De briefwisseling tussen Lodewijk van Deyssel en Albert Verwey

56

(21 December 1898. Woensdagocht.) Verwey beseft zelf dat aan zijne dichtkunst iets ontbreekt. Van-daar zijn onophoudelijk zoeken en tasten naar andere begrippen en andere plastiek. Waarom, wetende dat hij in den Nacht in het Alhambra en in het slot-sonnet van Duindal de manier-van-zien heeft waarin hij thuis is, en waaraan zijn rhythme past, in den op den Nieuwen Tuin volgenden bundel met geheel andere begrippen en plastiek gewerkt, die zijn werk tot de wezenloosheid hebben gevoerd?

Hierover is het vraagstuk: of, indien de beste woordkunst (of dichtkunst) geächt kan worden drie bestand-deelen te hebben: de gedachte, de plastiek en de muziek, dit

[p. 71]

laatste het voornaamste bestand-deel moet worden geächt. Vast-staat: dat het rhythme of de muziek alléén waarde heeft in verbinding met een zekere plastiek; dat de muziek of het rhythme bij Verwey alleen voorkomt in verbinding met eene plastiek, die mij niet bevredigt maar mishaagt; dat ik daar het rhythme van waarde vind en makend het gedicht tot iets groots, terwijl de plastiek, die noodig is om het rhythme te maken tot wat het is, mij blijft mishagen. Hoe kan dat?

Het slot-sonnet van het Duindal vind ik iets definitiefs. Daarin is iets bereikt wat ik geneigd ben met het beste van heel ander soort werk in waarde gelijk te achten. Het rhythme verheft ons hier tot een hoogte, of brengt ons op een plaats, waar de woorden niet bezien kunnen worden gelijk elders. M.a.w. het rhythme brengt ons daar, waar de bezigheid van toetsing der woorden aan zekere eischen van gedachte of plastiek nietig en voor hier onbelangrijk schijnt.

Ik geloof dat Gorter het verschijnsel ‘rhythme’ te gering acht.

Indien Verwey zich met deze plastiek te vrede stelt, kan hij het beste blijven geven, evenals b.v. Rembrandt even goed schilderde als Fra Angelico, maar misschien slecht zoû zijn geworden indien hij in diens manier had willen schilderen.