alle die heilige Drievoudi-57cheit, hemel, aerde ende helle na horen antwoorde verbeide 58 ende verlangede? Daer toe sijn drie reden: die eerste is om 59 der ioncfrouweliker scamelheit te langhe te houdenGa naar voetnoot59, want 60 scamelheit wast, dat die ioncfrou haer lange beriet ende be-61dachte, eer si antwoort voertbrachte. Ende scamelheit wast, | |
[pagina 292]
| |
62 Ga naar margenoot62-64datsi hair hastede vanden wege ende niet lange onder dat 63 volck in steden ende in straten bleef, wantse die enghel vant 64 alleen besloten in een camerkijn lesende die propheten. Die 65 ander sake is om die vroechde wil van haerre herten, want 66 doe die glorie, salicheit ende Gods genade levende waren in 67 haren buucke te gaste ontfangen, mit so veel uutbrijsschen-68derGa naar voetnoot67 lusten ende ghenuechten was haer soete herte vervollet, 69 datsi wert also licht ende vlugge, dat haer docht datsi meer 70 over den wech vloech dan ghinck. Ghelijc als Zara seide, doe si 71 Ga naar margenoot71haren soon <Ysaac> droech: God heeft mi een lachen gedaen 72 ende alle, die mi zaghen, lacheden mi toe. Die derde sake is, 73 want twee engelen, mit haer verselledenGa naar voetnoot73, [66c] diese totter 74 hoger ende tot gueden werken schundendeGa naar voetnoot74. Die eerste engel 75 was haers selfs, die ander was haers kints; die een was haer 76 tot eenre zijde ende die ander totter ander, want twee waren 77 in enen vleisch, dat kint ende die moeder, ende dese twee 78 enghelen voerdense snelliken, want die genade Gods en can 79 ghien lange marrenGa naar voetnoot78. Sij voerdense hoge mit gedachten in vol-80comenheit gheests ende levens als totten bescouweden leven, 81 daer si in stoetGa naar voetnoot81, doe si den Gods Soon hadde ontfaen ende 82 totten wercliken leven, doe si der vrouwen Elyzabeth te dien-83ste woude staen. 84Die derde questi is, waer om dat Maria gruetede Elyzabeth 85 ende wat gruet datsi sprac ende wat antwoord dat Elyzabeth 86 haer weder gaf? Dat Maria gruetede was deze zake, want 87 gruete is een bidden van Gode salicheit ende vroechde den | |
[pagina 293]
| |
88 genen diemen gruet. Want wi allen sijn in desen lagen neder, 89 inden dal der tranenGa naar voetnoot89 verre verlengt van onser zaelden ende 90 mit veel lidens bevangen, daer-om so sel wi malcander grue-91ten ende guet bidden mit grueten, of wanneer dat wi wat voer-92smakes hebben der hemelscher vroechden, so gruet wi die 93 Ga naar margenoot93-106lude, datsi hem meerre ende toenemen. Die heilige scrift 94 wijst, dat om deser saken wille die engelen brachten eerst in-95der werelt die gruete ende die vyntmen vierderhande gespro-96ken inder biblen. Sulke sijn van bidden der salicheitGa naar voetnoot96, als daer 97 was: salich coninc ende heer; sulke sijn van bidden [66d] 98 der genaden, als daer: vrede ende genade si mitti; sulke sijn 99 van bidden der vroechden, als daer: <vroechde> si mitti; 100 sulke sijn van bidden der benedixien, als daer: God benedie. 101 De enghelsche groete, die Gabriel tot Mariam sprack, besluut 102 in haer salicheit, wantsi seit: Ave sonder wee. Hi besluut in 103 haer genade, daer hi seit: gracia plena, vol genade. Hi besluut 104 in haer vroechde, daer hi seit: Dominus tecum, die Heer is 105 mit di. Hi besluut in haer benedixi, daer <hi> seit: benedicta 106 tu in mulieribus: gebenedijt bistu boven allen vrouwen. Daer 107 om, want dese gruete was haer al inden sinneGa naar voetnoot107 ende in horen 108 monde, datsi anders niet dencken en conde, noch spreken en | |
[pagina 294]
| |
109 mochte, want si gafGa naar voetnoot109 haer syn, leven ende gheeste, om-datse die 110 heilige Drievoudicheit hadde gedicht, ende die enghel Gabriel 111 hadse ghevest ende wel gesproken. Hier-om was si haer soet, 112 verlichtende haren moet ende docht haer boven waerden guet; 113 soe makede si na tot Elyzabeth na dier gelijcGa naar voetnoot113 hare gruete: 114 Ave, wes gegruet Elyzabeth mit dier genaden Gods, overcomen 115 inden knecht mijns heren, die daer is mitti; gebenedijt bistuGa naar voetnoot115 116 van dijnre vruchtbaricheit ende gebenedyt si die vrucht dijns 117 lichaems, mijns Heren heilige voerloper ende doper Iohan-118nes. Doe Maria dese woorde der gruete hadde uutgesproken 119 inden oren Elyzabeths, verblide hem dat kint in haren li-120chaem ende si wart vervolt vanden heiligen Gheest. Ende dat 121 kint wende-[67a]de hemGa naar voetnoot121 ende viel op sijn knyen ende was 122 datsi en levende voelde, of hi seggen woude: Heer, du hebste 123 mi voersien ende ordiniert dinen wech te bereiden inder woes-124tinen, dat ic dijn voerloepper ende boedtscapper sal wesen 125 ende prekende dat rike Gods nakende ende oflaet van sonden; 126 nu wil ic, Heer, eer <ic> di kennenGa naar voetnoot126 mit ogen, eer ic reden 127 ghebruke, <van bynnen> di aenbeden ende mi veroetmoedigen 128 onder dijn hant, want ic voel dijn tegenwoordicheit dijnre ge-129naden, van welker waerdicheit ic warde ghewecket in vroech-130den. Hef op, Heer, dijn hant ende gebenedie dinen knecht, die 131 ghehoersaemlijck voer dinen voeten leit. Doe die heilige Geest 132 dese woorde in Iohannes hadde gesproken, hief dat kindekijn 133 Cristus op sijn hant ende gebenedide sinen knecht. Ende al te 134 hant so wart Iohannes gereynicht van den erfsonden ende ghe- | |
[pagina 295]
| |
135 heylicht in sijnre moeder lichaem ende vervolt mit Gods craft 136 ende ghenaden. Ende doe dese gheest des levens, der vroech-137den, der genaden, der prophecien die moeder voelde in horen 138 lyve, die vanden woorden Marien doer horen oren waren in-139ghevallen, riepse uut mit groter stemmen ende seide aldus: 140 Ga naar margenoot140Gebenedyt bistu onder allen vrouwen ende gebenedyt si die 141 vrucht dijns buucs. Ende waer of is mi dat, dat die moeder 142 mijns Heren comt tot mi. Sich, doe die stemme dijnre gruete 143 ghedaen was in minen oren verblide hem dat kint in minen 144 lyve. Ende salicht bistu, die daer hebste ghe-[67b]lovet, want 145 alle die dingen sellen vervolt werden, die die van Gode sijn 146 ghesproken. Ende doe dichtede Maria den ymmen: Magnifi-147 cat anima mea Dominum etc., Mijn ziel maect groot den Heer 148 ende mijn gheest heeft hem verblijt in Gode mijnre salichede. 149 Want hi hevet aenghesien oetmoedicheit sijnre deernen. Wat 150 dat na ghesciede vervolghet dat ewangelium, datmen leest op 151 sinte Iohans dach Baptisten ende nu wel hier op slutet, dat ic 152 laet staen om der cortheit willen. 153Die lerars vragen: waerom maecte Maria desen sanc ende 154 waer om singt den die heilige kerck te vespertijde? Daer wart 155 aldus toe gheantwoort: het was seer taemlic, doe si inden 156 spieghel sach sonder smet dat beelde sijnre duecht doer den 157 licht der ewigher wijsheit, dat si mit herte, monde ende wer-158cken lovede, danckede ende groot makede. Also plaghen hier 159 voer maels te doen die vernoemde vrouwen in dat oude testa-160ment, als bi hem of bi horen volck genade, craft of zeghe 161 God hadde ghedaen. Als dede Maria, Moyses zuster, doe si 162 over dat roede meer waren gecomen ende Pharao mit sinen 163 Ga naar margenoot163volck verdroncken; also dede Delbora, doe si den strijt had 164 ghewonnen; also dede Iudith, doe si des princen hooft Holo-165fernes hadde of gheslagen; also dede die vrouwe Anna, doe si 166 den propheet Samuel hadde ghedraghen. En soude doe die 167 maecht Maria enen nuwen sanck niet dichten, die de werelt 168 hadde over [67c] die verdoemenis geleit bet dan Moyses zus-169ter; den oorloge ende den strijt des doots hadde verwonnen 170 bet dan Delbora; ende die den vorsten vander werelt, den | |
[pagina 296]
| |
171 bozen geesten hadde verslagen bet dan Iudith; ende die den 172 Ga naar margenoot172-195Gods sone hadde ghedragen bet dan Anna? Daer om datmen 173 singt te mettentide inder kercken den sanck, die Zacharias 174 dichtede, doe hi op den achtenden dach sijns soons gheboorte 175 sprekende ende vervolt <wort> mitten heiligen Gheest, ende 176 seide aldus: Benedictus Dominus Deus Ysrahel etc, want doe 177 en wast noch ghien claer dach, die daer soude schinen van ge-178naden, mer het was eenGa naar voetnoot178 vroe morgen, een ofgaen der duuster 179 nacht der sonden ende een beghin des lichten daghes der sali-180cheit. Dair om datmen singt inder kercken te vespertijde die 181 sanck, die Maria dichtede, doe si mit haeste int ghebercht 182 clam ende gruetede Elysabeth ende seide aldus: Magnificat 183 anima mea Dominum etc, want <doe> inden sesten ouderGa naar voetnoot183, 184 alst int nedergaen, die soon Gods mensche was geworden, 185 in welken gelove die werelt soude eynden ende sluten. Daer-186om datmen singt te complete tijden, den sanc, die den ouden 187 Symeon dichtede inden tempel, doemen dat kint Ihesum Gode 188 op-offerde ende hi ontfinc in sinen armen ende seide aldus: 189 Nunc dimittis servum tuum, Domine, secundum verbum tuum 190 in pace, dat beduut: laet nu, Heer, dinen knecht, na dinen 191 woorde in vreden. Want die sanck beduut, hoe dat wi God 192 hebben vleyschelick [67d] aenghesien naden kersten gelove 193 ende na deser tijt sellen scouwen mit glorien van aensicht tot | |
[pagina 297]
| |
194 aensicht in dat ewige leven, dat ons <God> doer sijn ghe-195sicht moet verlenen ende gheven. Amen. |
|