Algemeen letterkundig lexicon

byzantinisme

Term uit de literaire kritiek waarmee doorgaans het type literatuuropvatting wordt aangeduid dat gekenmerkt wordt door lege vormendienst, pedanterie, haarkloverij en kleingeestige spitsvondigheid. De byzantijnse letterkunde (330-1453) had oorspronkelijk de navolging van de Griekse traditie als voornaamste kenmerk. Hierbij traden veelal gecompliceerde vormen op die een beroep doen op de kennis van de lezer, met positieve en negatieve kanten.

Naar aanleiding van het deels geleerde, deels verstarde karakter van deze letterkunde merkt Vestdijk in zijn opstel ‘Hedendaags byzantinisme’ op: ‘het symbool is het sleutelbegrip van het Byzantinisme, in gunstige als ongunstige zin’. Volgens hem botsen hierbij ‘onbeholpen primitiviteit en kunstmatig raffinement’ op elkaar zoals dat in de periode van de byzantijnse letterkunde ook het geval zou zijn geweest. Kenmerkend acht hij ook het optreden van ‘desintegrerende en nivellerende’ elementen.

Lit: S. Vestdijk, De Poolse ruiter (1976⁴), p. 183-222 • C. Mango, Byzantium and its image (1984).

byzantijnse roman zie Oosterse roman

cabaret