De briefwisseling tussen Lodewijk van Deyssel en Albert Verwey

279

[poststempel

Amsterdam,

6 Mei 1904]

P.L. Tak

Amsterdam,

Weesperzijde 98.

Amice,

Heureka! Nu kunt gij eens alles nog even lezen en mij dadelijk terugzenden.³⁵⁴

I is mijn concept om door scheidsgerecht en gelijkluidend aan de drie partijen te zenden

II brief van Looy, door mij ontvangen, waarna ik concept aan Verster zond

III brief Verster -

In haast

t.t.

Tak

354 Het lijkt mij aan twijfel onderhevig of Tak wel gerechtigd was deze, te langen leste dan toch bij hem boven water gekomen, stukken aan Van Deyssel ter inzage te zenden. In elk geval raakte Van Deyssel niet weinig ontstemd door nr. II, de ‘brief van Looy’, die hem op zaterdag 7 mei 1904 deed besluiten: ‘J'attends avec Van Looy jusqu'à ce qu'il aura été résolu qu'une assemblée aura lieu où tout le geschil sera traité.’ Gewacht zou in dit geval worden met het laten uitgaan van een op die datum reeds in concept geredigeerde brief waarin Van Deyssel zijn niet geringe gram zou uitstorten over de van nature zo irenisch gestemde Kobus van Looy, die zich tussen twee vuren zag geplaatst en die zowel met Verwey als met Van Deyssel in harmonische vriendschap wenste te blijven voortleven. Toen in het laatste kwartaal van 1904 enerzijds Van Deyssel bij Van Looy aandrong op het continueren van diens medewerking aan De XXe Eeuw en anderzijds Verwey van harte graag De Beweging voor Van Looy openstelde, wist hij zich op inventieve wijze uit dit dilemma te redden. Aan Van Deyssel zond hij een prozastukje toe, Zomerochtend geheten, dat een plaats zou krijgen in De XXe Eeuw, 11e jrg., dl. I, aflev. 1, januari 1905, p. 1-3, terwijl Verwey werd bedacht met een stukje van gelijke omvang dat... Zomeravond tot titel kreeg en dat het licht zou zien in De Beweging, 1e jrg., dl. I, aflev. 3, maart 1905, p. 277-279. Beide prozaschetsen liet Van Looy ongebundeld. Zij werden eerst in 1982 postuum herdrukt in Jac. van Looy, Een feestdroom. Een keuze uit ongebundeld en ongepubliceerd werk, samengesteld en van aantekeningen voorzien door Peter J.A. Winkels en Chris Will, 's-Gravenhage, 1982, die toen overigens ten onrechte en ook zonder zich daaromtrent te verantwoorden Zomeravond lieten voorafgaan aan Zomerochtend en aldus beide stukken tegen de klok in èn met veronachtzaming van de chronologie van hun oorspronkelijke openbaarmaking alsnog publiceerden op respectievelijk p. 109-111 en p. 112-116 (alwaar Zomerochtend verlucht werd met een drietal illustraties door Van Looy).
Met het door hem zo origineel gehanteerde principe van de verdelende rechtvaardigheid, heeft Van Looy intussen niet kunnen verhinderen dat hem begin mei 1905 alsnog een malicieuse brief van Van Deyssel bereikte, waarschijnlijk - voorzover zich dit laat reconstrueren, nu Van Looy die brief niet heeft willen bewaren - een wat gematigder versie van het een jaar eerder ontworpen, en in het Van Deyssel-archief bewaard gebleven, concept. Vanuit zijn woonplaats Soest reageerde Van Looy op 5 mei 1905 aldus: ‘Waarde Thijm, Ik heb gansch niet noodig over Uw briefje te denken. Wanneer het U zoo gemakkelijk valt afstand te doen van een vriend, moet gij dit zelf weten. Wanneer gij in 't publieke leven mij de vraag gesteld had, wie ik als geestverwant en vriend, het gaat hier toch om deze beider vereeniging, de voorkeur geef, meen ik te weten dat gij in uw binnenste het antwoord wel zult vinden. Mocht gij zulks noodig achten voor de Kunst dan zou ik mij verklaren, hoe weinig ik de opspraak ook bemin.
Die laatste maal dat wij samen vergaderd hadden, zei ik tot Titia: “Thijm had iets tegen mij.” Ik weet niet juist of het toen of tijdens een vorige vergadering was dat ik mededeelde, wat Verwey's antwoord op mijn briefje, naar aanleiding van eene uitlating door hem over de Vereeniging van Nederlandsche Letterkundigen en dat Robbers in zijn ijver “we moeten ze allemaal hebben” mij verzocht had te schrijven, was geweest. Gij zult U dat misschien herinneren. Het briefje dat ik op mijn briefje van hem ontving, deed Titia zeggen: “Verwey zullen wij wel niet meer zien vooreerst, daar staat eigenlijk in: het ga jullie wel”; met andere woorden, wij voelden, dat wat gij van míj eischt nu [n.l. te kiezen voor Van Deyssel danwel voor Verwey - H.P.], reeds geschied is, door Verwey zelf.
Om te besluiten. Voor twintig jaren zou mijn antwoord op dit briefje ongeveer hebben geluid: “Kommandeer jij je honden en blaf zelf”; dit zou, niet waar? plus pittoresque geweest zijn. Gegroet Jac. van Looy.’ Hierna viel een half jaar lang een onbehagelijke stilte tussen Van Looy en Van Deyssel. Op 6 oktober 1905 werd deze ernstige deuk in een jarenlage vriendschap wederzijds gladgestreken op een wijze als afleesbaar is uit Van Looy's brief van die datum: ‘Waarde Thijm, Heden ontvingen wij het Achtste deel “Verzamelde Opstellen”. Dit is een bundel die voor ons een bizonder belangrijke mag worden genoemd [zie noot 316]; wij bedanken dan ook bizonder voor het vriendschappelijke geschenk. Ik ontving ook het briefje uit Aken. Ge zijt daar zeker voor de gezondheid uwer vrouw. Wij wenschen dan hartelijk dat zij er baat moge vinden. Onzer beider vriendelijke groeten: Jac. van Looy.’

[p. 272]

Brief van Scheltema & Holkema's Boekhandel, d.d. 21 mei 1904, aan Lodewijk van Deyssel.