Algemeen letterkundig lexicon

prolepsis-3

Etym: Gr. vooraf-neming, vooropgezette mening < pro-lambanein = vooraf nemen.

In de retoriek is de prolepsis of anticipatio (Lat.) de weerlegging vooraf van bedenkingen die men zelf maakt om bij de toehoorders het gras voor de voeten weg te maaien. Plausibele tegenargumenten worden door de spreker vermeld en ontkracht vóór ze bij de toehoorders kunnen opkomen. Bijv.:

"Men zal zich misschien afvragen waarom de politie niet vooraf aanwezig was, maar hiervoor is een eenvoudige verklaring...".

Lit: A. Manuweld, Die Prolepsislehre Epikurs (1972) • F.L. Zwaan, 'Hooftiana III: twee prolepsisgevallen' in Nieuwe Taalgids 66 (1973), p. 59-60; 67 (1974), p. 228-234 • G. Ueding (red.), Historisches Wörterbuch der Rhetorik, dl. 7 (2005), kol. 196-201 • H. Dyson, Prolepsis and ennoia in the early Stoa (2009).

prolepsis-2

prolepsis-4 zie anticipatie-1