Geld of liefde

[p. 3]

DEN HEERE
ARMAND DE PERCEVAL,
RIDDER VAN HET EERE-LEGIOEN,
LID DER KAMER VAN VERTEGENWOORDIGERS,
Eere-Voorzitter van het Klauwaerts-Verbond te Brussel,
WORDT DIT WERK,
MET VERSCHULDIGDEN EERBIED,
DOOR
DEN SCHRYVER
OPGEDRAGEN.

[p. 5]

Inleiding.

De winter, die gryze vorst der eeuwen, sloeg zyne tenten op ons gewest, stolde den plas en versteende de aerde.
Ed. Michels. (Twee Zusters.)

Men was in de laetste dagen der maend january 18... Sinds lange jaren had de winter in de vlaemsche gewesten zoo schrikkelyk niet gewoed als te dezen tyde; de armoede en de ellende tot haer toppunt gestegen, heerschten over het land met onverbiddelyke strengheid, en zweepten onbarmhartig de door lyden en ontberingen uitgeteerde, ontzenuwde kinderen des onheils tot aen den eindpael des tydelyken levens; tot aen den kuil der vergetelheid en der vernietiging.

De liefddadigheid, die van oudsher eene vlaemsche burgerdeugd is, was nogtans niet werkeloos gebleven; en was het der menschlievendheid niet gelukt den rampspoed des hongersnoods geheel

[p. 6]

en al te keer te gaen, toch had zy in grootere en kleinere middenpunten van bevolking duizende slagtoffers aen 't onheil kunnen ontrukken.

Maer op den platten lande bleef de arme veldbewooner aen al de ysselyke gevolgen van handel- en nyverheidstremming ten prooi.

Van alle zedelyke gemeenschap met zyne franschverlichtte broederen verstoken, blyft de vlaemsche boer in zyne schamele hut en op zyn met zweet besproeid land als op een stip geboeid; hy voelt de beschaving vooruitgaen en ziet elken dag de gaping, die hem van zyne broederen scheidt, immer wyder en wyder worden.

Dit verwekt meestal in den beginne by hem een gevoel van eerbied voor zyne gelukkigere landgenoten, doch by steeds grootere en grootere teistering des noodlots, gebeurt het niet zelden, dat dit gevoel allengs in bitteren weemoed verkeert, om, by ergere rampen nog, tot vervreemding of wrevel en haet over te slaen.

Dan, by de akelige gedachte zyner verlatenheid, slaet hy om zyn bloedend hart den mantel zyner miskende menschenwaerde, zyne verbitterde ziel treedt in opstand tegen de gantsche natuer, en de broederen vloekende, die hem op het spoor der eeuwen als basterdkind des geluks, zonder troost achterlieten, geeft hy zich zonder tegenweer aen zyn noodlot over.

Is hy eenmael tot dezen schrikkelyken staet van ziels-verbittering en wanhoop gebragt, dan mag het onheil zyne slagen verdubbelen, het kan het brooze lichaem ter neèr slaen en ontkrachten, maer de ziele blyft door hare fierheid tegen zyne

[p. 7]

bestorming bestand, en met het oog tot God alleen gerigt, veracht de arme lyder allen menschelyken troost en verwacht verduldig den genadeslag des doods.

Geen wonder dus, dat in die dagen van volks ellende, en ondanks de zelfsopoffering der door de fortuin begunstigde standen, de schrikkelyke hongerdood nog slagtoffers maken kon in het zoo godsdienstige en menschlievende Vlaenderen!.........

In een armzalig met stroo gedekt hutteken omtrent een half-uer gaens van het kleine stadje Deynze verwyderd, lag op eenige busselen hooi, koud en verstyfd, eene lange magere vrouw. Hol stonden haer de beenige wangen en hare groote zwarte oogen zagen strak en styf naer de zwartberookte planken der zoldering op.

Een zevenjarig kind zat in den hoek des vuerloozen haerds, tusschen vorm- en kleurlooze lompen ineen gekropen. Overigens was er noch meubel noch huisraed in die droevige wooning te zien, en men hoorde er niets, dan het gieren des winds tusschen de reten der halfverrotte deuren.

Het kind stond eensklaps uit zynen schuilhoek op, naderde de uitgestrekte vrouw en hare hand in de zyne nemende, sprak het klappertandend van koude:

- Moeder, ik heb honger.

Doch niets antwoordde hem dan het akelige gehuil des winds die met verdubbelde woede de vensterramen, de deuren en het dak der arme wooning schudde, als wilde hy deze tot in hare

[p. 8]

grondvesten verdelgen; nu zuchtte hy door de naekte boomen van 't naburige bosch pynelyk en langzaem, als ware hy de klaegstem der onder de aerde rustende geslachten, dan huilde en tierde hy als de spottende stemme van den ongeluksgeest, die, den kaelkoppigen adelaer gelyk, met bebloeden snavel en van vreugde dansend, zyn zegelied aenheft op de trillende prooi welker ingewand hy met zyne klauwen verscheurt.

- Moeder, ik heb honger en koude, en ik ben zoo benauwd, herhaelde het arme knaepjen. Moeder, lieve moeder, wordt toch wakker.

Een rukwind tilde op dit oogenblik de deur der hut uit hare verroeste hengsels, en plofte ze met geweld in het midden der plaets neder.

Het verschrikte en bevende kind, geen antwoord verkrygende, stoof het huis uit zonder te weten waerheen het zyne stappen rigtte, tot dat het hygend en afgemat by den grooten weg te zamen zonk.

De avond daelde, en een zwart wolkgevaerte, van sneeuw en hagel zwanger, strekte zich als een onmetelyk baerkleed over het gantsche veld uit.

Welhaest scheurde de wind dit sombere rouwdoek aen flarden; sneeuw en hagel stoven langs de barre velden heen, en toen eindelyk de maen van uit den hoogen hare zuster toelachen mogt, werden hare stralen teruggekaetst door de blanke deken die Gods hand over de aerde had gespreid om de in haren schoot ontkiemende zaden tegen de strengte des winters te beveiligen.

Een rytuig kwam den weg opgereden; de koetsier hield eens-

[p. 9]

klaps stil, sprong van zynen bok, en hief het ongelukkige kind uit de sneeuw, waeronder het reeds ten halve begraven lag, terwyl eene vrouwen stem hem uit het rytuig angslig vraegde wat er gaende was. De medelydende dienaer nam het kind op en droeg het tot aen de deur der koets; tranen van medelyden rolden langs zyne wangen en nokkend sprak hy:

- Zie, Mevrouwe.

Meer kon hy niet uitbrengen.

- Groote God een dood kind! riep zy schreijend uit.

- Neen, Mevrouw, dood is het niet, antwoordde de koetsier, ik heb, toen ik hem uit zyn sneeuwbed opnam, het knaepje in myne armen voelen beven; doch indien gy het arme schaep niet genadig zyt, zal het niet lang meer lyden.

- Ik het kind niet genadig zyn! Waer zyn uwe gedachten, Jan? Neem deze beurs en draeg ze naer de ouders van het kind, die zonder twyfel gindsche hut bewoonen; zeg hun, dat zy niet ongerust moeten zyn over het arme schaep, dat ik het hun morgen warm gekleed en gantsch hersteld, terug zenden, en ze daerenboven niet vergeten zal.

- Mag ik u hier met de peerden alleen laten, Mevrouw? sprak Jan.

- Ja, ga maer en haest u, God, die over het kind waekte, zal ook over my waken.

Jan gaf het kind over aen zyne meesteres, die het spoedig in haren reismantel wentelde en zyne blauwe handjes onder haren adem trachte te verwarmen, maer er nog niet in geslaegd was hetzelve tot zyne zinnen terug te roepen, toen reeds de oude

[p. 10]

man haer de beurs terugbragt, en verhaelde dat hy in de hut slechts het lyk eener van koude en gebrek gestorvene vrouw had gevonden...........................

Eenige uren later lag het weesjen in eene rykgestoffeerde kamer op een gemakkelyk rustbed. Eene jonge vrouw bewaekte met deelneming zyne minste bewegingen, terwyl een klein aerdig meisjen van vreugd in de handen klapte en, stoeijend rond zyne moeder huppelende, gestadig zingend uitriep:

- Wel moeder, wat ben ik toch blyde, dat gy my een broertjen hebt medegebragt!