Logo DBNL
Tafel van den kersten ghelove. Deel 2: Winterstuc (1937)

Tafel van den kersten ghelove. Deel 2: Winterstuc

(1937)– Dirc van Delf–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Dat XIIII capittel vander phisonomien des menschen, diemen an sijnre ghedaenten ende lidmaten mach scouwen.

44-12Die physonomie bedudet een subtyl merken der leden,

tekstkritische noten

5 wat5 ghelijc dat si beteikenen inden mensche; als Salomon 6 seit, van dat een den anderen te moete coomt, bekent men 7 den man, ende van aengesicht sijnre oghen, of hi is sinnich. 8 Noch segghen die natuerlike heydensche meesters, dat meest 9 inden oghen dat oordeel vander phisonomien is ende meer 10 inden oghen te sien ende te mercken dan in enighen an-11deren [12d] leden, want dat oghe is een waerachtighe bode 12 des herten.

1313-16Die physonomie heeft drie ghemene regulen an haer eerst 14 te verstaen. Die eerste reghel, seit Plato, is: so wat ghelijc 15 dat een mensch heeft in sinen leden mit enighen dierten, den 16 diere volcht hi daer an gaern sijn natuer ende sijn zede. Want 17 dair was bi sijnre tijt een man, die had enen mont gheliken 18 enen hont, die en mochte niet eten dan raeu vleisch ende hi 19 moste altijt blaffen ende bleten19 als een hont, eer hi sprac. 20 Voort so was een ander, die hadde poten als een beer ende 21 die plach hi te zughen mit gnorten21 als hi doet. Ende des 22 ghelijcs vint men veel inder tijt menschen, die der dierten 23 aert in veel dinghen volghen.

2424-27Die ander reghel, seyt Lextyra, dat te mercken staet of een 25 mensche sijn lidmate heeft in behoorlike groot ende staltenis, 26 verwe, ghedaente ende na horen eysch bereit te doen, dat hem 27 27-29toehoort nader naturen. Ende concordieren die oghen daer-

tekstkritische noten

28 mede, so is die mensche naden leden ghelijc van binnen sinen 29 moet. Ende men vindet dicwijl da<t> een mensche van 30 bynnen also ghemoet is, als hi van leden buten ghescapen is. 31 Dair-om seit hi: Hoet di voor dien, die de natuer heeft ghe-3232teykent met dat zwairt. Want Salomon seit: Na ghestalt der 33 leden in minen lichaem so heb ic een guede ziel ontfangen.

3434-48Die derde reghel seit Ypocras, dat te mercken staet: al34 35 ist dat die phisonomie ghedaente des lives natuerlic neyghen 36 ghift den mensche ende bughet sinen moet dair toe, dat dair 37 bi gheteikent wert, [13a] nochtan en selmen dat vluchs niet 38 wanen noch oordelen, want een mensch mach sinen moet wel 39 bedwinghen mitten breidel sijnre reden. Oec langhe ghe-40woente gueder zeden brenghen nootsaken inden mensche, dat 41 hise niet en can wel laten, ende die<n> gaet die leer boven 42 natuer. Ende dat toocht hi, doe sijn iongheren toornich waren 43 op Phylomon, die gheseit hadde: hoor meester waer on-44cuusch; dat wijsde sijn phisonomie. Doe seide hi: dat is 45 wair, mer om minne wil der philozophie, der consten ende 46 der eerbairheit, so heb ic mi anders gehouden ende mijn be-47geert bedwonghen ende mit gueden wercken ghecreghen dat 48 der naturen was gheweyghert.

tekstkritische noten

4949-133(cleyn haer) Die mensch die subtijl cleyn haer heeft als 50 ziden draden, is gaern vernemel ende subtijl van sinnen. Die 51 cruus haer heeft, die is gaern cruus van synne ende anxtvou-52dich. Die zwart haer heeft, glymmende als een raven, is gaern 53 drift53 van moede, die langhe ghehaert is als een ever, is geern 54 wreet ende fel; die muus-vael haer heeft, is gaern wat loes, 55 die wit haer heeft, die is gaerne dom ende doetsche55.

56(caput) Die mensche, die alte grote hooft heeft, is gaern 57 onlerich56 ende dom; die alte cleynen hooft heeft, is gaerne 58 dwaes; die een ront clotich hooft heeft ende wel ghemaect, 59 is gaerne wijs van sinne; die after een appel heeft anden 60 hoofde, is gaern vol ghedachten ende ghehuechnisse; die een 61 lanc hooft heeft ende boven plat, is gaern onstuyr ende wilt; 62 die een hooft heeft gheliken enen hamer, is gaern voorhoedich61 63 ende voorsichtich.

64(Cleyn voorhooft) [13b] Die mensche, die een cleyn voor-65hooft heeft, plecht gaern onverstandich te wesen ende veel te 66 eten; die een breet voorhooft heeft, is gaern besceiden65; die een 67 ront voorhooft heeft, is gaern toornachtich; die een lage voor-68hooft heeft, is gaern scamel67; die een voorhooft heeft also lanc als 69 het breet is, pleecht gaern wijs ende grootmoedich te wesen.

70(wijnbraeuwen) Die mensche, die wijnbraeuwen heeft slu-71tende an synre nasen, is gaern subtijl; die wijnbraeuwen heeft 72 dat si sluten an malcander, is gaern weemoedich ende droe-73vich; die sijn wijnbraeuwen vallen op sijn wanghen, is gaern 74 versumende74 an sijn wercken; die veel haers heeft an sijn 75 wijnbraeuwen, is gaern wreet75; die ghien haer en heeft an sijn 76 wijnbraeuwen, die is sieck of van quader aert.

tekstkritische noten

77(ogen) Die mensch, die oghen heeft, <daer> recht als drop-77 78 78pen of paerlen in scinen, is gaern groot van zeden. Die ogen, die 79 somwijl lopen ende somwijl staen, beteikenen dat een gaern 80 80quaet dencket. Die grote oghen ende boven <opende>, die 81 81beteikenen gaern een wijndrancker. Die oghen luchtende van 82 verwen als een leeuynne gescapen is, beteikent gaern wredi-8383cheit. Die oghen, die vuchtich scinen, beteikenen gaern wair-8484achticheit. Die wide oghen beteikenen gaern dwaesheit, die 85 enghe sloten ogen onghestadicheit.

8686(de auribus) Die mensch, die grote lange oren heeft als een 87 ezel, is gaern dom ende onwijs ende sprect veel; die alte 88 88cleyne oren heeft, is gaerne scalc ende quaet; die oren heeft 89 89of si laghen op sijn hooft, is gaern traech ende lancsom; die 90 alte ronde [13c] oren heeft, die en laet hem niet gaern leren 91 91noch raden; die langhe smale oren heeft, is gaern aefgunstich. 92 92Die mensch, die alte vette wanghen heeft, is gaern wat over-93dadich; die alte magher wanghen heeft ende dunne, is gaern

tekstkritische noten

94 fel ende quaet; die alte ronde wangen heeft, is gaern hatich 95 ende nidich.

9696(de nasis) Die mensche, die open nasen heeft, is gaern snel 97 ende starc; die een langhe nase heeft ende dunne, is gaern 98 98wilt van sinne; die een slechte nase heeft vanden voorhoofde 99 neder, is gaern wijs ende stantachtich; die alte cleyne nase 100 heeft, is gaern diefachtich.

101101(de labiis) Die mensch, die sijn over-lippe wat hangt op den 102 102neder, die is gaern coen van moede; die dunne lippen heeft 103 ende een cleine mont, die is gaern verkeert ende scalc; die 104 104sijn lippen te dick ende te grof sijn, is gaern onsuver; die 105 sijn lippen te seer hanghen, is gaern onwaerdich ende drijft. 106 106Die mensch, die enen cleinen mont heeft, is gaern blide; die 107 een alte groten mont heeft is gaern een vraet ende quaet; die 108 enen overkevelden mont108 heeft, is gaern luysterende ende 109 meldende.109

110110(de mento) Die mensch, die een lange kinne heeft, is gaern 111 111vreedsaem; die een alte corten kinne heeft, is selden gueder-112tieren; die een alte scarpen kynne heeft, is gaern fel ende 113 wreet.

tekstkritische noten

114114Die mensch die een lammerende spraec114 heeft is gaern be-115drieghende; die sprect als een gheyt, is gaern dwaes ende 116 116sot. Die mensche, die daer sprect als voghelen roepen, is gaern 117 117wandonckich117 of begripel. Die mensch, die sijn stemme of 118 spraec doer sijn nase loept, is gaern logen[13d]-achtich ende 119 van quaden wille.

120120Die mensch, die langer borst heeft dan sijnen buuc, is gaern 121 121wijs van sinnen; die veel haers heeft op sijn borst is gaern 122 heet van bloede of coen van moede. Die mensch, die veel 123 ribben heeft an sijnre zide of borste, is gaern wel gheboren. 124 Niet meer dan toe den buuck wil ic die phisonomie bescriven, 125 want si veel pleecht te lieghen.

126Die lerars vraghen oec: of die mensche ontfangt alsulker 127 ziel als sijn lichaem is? Daer-toe antwoert Averroys, dat dic-128wijl ghesciet, dat een mensch sulc ghebrec heeft inder zielen, 129 als men die natuer ghegeven heeft inden lichaem. Dat is te 130 verstaen, niet dat die ziel enich ghebreck heeft an haren 131 wesen, mer datsi dairna gaern leeft an zeden ende wercken. 132 132Hier om plechtmen te spreken: caveas te a signato, dat is: 133 hoet di voorden ghenen, den die natuer gheteykent heeft.

tekstkritische noten

134 Mer dit en gaet den ghenen niet an, die mitten zwaerden 135 ghewont sijn of mit anderen wanrake135. Overspel ende grote 136 sonde der ouderen dicwijl sijn zake leliker quader kinder 137 ende datsi quade ziele crighen. Dese sin seit oic Salomon: 138 138Ic was een vernemel cleyne kint ende mi gheviel te geluck toe 139 een guede ziel.

140Die meesters inder godheit vragen een ander questi, of oec 141 een man winnet enen soon ghelijc an sonden of an duechden, 142 also wel als hi en hevet ghelijc an aensicht ende leden? Daer 143 toe antwoort sinte Iheronimus, dat een overspeelre pleecht 144 gaern te winnen dochteren die gemeen144 werden, een rover ende 145 dief winnet gaern sijns ghelijc, ende [14 a] also machmen 146 van allen anderen saken segghen. Niet dat die kinder draghen 147 die quaetheit hoorre ouders, datsi daerom verdoemt werden, 148 mer si werden wel inder tijt daer-om gheplaecht. Of die 149 ouders verdienen wel bi Gode, dat die kinder te bet varen 150 opter aerden.


Vorige Volgende