Algemeen letterkundig lexicon

aspiratie

Etym: Lat. aanblazing < ad-spirare = blazen naar, aan.

Klankverschijnsel waarbij sommige spraakklanken aan het begin van een woord worden aangeblazen. Zo wordt de begin-h in het Nederlands en het Engels duidelijk aangeblazen, terwijl dit in het Frans net niet gebeurt (in een woord als 'homme' is de begin-h een 'stille' letter). In het Engels kan aspiratie ook volgen op plofklanken aan het begin van een woord: bijv. 'pin', met de [p] uitgesproken als [ph].

Soms door slordigheid, soms door de invloed van het Frans (in Vlaanderen) wordt in de Nederlandse spreektaal de begin-h niet steeds aangeblazen: bijv. 'hemel' uitgesproken als 'emel'. Taalonzekerheid kan daarbij leiden tot hypercorrectie, waarbij aspiratie optreedt waar geen begin-h optreedt: bijv. 'engel' uitgesproken als 'hengel'.

Een dergelijke spreekwijze kan door een schrijver gebruikt worden om een personage te typeren, bijv. om zijn gebrek aan scholing of verfijning te doen blijken. Zo schrijft  D.H. Lawrence in zijn bekende kortverhaal 'Fanny and Annie' (1919, gepubl. 1921) over zijn personage Harry en diens foute gebruik van de h-klank ('his aitches'):

He was still in the choir of Morley Chapel - not very regular. He belonged just because he had a tenor voice and enjoyed singing. Indeed his solos were only spoilt to local fame because, when he sang, he handled his aitches so hopelessly.
'And I saw 'eaven hopened
And be'old, a wite 'orse -'
This was one of Harry's classics, only surpassed by the fine outburst of his heaving:
'Hangels - hever bright an' fair -'
It was a pity, but it was unalterable. He had a good voice, and he sang with a certain lacerating fire, but his pronunciation made it all funny. And nothing could alter him.
(D.H. Lawrence, 'The last straw [Fanny and Annie]' in England, my England - and other stories, ed. by B. Steele (1990), p. 158-159)

asianisme

associatie