Jongens en wetenschap. Deel 1

[p. 61]

De Blinnelkant van een Auto
Een Benzinedruppel geeft Uitleg bij een Automotor

Duizenden jaren lang lag ik ergens diep onder de grond te slapen, tot de mens mij door een boorgat naar het daglicht bracht. Toen was ik nog geen blanke benzinedruppel, maar vermengd met petroleum, olie en andere dingen zodat ik hiervan eerst gescheiden en grondig gereinigd moest worden. Toen maakte ik een lange reis en nu bevind ik me, met veel broertjes van me in een grote vergaarbak, om te wachten op het ogenblik, dat de man die mij aangeschaft heeft, mijn kracht zal gebruiken.

Jullie mensen zeggen van mij dat ik latente of gereserveerde energie in mij heb. Het kan wel zijn, maar van geleerde dingen begrijp ik niet veel. De zaak zit zó dat ik veel zin heb mij met de zuurstof van de lucht te verbinden. Ook jullie mensen houden van zuurstof: je kunt het nauwelijks één minuut zonder frisse lucht uithouden. Jammer genoeg kunnen wij, benzinedruppels, ons niet zonder meer met de zuurstof uit de lucht verbinden. Wij moeten eerst sterk verhit worden. Maar dan gaat onze verbinding met ontploffing gepaard en in deze vereniging worden we groot en sterk en overwinnen elke weerstand.

De mens is deze eigenaardigheid van ons gauw op het spoor gekomen en stelt ons, evenals veel andere krachtbronnen, in zijn dienst. Nu, ons is dat om het even: hoofdzaak is dat hij ons de gelegenheid geeft daarbij met de geliefde zuurstof een verbinding aan te gaan. Hoe dat gebeurt horen jullie nu.

Voorspel: de vergasser of carburator. Jullie hebben zeker wel eens een verstuiver gezien die ze gebruiken bij het fixeren van tekeningen of bij het besproeien van planten. Blaas je door de horizontale buis, dan stijgt de vloeistof in de verticale buis en wordt ze in de luchtstroom in heel kleine druppeltjes verstoven.

Hetzelfde gebeurt met ons in de auto, wanneer we de benzinereservoir verlaten. Eerst komen we terecht in een kleine vergaarbak,

[p. 62]

waarin een vlotter, die aan de bovenkant een naald draagt, er voor zorgt dat er niet te veel van ons op eens inkomen. Dan worden we door een dunne buis naar boven gezogen, tot een heftige luchtstroom ons in ontelbare kleine neveldruppeltjes verstuift en mee verder trekt. Vol vreugde laten we ons op de luchtstroom dragen, overtuigd dat we dadelijk in de cylinder van de motor komen, waar onze vereniging met de luchtdeeltjes en tegelijk ook onze krachtproef zal plaats vinden.

[p. 63]

1^e Bedrijf: Het opzuigen. Met angstwekkende snelheid jaagt de luchtstroom ons door een ronde deur, de zuigklep, in de kop van de cylinder. De bodem van deze ruimte bestaat uit het bovenste deel van de zuiger die in de diepte zinkt, terwijl wij de ruimte vullen. Daarmee wordt ook het raadsel van de luchtstroom opgelost; de snel naar beneden schietende zuiger trekt de lucht door de vergasser en tegelijk ook ons, benzinedruppels, door de open klep in de cylinder.



Hoe dieper de zuiger zinkt, hoe groter de ruimte in de cylinder wordt en hoe meer plaats er is voor ons, fijne druppeltjes. Nu vertraagt de beweging van de zuiger, ja, hij schijnt zelfs een ogenblik stil te staan, maar alleen om van richting te veranderen en op ons toe te snellen.

2^e Bedrijf: Het samenpersen. De behandeling, die de mens ons in dit bedrijf heeft toebedacht, is alles behalve prettig. Met toenemende snelheid drukt de zuiger tegen ons. We zouden graag door de ingangsdeur ontvluchten, maar, o jee! op het ogenblik dat de zuiger tegen ons aan ging drukken werd de zuigklep gesloten: We zijn in de cylinder gevangen en de zuiger perst ons met de luchtdeeltjes meedogenloos samen in het bovenste deel van de cylinder. We houden het bijna niet meer uit, maar eindelijk vertraagt de zuiger zijn tempo,

[p. 64]

[p. 65]

hij staat een poosje stil en begint zich dan weer naar onder te bewegen. Op dit ogenblik gebeurt er iets merkwaardigs.

3^e Bedrijf: De kracht komt vrij. Over onze hoofden flitst plotseling een bliksemstraal in de vorm van een electrische vonk. De mens heeft de motor zo gebouwd dat, door een doelmatige regeling, altijd juist dan een electrische stroom onder hoge spanning na een kleine onderbreking in de kop van de cylinder overslaat, als wij door de zuiger dicht op elkaar geperst zijn. Deze bliksemflits vernietigt ons



bestaan als druppel. Eerst worden diegenen van ons die het dichtst bij de vonk staan, door de zuurstofdeeltjes van de lucht doordrongen en in krachtige gasgeesten omgezet. Als een lopend vuurtje vliegt deze omzetting van de ene druppel naar de andere en in een wip is de kop van de cylinder gevuld met gasgeestjes, overvloeiend van kracht, die zich sterk, in alle richtingen uitzetten en met geweld de zuiger naar beneden jagen om zelf ruimte te krijgen.

4^e Bedrijf: Het wegstromen. De zuiger heeft het onderste deel van de cylinder al bereikt. Zal hij zich weer omkeren en tegen ons ingaan? Dat zouden we niet dulden! Maar kijk, nu, voor hij van richting veranderd is, is er boven in de cylinderkop een ander deurtje

[p. 66]

voor ons opengegaan, de uitlaatklep. Direct verlaten we de cylinder langs deze nieuwe weg, en zo komen we in de vrije lucht, waar we ons als gasgeesten naar hartelust verder kunnen verspreiden en ontspannen. Nauwelijks hebben de laatste gasgeesten de cylinder verlaten, of het deurtje klapt weer dicht en de nu weer naar beneden stotende zuiger trekt opnieuw, door de opengaande zuigklep, frisse lucht met benzinedamp door de vergasser in de cylinder. De dans begint van voren af aan.

Epiloog. Waar dient deze hele vertoning voor? Dat hoef ik wel nauwelijks nader te verklaren. Jullie zullen al gemerkt hebben dat de vier bedrijven gespeeld worden terwille van het derde bedrijf, waar de zuiger onweerstaanbaar naar beneden gedrukt wordt door het gas dat ontstaan is uit het benzineluchtmengsel. De kracht wordt door de drijfstang overgebracht op de krukas, en vandaar, over koppeling en raderwerk, naar de achteras en de wielen. De wagen rijdt. De drie overige bedrijven van het toneelspel zijn niets anders dan onontbeerlijke voorbereidingen voor het voornaamste er van.

Vanwege deze vier verschillende bewegingen van de zuiger in verbinding met de kleppen, noemt men deze automotor ook vierslagmotor.

Over de andere bizonderheden van de auto zullen we het een volgende keer eens hebben.