Algemeen letterkundig lexicon

proletarische literatuur

Etym: Lat. proles = kroost; nl. uit de laagste sociale klasse in het oude Rome en daardoor slechts in staat de staat te dienen door kinderen te baren.

Onder de term proletarische literatuur worden twee verschillende typen literatuur verstaan, die men in grote lijnen kan onderscheiden naar herkomst en doel. In het eerste geval gaat het om literatuur die geschreven is door en voor arbeiders of, in de marxistische terminologie, het proletariaat. In het tweede geval gaat het om literatuur die de werkelijkheid beschouwt en weergeeft vanuit het standpunt van het revolutionaire proletariaat om zo tot bewustwording van haar maatschappelijke positie bij te dragen. Tot de proletarische literatuur in de eerstgenoemde zin kan men het werk van S. Bonn en F. van Leeuwen rekenen. Na de Tweede Wereldoorlog ontstond er opnieuw belangstelling voor proletarische literatuur, zoals moge blijken uit WAR, tijdschrift voor arbeidersliteratuur (vanaf 1975) en de bundel M'n woord een wapen tot verweer (1972) van P. van Vollenhoven en W. de Vries.

Proletarische literatuur in de zin van marxistische literatuur, waarbij het veeleer gaat om een bewuste politieke keuze van beroepsauteurs, heeft vooral een rol gespeeld in Europese communistische groeperingen, zoals de schrijversbond in de USSR en de Bund proletarisch-revolutionärer Schriftsteller in Berlijn (vanaf 1928). Deze Russische proletarische kultuur werd voor de periode 1917-1932 aangeduid als Proletkult. In Nederland speelde proletarische literatuur in deze zin een rol in de groep rond het tijdschrift Links Richten (1932-33), met name bij auteurs als Jef Last en A.M. de Jong.

Lit:   Links Richten tussen partij en arbeidersstrijd. Materiaal voor een teorie over de verhouding tussen literatuur en arbeidersstrijd, dl 1 (1975), p. I-XXIII • H. Poulaille, ’Littérature prolétarienne’ in Nouvel âge littéraire. Bassac: Plein chant (1986²) • W. Mende, Musik und Kunst in der Sowjetischen Revolutionskultur (2009) • M. Tokarczyk (red.), Critical approaches to American working-class literature (2011).

prolepsis-4 zie anticipatie-1

Proletkult