De briefwisseling tussen Lodewijk van Deyssel en Albert Verwey

[p. 212]

199

Baarn 22 December 1896.

Amice,

Toen gisteravond je brief kwam, wist ik nog niet dat er eert stuk van den WelEd. Zeergeleerden Heer Van Deventer over mij in het Weekblad stond,⁵⁹² want ik had dat nog niet ingezien.

Het zwakke er van lijkt in 't bizonder de in haar algemeenheid wat boute uitspraak dat mijn werk eenvoudig niet goed literair werk zoû zijn. Maar het wordt onhoudbaar zwak door dat hij slechts drie menschen noemt bij wier werk het mijne zoû ten achter staan.⁵⁹³ Want indien mijn werk niet goed is, is dus het werk der zeven-en-dertig tijdgenooten die náast of áchter mij komen, óók niet goed of nog slechter.

Het is echter, behalve om den persoon van den schrijver en het lage stijltje over 't geheel niet weinig ridikuul, en behalve voor zíjn doen nog zwak, - ook perfide. In zijn aanleiding en in zijn doel.

Je moet namelijk weten dat er aan zijn schrijven-tegen-mij, dat, met de Kroniek-artikelen er bij,⁵⁹⁴ nu welhaast de allures van een campagne gaat aannemen, - een kleine gebeurtenis tusschen mij en hem is voorafgegaan, waarbij zijn ijdelheid waarschijnlijk gekwetst is geworden. Toen heeft hij mij éerst op mijn woord laten beloven dat ik aan niemant vertellen zoû wat er gebeurd was en onmiddellijk daarna is hij zijn aanvallen begonnen, mij op die wijze de gelegenheid afsnijdende de oorzaak zijner boosheid, zij 't ook alleen maar in persoonlijk gesprek, te noemen. Dit voor de aanleiding.

En de perfidie in de bedoeling is het wantrouwen in de deugdelijkheid van een schrijver, dat hij wekt bij het ‘groote-publiek’. Daartoe dienen de krasse en eenvoudige uitspraken, die ieder-een terstond begrijpt.

592 Hoe zeer Van Deventer met die bespreking Van Deyssel had geraakt, is afleesbaar uit beide op 22 december 1896 door Van Deyssel aan Arnold Ising Jr. gerichte brieven; zie De briefwisseling tussen Lodewijk van Deyssel en Arnold Ising Jr./1883-l904. Uitgegeven, ingeleid en van aantekeningen voorzien door Harry G.M. Prick, 's-Gravenhage, 1968, p. 257-259.

593 De slot-alinea van het in noot 591 genoemde artikel hief aan: ‘Als zuiver literator en als accuraat artist, is de heer Van Deyssel de mindere van Huet uit de vorige, van Kloos, Verwey en Van Looy uit déze periode.’

594 In De Kroniek van 5 januari 1896 had Charles van Deventer, gemeenzaam Chap geheten, een artikel gepubliceerd Lodewijk van Deyssel beschuldigd door Ch. M. van Deventer, waarin - in de literaire vorm van een Bataafse rechtszitting - de staf werd gebroken over Van Deyssel's Tot een levensleer. Hierop werd, in De Kroniek van 12 januari 1896, gereageerd door Andrew de Graaf met een Ongevraagd pleidooi ter verdediging van Lodewijk van Deyssel, tegen de beschuldiging van Ch. M. van Deventer. Naar aanleiding daarvan droeg Alphons Diepenbrock, in De Kroniek van 19 januari, een artikel bij Over Lodewijk van Deyssel, in de vorm van een open - en tevens corrigerende - brief Aan A. de Graaf. Van Deventer voelde zich toen weer geroepen hierop te reageren, in De Kroniek van 2 februari 1896, met een stuk Tegen Alphons Diepenbrock, waarop de componist en classicus repliceerde in De Kroniek van 9 februari, met een artikel over De waarheidsliefde der Ouden. Intussen had Van Deyssel zich genoopt gevoeld Een woord van verklaring bij te dragen aan De Kroniek van 2 februari 1896, ter vervanging van een, onder de schuilnaam Reyndert Hovius Fzn. geschreven artikel Apoeh Academisme!/Proeve van Executie van den Wel Edelen Zeergeleerden Heer Doctor Carolus Marius van Deventer, geboren te Athene, dat hij echter in portefeuille hield en dat werd openbaar gemaakt door Harry G.M. Prick in Lodewijk van Deysselen Dr. Charles M. van Deventer, Handelingen XXIII der Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis, Brussel, 1969, p. 275-356; a.w., p. 327-330.

[p. 213]

Juist om dat men hem zich denkt als tot de Nieuwe-Gids-groep behoord hebbende en hij door zijn schijnbare veelzijdigheid bij den geestelijk minderen man een zekere reputatie heeft, - heeft hij meer invloed dan een dergelijke schrijver ánders zoû hebben.

Ik had nooit vermoed dat er achter zooveel dufheid en glazigheid zooveel ijdelheid en ook een tikje valschheid kon schuilen. -

Tot mijn bevreemding heb ik gemerkt, dat ik mij zoo iets meer aantrek dan ik mij zelf graâg bekennen wil.⁵⁹⁵ Maar dit ligt aan dingen van de praktijk. Ware ik een gefortuneerde celibatair in plaats van een misdeeld huisvader, het zoû mij, geloof ik, minder ráken. Want het oordeel van eenige aan V.D. zoo zeer superieuren kennende, - wat behoort het zijne mij dan onverschillig te zijn! -

Je handeling van opkomst vind ik zeer edelmoedig en mij sympathiek. -

De proef van mijn stukje over Drogon, had ik al.

Je bezoek in '97 gaarne te gemoet ziende, en met vriendelijke groeten,

t.t.

Karel Alb. Th.

595 Zie Harry G.M. Prick, Lodewijk van Deyssel en Dr. Charles M. van Deventer, a.w., p. 346-349.