Algemeen letterkundig lexicon

culturele studies

De bedrieglijk eenvoudige term ‘culturele studies’ omvat in feite een hele waaier van onderzoeksvelden, disciplines en invalshoeken die zeer moeilijk onder één noemer te vatten zijn en waarvan de invulling in tijd en ruimte aan zeer sterke schommelingen heeft blootgestaan. In de jaren 60 van vorige eeuw, onder impuls van Engelse onderzoekers als Hoggarth en Williams, stond vooral de kritiek centraal op het traditionele cultuurbegrip en op de maatschappij die zich via dit cultuurbegrip legitimeerde. De discussie rond de canon-1, de verruiming van het cultuurbegrip, de verdediging van de subculturen en de sterke ideologische inslag van de omgang met cultuur, zijn elementen die tot vandaag blijven doorwerken in de diverse varianten van het cultural-studies-veld. De invloed van Europese auteurs als Gramsci, Althusser, Bourdieu en Foucault zal naderhand deze tendensen nog versterken en culturele studies laten aanleunen bij een theoretisch sterk onderbouwde discours- en ideologiekritiek. De gecombineerde aandacht voor minderheden en voor de politieke relevantie van de studie van cultuur, heeft de laatste jaren de aandacht verlegd van de bijna abstract-speculatieve studie van cultuur en maatschappij naar de studie van allerlei vormen van populaire (beeld)cultuur en naar een vereenzelviging met de politieke agenda van minderheden die niet langer alleen sociaal, maar ook etnisch en seksueel worden benaderd (bijv. queer theory). De centrale plaats die de culturele studies in de menswetenschappen bekleden, heeft veel te maken met de fundamentele wijziging die de literatuurstudie de laatste jaren heeft ondergaan: de vraag naar een meer contextgerichte benadering heeft de literatuurwetenschap immers in meerdere opzichten dicht bij de culturele studies gebracht en deze laatste uit hun ideologisch isolement gehaald.

Lit: St. Hall, ‘Cultural Studies: two paradigms’ in St. Hall e.a. (red.), Culture, media, language (1980), p. 57-72. • L. Grossberg e.a., Cultural Studies (1992) • J. Storey (red.), An introductory guide to Cultural Theory and popular culture (1993) • H.K. Bhabha, The location of culture (1994) • J. Vlasselaers & J. Baetens (red.), Handboek culturele studies. Concepten, problemen, methoden (1996) • M. Ferguson & P. Golding, Cultural Studies in question (1997) • T. Cohen (red.) Ideology and inscription. ‘Cultural Studies’ after Benjamin, de Man and Bakhtin (1998) • N. Badmington & J. Thomas, The Routledge critical and cultural theory reader (2008) • J. Baetens e.a. (red.), Handboek culturele studies. Theorie in de praktijk (2009) • M. Ryan e.a. (red.), The encyclopedia of literary and cultural theory, 3 dln. (2010) • A. Assmann, Introduction to cultural studies. Topics, concepts, issues (²2019).

cultural poetics zie New Historicism

cultuurlied