Algemeen letterkundig lexicon

marionettentheater

Etym: Fr. marionette = diminutief van Marion < Marie. Waarschijnlijk refererend aan de kleine Mariabeelden die in processies werden rondgedragen.

Theatervorm waarin de personages door met de hand bewogen poppen worden voorgesteld. Daarvoor worden verschillende soorten poppen gebruikt, zoals handpoppen (waarbij de kleding de hand verbergt), wajangpoppen (platte poppen die een schimmenspel opvoeren: wajang), maar ook marionetten die met draden van bovenaf of met stangen van onderaf gemanipuleerd worden. Alle toneelvormen kunnen ook als poppenspel worden opgevoerd, maar er is een voorkeur voor de komische sketch, zoals in de poppenkast met Jan Klaassen en Katrijn.

Het oudste marionettentheater van Nederland staat in Amsterdam en werd in 1923 opgericht door Bert Brugman. In België zijn er o.m. de Antwerpse Poesjenellen en het Brusselse theater van Toone. Maar het poppentheater is ouder en komt voor in alle tijden en culturen. Veel literaire teksten zijn voor het poppenspel bewerkt, zoals bijv. De leeuw van Vlaanderen (1838) van H. Conscience en Louis Paul Boons roman De bende van Jan de Lichte (1957). Ook voor televisie werden poppenspelen gemaakt, zoals de populaire serie The muppet show en de Nederlandse serie De Fabeltjeskrant.

De Nederlandse Vereniging voor het Poppenspel beheert een uitgebreide bibliotheek over dit onderwerp.

Poppentheater ''Peerdrups b.v.'' van Damiët van Dalsum en Otto van der Mieden. [bron: R. Bulthuis, Marionetten. Een monografie over poppenspel (1980), t.o. p. 90]

Lit: W. Meilink, Bibliografie van in Nederland en België verschenen werken op het gebied van het poppenspel (1965) • R. Bulthuis, Geschiedenis van het schimmenspel in Nederland (1970) • U. Balmer, Freude am Puppenspiel (1979) • P. Vriesema, ‘De voorlopers van Jan Klaassen: een stukje middeleeuws toneel uit de kast gehaald’ in Meta 14 (1979-1980) 3, p. 55-60 • W. Meilink, Doopceel van Jan Claeszen. Kroniek van het traditionele poppenspel in Nederland (1980²) • R. Bulthuis, Marionetten: een monografie over poppenspel (1980) • R. Erenstein e.a. (red.), Poppenspel, speciaal nummer van Dramatisch akkoord 15 (1982) • J.J. Bollebakker e.a. (red.), Theater uit handen: Nederlands poppen- en schimmentheater na 1900 (1992) • G. Taube, Puppenspiel als kulturhistorisches Phänomen (1995) • R. van der Steenhoven (red.), Bibliografie: boeken over poppenspel in de brede zin van het woord in Nederland (1995).

marinisme

marktlied