Algemeen letterkundig lexicon

verhandeling

Afgerond stuk proza over een wetenschappelijk of zedekundig onderwerp. Internationaal bekend werd Spinoza’s verhandeling over de verbetering van het verstand: Tractatus de intellectus emendatione van 1660. In de 18^de en 19^de eeuw was de term vooral in gebruik voor wat nu gewoonlijk een essay genoemd zou worden, zij het dat de verhandeling toch ook dicht bij het wetenschappelijk artikel of de monografie staat. Veel 18^de- en 19^de-eeuwse verhandelingen werden geschreven in antwoord op een door een genootschap uitgeschreven prijsvraag. Bekend is de verhandeling van W. de Clercq ter beantwoording van de vraag ‘Welken invloed heeft de vreemde letterkunde, inzonderheid de Italiaansche, Spaansche, Fransche en Duitsche, gehad op de Nederlandsche taal- en letterkunde, sints het begin der vijftiende eeuw tot op onze dagen?’, in 1824 bekroond en uitgegeven door het Koninklijk Nederlandsch Instituut van Wetenschappen. Prudens van Duyse schreef een Verhandeling over den Nederlandschen versbouw (1854). Een invloedrijke verhandeling schreef voorts David Jacob van Lennep: Verhandeling over het belangrijke van Hollands grond en oudheden voor gevoel en verbeelding (1827; ed. Stuiveling, 1978²). Naast de Koninklijke Nederlandsche Akademie van Wetenschappen gaven ook het Teylers Genootschap en de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden verhandelingen uit.

Lit: H. Lausberg, Handbook of literary rhetoric (Eng. vert.; 1998), p. 30-39 • G. Ueding (red.), Historisches Wörterbuch der Rhetorik, dl. 9 (2009), kol. 1053-1070 (s.v. genus sublime).

verhalende tekst

verheven zie sublieme (het -)