De briefwisseling tussen Lodewijk van Deyssel en Albert Verwey

[p. 164]

Pet [Piet] Tideman (1871-1943). Foto toegeschreven aan Willem Witsen

[p. 165]

112

Haarlem

1 Mei[1894]²⁵⁹

Amice,

Tideman heeft de kopie van de drukkerij gegapt²⁶⁰ en Free heeft Versluys bepraat niet meê te doen. Zie daar onze ervaringen van gisteren. Ik heb Calisch²⁶¹ Clausen aansprakelijk doen stellen voor de kopie en Versluys getracht per brief te bewerken zoodat hij ons de kopie uitlevert als hij er kans toe ziet. Wil jij nu aan

259 Op 18 april 1894 had Herman Gorter Van Deyssel geschreven: ‘Ik [breng] je nu schriftelijk de boodschap van Verwey over, dat hij je nog in deze maand verwachtte’ (Enno Endt, Herman Gorter Documentatie, p. 356). Aan die verwachting heeft Van Deyssel echter geen gevolg gegeven. Op 19 april tekende hij in zijn dagboek aan: ‘Mijn voornemen is om deze maand uit hier nu nog geheele rust te houden, dat wil zeggen: hier heelemaal niet per spoor vandaan te gaan. Vóor dat ik hier in 't land weêr voor meerdere dagen achter-een-volgens, zoo als onlangs te 's-Gravenhage en Haarlem, uit logeeren ga, moet ik eerst weêr meer op krachten gekomen zijn, en, zonder zoo'n bizondere vermoeyenis als gevolg, uitstapjes van éen dag kunnen maken.’

260 Op deze datum schonk Verwey Van Deyssel ook een overdruk van de Spaansche reis, verschenen in Van Nu en Straks, jrg. 1893, no. 7/8, p. 1-25, laatstelijk herdrukt in Oorspr. Dichtwerk, I, p. 202-212. Op dit met de middagpost ontvangen schrijven werd nog op 1 mei 1894 door Van Deyssel gereageerd. Aan Pet Tideman schreef hij: ‘Geachte Heer, Ik verneem dat een handschrift van mij, behelzende een boekbeöordeeling over den roman Een Passie door Maurits Wagenvoort, door een misverstand onder uwe berusting is gekomen. Aangezien het niet mijne bedoeling is dit opstel ter plaatsing in den Nieuwen Gids aan te bieden, verzoek ik u dit handschrift naar Baarn te doen zenden of ten uwent ter mijner beschikking te houden, waar ik het dan zal doen afhalen. Met hoogachting verblijf ik Uw dw. K. Alberdingk Thijm.’ Naar aanleiding van Tideman's naasting van Van Deyssels kopij, schreef Mr. H.J. Biederlack op 10 mei 1894 aan Van Deyssel: ‘Amice, Vergun me, dat ik u bekend make met twee artikelen van het Strafwetboek, waardoor Gij behoorlijke genoegdoening kunt erlangen voor het schandelijk bedrijf van de heeren van den “Nieuwen Gids”. [Volgt een uitvoerige uiteenzetting over de te volgen gerechtelijke weg, waarna de brief eindigt:] Wilt Ge Kloos en Boeken ook in de zaak betrekken, dan kunt Ge tegen hen dezelfde klacht indienen als tegen Tideman. Maar ik vermoed, dat Ge daartoe geen lust zult hebben, en Kloos als door hoogmoed en grootheidswaanzin ontoerekenbaar, Boeken als willoos werktuig en volkomen inoffensief beschouwt. Dan verhindert niets u, om die twee er buiten te laten, en alleen het kwaadaardige Tideventje en den volstrekt inexcusabelen Versluys te doen boeten voor het bedreven kwaad.’ Zie voorts F. van der Goes, Litteraire herinneringen uit den Nieuwe-Gids-tijd, Santpoort, 1932, p. 76-98. Van Deyssels bespreking van Een Passie verscheen intussen toch in De Nieuwe Gids, negende jrg., deel II, aflev. 4, mei 1894, p. 34-36, voorzien van een redactionele noot: ‘Hoewel zij het geheel en al oneens is met het oordeel door den heer L. van Deyssel uitgesproken in dit artikel, waar zij binnen kort uitvoeriger op wil terugkomen, en de heer Vosmeer de Spie als artiest acht van nul en geener waarde, plaatst de Redaktie het met grooter vreugde om de langere tijd van afwezigheid van den heer Van Deyssel te dezer plaatse.’ De bespreking van Vosmeer de Spie (pseudoniem van Maurits Wagenvoort) werd voor de eerste maal herdrukt in de Tweede bundel Verzamelde Opstellen, Amsterdam, 1897, p. 193-210.

261 Verwey had zich dus verzekerd van de juridische hulp van Mr. N.A. Calisch, dezelfde die op 2 november 1893 aan Van der Goes moest schrijven: ‘Indertijd leende ik u ƒ250,- voor de Nieuwe Gids. Gij beloofde mij dat daarvoor behoorlijke rentegevende obligatien zouden worden verstrekt en tevens een kosteloos abonnement. De eerste kreeg ik nooit - en zelfs mijn abonnement moest ik altijd betalen’ (Supplement Gesch. Nieuwe Gids, p. 102). J. Clausen was de drukker van De Nieuwe Gids.

[p. 166]

Kloos of Tideman schrijven dat je die kopie hebt afgestaan voor een op verzoek van Versluys door de gezamenlijke eigenaren uit te geven N.G. nummer, en niet wenscht dat ervan gebruik wordt gemaakt voor een nummer uitgegeven door een andere combinatie.

Tak houdt voet bij stuk, zoodat het nu wel uit zal loopen op ontbinding van de maatschap. Wij zullen trachten de medewerkers in elk geval bij elkaar te houden.

Groet Kato en zeg haar dat onze eerste tand er gisteren was.

Veel groeten

tt

Albert Verwey

Volgens een brief van hem aan Goes, zal Van Eeden alles doen wat hij kan om Kloos - Tidem. aan den eenen, Verwey aan den anderen kant de vernedering van met hem weer in intellektueel verkeer te treden, te besparen. Dit is wat men noemt spijtigheid.