De briefwisseling tussen Lodewijk van Deyssel en Albert Verwey

231

Amsterdam, 22 December 1902

Rokin 74-75

WelEd. Geb. Heer K.J.L. Alberdingk Thijm, Baarn

De Heer van Eeden zond ons bijgaand schrijven,³¹⁴ waarop wij Z.E. adviseerden zijn bericht betreffende de weigering niet te publiceeren als hij geen andere bewijsgronden had, want dat het doen zetten een voorbarigheid van ons was geweest. En dit is volkomen juist, een artikel tegen een redakteur dient die redakteur eerst gelezen te hebben. Tegen Uwe andere motieven kan de Heer Verwey³¹⁵ wellicht er ook stellen, voor ons staat het echter vast, dat de redakteur niet behoeft te dulden, dat hij in zijn eigen orgaan wordt aangevallen. Zelfs van de redakteuren onderling zouden wij geen dergelijk artikel zonder goedvinden van den aangevallene doen afdrukken.

Hoogachtend,

Scheltema & Holkema

314 Nr. 230.

315 Blijkens Maurits Uyldert, Dichterlijke strijdbaarheid, a.w., p. 167-168, vernam Verwey eerst Van Deyssels weigering, toen hij Groesbeek om opheldering vroeg. Op 21 december 1902 schreef Verwey aan de uitgever: ‘Ik mis het artikel van Van Eeden, wilt u mij even melden wat de reden is?’ En na bekomen antwoord, schreef hij op 23 december 1902: ‘Het spijt mij dat u mij een en ander niet eerder geschreven heeft. Als u mij het verzet van den Heer Thijm dadelijk had meegedeeld, had de Redactie tegenover Dr. van Eeden in haar geheel kunnen blijven. Nu dat niet gebeurd is vrees ik dat de Heer Van Eeden drukken zal wat hij kan waar maken.’ Uyldert drukt t.a.p. ook een fragment af uit Vervey's brief van 23 december 1902 aan zijn zwager Van Eeden, in welke brief gepoogd werd de schijn op te houden van redactionele homogeniteit: ‘Amice, eerst nu kan ik je schrijven over het weigeren van je opstel. Het blijkt dat de Uitgever zijn bevoegdheid in het een of ander te buiten gegaan is, - maar de hoofdzaak is dat de Redactie het stuk geweigerd heeft.’
Intussen was sinds vrijdag 19 december 1902 in Het Handelsblad een openbare gedachtenwisseling op gang gebracht. De hoofdredacteur van dat blad, Charles Boissevain - die aan het werk alsook aan de persoon van Lodewijk van Deyssel steeds een warme sympathie heeft toegedragen [zie Van Deyssels artikel over Charles Boissevain en J.A. Alberdingk Thijm, in het Algemeen Handelsblad van 12 augustus 1920, avondeditie, voor de eerste maal herdrukt in de Gedenkschriften, editie Harry G.M. Prick, a.w., p. 760-762; zie ook Karel Reijnders, Couperus bij Van Deyssel, Amsterdam, 1968, p. 325-330], Charles Boissevain dan had zich nu toch ernstig gestoten aan Over Wankunst: ‘de harde, meedoogenloze wijze waarop Van Deyssel den mensch en dichter van Eeden heeft toegetakeld, [heeft] mij zeer gedaan en bitter gestemd.’ Reeds de volgende dag reageerde Van Deyssel hierop met Een opheldering, die op maandag 22 december 1902 Van Eeden aanleiding zou geven Nog een opheldering in Het Handelsblad te publiceren, in het nummer van donderdag 25 december 1902 andermaal door Van Deyssel beantwoord met Een opheldering. Het laatste woord werd, op zaterdag 27 december 1902, aan Van Eeden gegund. In diens Eind-opheldering werd geconstateerd ‘dat Van Deyssel geen woord van verweer weet tegen deze enorme beschuldiging: dat hij, als redacteur van een tijdschrift, het werk van een vriend en medewerker dat met zijn voorkennis, goedkeuring en verantwoordelijkheid is geplaatst, onverhoeds, aanvalt op de heftigste wijze en daarna, wanneer hem verdraaying der waarheid, tot zelfs van particuliere feiten wordt verweten, zonder opgaaf van redenen weigert het antwoord van den aangevallene te plaatsen.’ Deze vijf Handelsblad-artikelen werden, voor de eerste maal, integraal herdrukt in de tweede, herziene druk van De briefwisseling tussen Frederik van Eeden en Lodewijk van Deyssel, 's-Gravenhage, 1981, p. 401-407.