Algemeen letterkundig lexicon

tongbreker

Een samengesteld woord of vaker nog een woordenreeks of zin (zgn. struikelzin) die bijzonder moeilijk correct uit te spreken is, zeker bij herhaling en/of met hoger spreekritme. Enkele voorbeelden:

hottentottententententoonstelling
de kwetterende ekster uit Erps-Kwerps past een gasmasker uit Madagaskar
de kat krabt de krullen van de trap

Dergelijke tongbrekers komen aan bod bij wijze van taalspel met competitief-humoristische inslag. Soms is het de bedoeling om de spreker te brengen tot een komische (vaak scabreuze) verspreking. Bijv.:

varkens, geiten, boerenkool
moeder sneed zeven scheve sneden brood
de knecht snijdt recht en de meid snijdt scheef.

Moeilijk uitspreekbare klanken- en woordenreeksen kunnen ook dienen als uitspraakoefening, om de tong en ook de andere articulatie-organen te oefenen of los te maken.

Tongbrekers bestaan uiteraard in alle talen. In het Engels en het Frans spreekt men resp. van ‘tongue-twister’ en ‘virelangue’, termen die allebei het ‘(ver)draaien’ eerder dan het ‘breken’ van de tong suggereren.

Tongbrekers zijn als uitspraakprobleem niet in eerste instantie bedoeld om niet-moedertaalsprekers te identificeren of in verlegenheid te brengen; ze zijn in dat opzicht niet te verwarren met het sjibbolet, dat wel deze functie heeft.

toneelspel-2

tongue-twister zie tongbreker