Verzamelde werken. Deel 3. Proza-gedichten

XLV

Iemand heeft gezegd, dat Wreedheid op den bodem der Wellust ligt.

Dit komt alleen voor waar het element Wellust onharmonisch in de liefde-Daad aanwezig is.

Er ligt wreedheid in de wellust, gelijk er barbaarschheid en walgelijkheid ligt in het eten van dierenvleesch, gelijk er een vergrijp aan het Leven en de Schoonheid ligt in het eten van groente, in het plukken van bloemen.

De ont-dekking van wreedheid in de wellust is de straf voor de ergste schennis, die gepleegd wordt, waar gij Analyseert op het oogenblik der hoogste Syntheze-voltrekking.

Het is de lach van den Duivel, die het oogenblik der Vergoddelijking stoort.

Indien gij bemerkt, dat de gedachte-parallel van uw fyziek wellust-gevoel is: een heimelijk behagen in de schending eener schoonheid, of het genot van te doen lijden of bijna te doen lijden, - bemerkt gij eigenlijk: dat uw geesteshouding verkeerd is.

Immers, gij behoort - hier vooral, want dit is het opperste en scherpste toetsmiddel, - niet te weten wat gij doet.

[p. 34]

Weet gij niet wat gij doet, handelt gij zonder Bewustheid, dat is: zonder Ont-leding, - dan kunt gij ook de elementen niet zien, waaruit uw Daad bestaat.

En hetgeen gij niet ziet, bestaat, met betrekking tot u, niet.

Gij moet het u echter niet voorstellen alsof dat leelijke in den grond der dingen wel bestaat, en gij het alleen niet ziet, en dit voldoende is.

Maar het leelijke óntstaat, niet slechts subjectief filosofisch, maar ook objectief psychisch, door de wending uwer gedachte van het Onbewuste naar het Bewuste.

De vereeniging met de schoonheid, die het Onbewuste is, wórdt een schending door uw daling in het Bewuste.

De gedachte of het gevoel van het heimelijk behagen enz. is de beeld-wording uwer daling in het Bewuste.

* _* *

Zoo wel waar de Wellust gewijd is, dat is harmonisch voorkomt in de Liefde-Daad, dat is zonder het gevoel van innerlijke Teederheid te kwetsen, als waar zij zuivere, lager natuurlijke, Wellust is, zonder bij-gedachte, dat is: zonder Bewustheid, komt het verkeerde niet voor.

In het laatste geval even-min als bij de dieren.

Maar toch is de lager natuurlijke wellust meer met schoonheidslust vermengd, en dus van hooger orde, dan die der dieren.