De briefwisseling tussen Lodewijk van Deyssel en Albert Verwey

[p. 57]

46

Baarn 19 November 1898¹⁰¹

Amice,

Mijn verzameling stukjes is nu min of meer geordend en ik zoû het eerste gedeelte naar Groesbeek kunnen zenden.

Als ik mij wel herinner heb je mij te Aken doen blijken, dat er per jaar, of, ten minste,

101 Aan het schrijven van deze brief waren, sinds 8 november 1898, allerlei voorbereidende aantekeningen voorafgegaan die nu ten dele aan de orde kwamen op 19 november. Op 8 november was Van Deyssel tot de bevinding gekomen: ‘Het typografiesch manoeuvreren, het werken met verschillende lettersoorten, zoo als dat voorkomt in Gide's Nourritures terrestres is wel iets goeds.’; op 9 november 's ochtends stelde hij vast: ‘Ik heb 328 stukjes op 133 schriftbladzijden, na de schifting. Om met 328 stukjes 150 blzd. druks te vullen, moeten er gemiddeld 2 stukjes op een bladzijde komen. Hoe dit van te voren over de geheele massa te ordenen, in aanmerking nemende dat sommige stukjes 3 bladzijden en andere slechts 1 regel groot zijn, - zóó, dat door de ordening het wit tusschen de stukjes gelijkmatig verdeeld wordt?’; op 9 november 's middags sprak hij de vrees uit ‘dat ik er mij toe zal moeten bepalen den zetter te verzoeken tusschen de stukjes even veel ruimte open te laten als anders tusschen twee hoofdstukken van een artikel wordt open gelaten’; op 10 november tekende hij 's morgens aan: ‘Ik heb nu het voornemen in proef te vragen: een half vel met tusschen de stukjes ruimten zoo als anders tusschen hoofdstukken en een half vel met 20 millimeter ruimte er tusschen (de gewone ruimte tusschen hoofdstukken is 16 ½ millimeter of 3 regels en 4 interlinies). N.B. De interlinie bij het gedicht van Verwey “De kunst van 't Beeld” bedraagt 3 ½ millimeter, die in het gedicht van Penning 3 millimeter. 37 regels heeft Pennings blzd., 32 die van Verwey’; op 10 november 's middags voegde hij hieraan toe: ‘Verwey's gedicht “Mijn Huis” (aflev. Sept. '98) heeft ook de grootere interlinie en is, even als de “Kunst van 't Beeld” in alle opzichten ruimer gedrukt dan Pennings werk (aflev. Nov. '98). Ik zal dus aan Albert eenvoudig voorstellen dit werk even veel ruimer dan het Proza van het Tweem Tijdschr. te laten drukken als zíjn laatste werk (en ook de gedichten van Wartena) ruimer gedrukt is dan Penning.’
In de eerste helft van november 1898 nam Van Deyssel ook weer het exemplaar ter hand dat John Gray (1866-1934) hem in september 1894 geschonken had van zijn in 1893 en toen in zeer beperkte oplage verschenen bundel Silverpoints (Zie de Briefwisseling Van Deyssel-Verwey, dl. II, p. 31, noot 59). Dit te Londen bij Elkin Mathews en John Lane uitgekomen bundeltje, waarvan de drukkosten werden voorgeschoten door Oscar Wilde, zou Ada Leverson later doen schrijven, in het voorwoord van haar Letters to the Sphynx from Oscar Wilde: ‘There was more margin; margin in every sense of the word was in demand, and I remember ... when I saw the tiniest rivulet of text meandering through the very largest meadow of margin, I suggested to Oscar Wilde that he should go a step further than these minor poets; that he should publish a book all margin; full of beautiful unwritten thoughts, and have this blank volume bound in some Nile-green skin powdered with gold by Ricketts (if not Shannon) and printed on Japanese paper; each volume must be a collector's piece, a numbered one of a limited “first” (and last) edition: “very rare”.’ (geciteerd naar Stanley Weintraub, Beardsley, Revised edition, Penguin Books, 1982, p. 85 en p. 273).
Maurits Uyldert maakte in Dichterlijke strijdbaarheid/Uit het leven van Albert Verwey, II, Amsterdam, 1955, p. 297 als Bijlage XXII een ongedateerde aantekening van Verwey openbaar over wat zijns inziens de oorsprong was van het latere conflict met Van Deyssel: ‘De vraag tussen Thijm en mij was in beginsel deze: Is het Tijdschrift er voor de redakteuren of zijn de redakteuren er voor het Tijdschrift. Hij geloofde het eerste. Als hij veel goed werk van zichzelf plaatste - mijn werk vond hij niet meer goed - dan meende hij dat dit goed voor het Tijdschrift was en dat hij zijn redakteursplicht had vervuld. Zijn oneensheid met mij dateert van het ogenblik dat ik niet zijn werk in het Tijdschrift wenste te beperken, maar er op aandrong dat hij het niet zó zou drukken dat het meer ruimte innam dan nodig was. Hij wenste zijn proza gedrukt te zien als verzen, met veel wit tussen de regels. Ik kon het niet verbieden, maar ik wilde het niet voorspreken. Dit was de oorzaak dat hij in mij een vijand zag. Latere uitingen van achterdocht, en zijn strijd met Van Eeden, deden niets ertoe. Het eerste en enige was de lèse-majesté van mijn verzet tegen het vele wit.’

[p. 58]

dit, nu beginnende, jaar ƒ480.- honororarium voor mij beschikbaar zoû zijn, welke, - heb je er, meen ik, bijgevoegd - in geval de omvang der kopie dat medebracht - tot ƒ600.- zoû kunnen worden aangevuld door - meen ik, dat je zei,- ƒ120.- van het voor den volgenden jaargang beschikbare af te nemen.

Er is geen haast bij om uit te maken hoe dit dan met den volgenden jaargang zoû worden goed gemaakt, aangezien het zeer onwaarschijnlijk is, dat ik dan weder zoo betrekkelijk véel zoû hebben.

Alleen verzoek ik je het bovenstaande nog eens te beämen, te beämen dus, dat ik in 1899 ruim 9 vel à ƒ65.- zoû kunnen leveren.

Verder verzoek ik je vriendelijk mijn brieven van April-Mei van dit jaar nog eens na te zien. Daaruit zal je blijken dat ik het honorarium van minder dan ƒ65.-, dat mij voor eenige bijdragen van den toen loopenden jaargang is betaald, niet als definitief beschouwde maar heb voorgesteld de quaestie van het te weinig betaalde voorloopig blaauw-blaauw te laten, welk voorstel, onbeandwoord gebleven mij daarom aangenomen leek; aangenomen door jou en de overige tijdschrift-deelnemers dit verschil later op te lossen. Het is trouwens een luttel bedrag, waarvan sprake is, en ik maak er alleen melding van om den wille der naauwkeurigheid in den koophandel!

Aangezien de verzameling stukjes, die ik thands hoop te publiceeren, wel geen gedichten of gedichtjes in den wellicht meest eigenlijken zin des woords zijn, maar in elk geval proza-gedichtjes (‘petits poèmes en prose’ Baudelaire), die naar mijn inzien, indien een gelijkenis met andere Nederlandsche dingen zoû moeten worden genoemd, het meest (van de Nederlandsche dingen) aan Gorters werk uit diens tweede tijdperk nabijkomen, zoo heb ik overwogen welk voorstel omtrent den marginalen luister, die hen omgeve, ik je zoû mogen doen, en na wikken en wegen ben ik tot de slotsom gekomen je in overweging te geven mij toe te staan dit werk van mij in een zelfde typografische verhouding tot het Tweemaandelijksch proza in 't algemeen, te doen komen als die welke daar tusschen jou laatst gepubliceerde gedichten èn het dichtwerk van Penning bestaat. Met andere woorden verzoek ik je ze even zuiver als jou laatste gedichten te mogen doen drukken. Overigens zijn de stukjes voorzien van een Romeinsch cijfer er boven en dit onderstreept, en zijn zij gemiddeld ¼ a ⅓ blzd. van omvang. Sta mij toe je op te merken, dat zij op deze wijze minder plaats beslaan dan indien zij, zij't voor een deel, evenals bepaalde gedichten werden behandeld, hetgeen toch in de 19e-eeuwsche boekdruk-kunst met ‘petis poèmes en prose’ dikwijls heeft plaats gehad.

En nu een woord waarmeê ik eigenlijk had willen beginnen. Wat ben ik aangenaam verrast door de ontvangst van je nieuwen bundel.¹⁰² Ik ben er hoogelijk meê ingenomen zoo als hij zich prezenteert, en Nieuwenhuis heeft er drie maal bon-op. Het fatsoen, de bandversiering, de inrichting van het schutblad, de druk, de bladzij-verdeeling, ik vind het álles uitmuntend. Zoo'n boek verschilt even zeer van de

102 Albert Verwey, De nieuwe tuin . [met een bandontwerp door T. Nieuwenhuis], W. Versluys, Amsterdam, 1898, 140 pp. Zie ook Ernst Braches, Het boek als Nieuwe Kunst/Een studie in Art Nouveau, Amsterdam, 1973, p. 298.aant.aant.aant.

[p. 59]

gewone als een met de hand gemaakt kannetje van fabriekswerk. Wat mijne meening over den Inhoud aangaat, zal ik niet in herhalingen komen.

Met besten groet

Karel Alb.Thijm.