Algemeen letterkundig lexicon

vampierverhaal

Etym: Du. Vampir = dode die bloed uitzuigt < servokroatisch vampir.

Tekst waarin een menselijke vampier optreedt die vanwege de bedreigende rol ten opzichte van de vaak onschuldige slachtoffers ervoor zorgt dat vampierverhalen tot het gruwelverhaal of de griezelliteratuur gerekend worden.

De vampier in deze verhalen heeft een aantal kenmerkende eigenschappen. Hij heeft een bleek gelaat, bloedrode lippen, lange nagels, maar vooral vlijmscherpe hoektanden waarmee hij de hals van zijn slachtoffer doorboort om het bloed te drinken. Vampiers manifesteren zich doorgaans 's nachts. Meestal is de vampier een van de adel afkomstige nazaat met bovennatuurlijke eigenschappen. Hij behoort zowel tot het rijk der levenden als dat van de doden. Hij verlengt zijn bestaan en verjongt zich telkens weer door vers bloed te drinken van slachtoffers (bij voorkeur jonge vrouwen) die op hun beurt tot de ‘on-doden’ gaan behoren. Vampiers zijn alleen te bestrijden met het Kruis (waarbij alleen de schijn van een kruis al voldoende kan zijn, bijv. de wieken van een molen of een kruisteken), met een roos of met knoflook. In tal van gevallen wordt de bloeddorst van de vampier gerelateerd aan seksuele begeerte.

Met name sinds de romantiek spelen vampierverhalen een belangrijke rol. Het meest bekend is Bram Stokers Dracula (1897). In Nederland schreef Belcampo een vampierverhaal, ‘Bloed zonder bodem’, dat is opgenomen in De ideale dahlia (1968). Ethel Portnoy bundelde in Vampier, vampier, bijt me nog een keer (1972) 23 vampierverhalen. Als thema komt de vampier voor bij tal van Nederlandse auteurs, bijvoorbeeld in het werk van Staring, Van het Reve en Brouwers.

Lit: B. Copper, The vampire: in legend, fact and art (1973) • K.D. Beekman, ‘Vampierverhalen: struktuur, verwerking en effekt’ in J. Fontijn (red.), Populaire literatuur (1974), p. 121-152 • F. Montaclair, Le vampire dans la littérature romantique Française, 1820-1868 (2010) • J.G. Melton, The vampire book: the encyclopedia of the undead (2011³).

valse anachronie zie subjectieve anachronie

Van Nu en Straksers