Algemeen letterkundig lexicon

Republiek der Letteren

Onder de Republiek der Letteren of Respublica Litteraria verstaat men de in de tweede helft van de 17^de eeuw in Frankrijk ontstane idee van een internationale gemeenschap van geleerden en filosofen die door middel van correspondentie en – later – tijdschriften en geleerde genootschappen vrij hun denkbeelden uitwisselden en verspreidden onder een groter publiek. Men kan de Republiek der Letteren zien als een wegbereider van de Verlichting.

Het eerste tijdschrift met die doelstelling was het Journal des Savans (vanaf 1665); het bekendste geleerdentijdschrift werd Pierre Bayles Nouvelles de la République des Lettres (1684-1687), uitgegeven in Rotterdam bij Reinier Leers, die als uitgever een belangrijke rol gespeeld heeft in de Republiek der Letteren. Het eerste Nederlandse geleerdentijdschrift was Pieter Rabus' Boekzaal van Europe (1692-1702). Binnen de Republiek der Letteren nam de Leidse universiteit met geleerden als Heinsius en Salmasius, Lipsius en Scaliger een belangrijke plaats in.

Vóór de 17^de eeuw was er ook wel het gevoelen van een respublica litteraria (et christiana), maar de nieuwe Republiek der Letteren staat veel meer dan voorheen open voor wetenschappelijke observatie, discussie en confrontatie van ideeën van diverse herkomst, niet (alleen) meer in het Latijn, maar ook in de diverse moedertalen. De burgers uit de Republiek der Letteren weten volgens Bayle in zijn voorwoord van de Nouvelles de la République des Lettres: ‘nous sommes tous égaux, nous sommes tous parents, comme enfants d'Apollon’.

Lit: C.L. Thijssen-Schoute, Uit de Republiek der Letteren; elf studiën op het gebied der ideeëngeschiedenis van de Gouden Eeuw (1967) • J.A.H. Bots, Pieter Rabus en de Boekzaal van Europe 1692-1702; verkenningen binnen de Republiek der Letteren in het laatste kwart van de zeventiende eeuw (1974) • P. Dibon, ‘L'Université de Leyde et la République des Lettres au 17e siècle’ in Quaerendo 5 (1975), p. 4-38 • H. Bots (red.), Henri Basnage de Beauval en de ‘Histoire des Ouvrages des Savans’, 1687-1709; verkenningen binnen de Republiek der Letteren aan de vooravond van de Verlichting (1976) • J.J.V.M. de Vet, Pieter Rabus. Een wegbereider van de Noordnederlandse Verlichting (1980) • O.S. Lankhorst, Reinier Leers (1654-1714) (1983) • S. Stegeman, Patronage en dienstverlening. Het netwerk van Theodorus Janssonius van Almeloveen (1657-1712) in de Republiek der Letteren (1996).

reproductietechnieken

request zie rekest