Algemeen letterkundig lexicon

materieboek

Etym: Lat. materia = grondstof.

Benaming vanaf de 16^de eeuw voor een schoolboek van gevarieerde inhoud, aanvankelijk uit de katholieke tijd, maar later door enkele aanpassingen geprotestantiseerd. Een voorbeeld is het Materi-boecxken, oft voorschriften, seer bequaem voor die joncheyt, om wel te leeren lesen, waarvan al een uitgave verscheen in 1597. Het wordt tot diep in de 18^de eeuw met enige aanpassingen herdrukt, bijv. Materie of speldeboeksken, zynde seer bequame voorschriften voor de joncheyd om wel te leeren lesen en schryven en een aanporringe tot alle christelijke deugden in Nijmegen in 1730 of 1731 en nog in 1777 bij De Lange in Deventer. Coornherts Eenen nieuwen ABC of materiboeck (1564) is bedoeld als typografisch schrijfboek. Een andere benaming is speldeboek.

Lit: H. de la Fontaine Verwey, ‘Typografische schrijfboeken. Een hoofdstuk uit de geschiedenis van de civilité-letter’ in Uit de wereld van het boek, dl. 1 (1976²), p. 133-160 • E.P. de Booy, De weldaet der scholen. Het plattelandsonderwijs in de provincie Utrecht van 1580 tot het begin der 19de eeuw (1977), p. 270-277 • P.J. Begheyn, ‘De Nijmeegse drukker Willem van Goor en zijn Materie- of speldeboeksken’ in De Boekenwereld 6 (1989), p. 12-15 • R.J. Resoort, ‘Een proper profitelijc boek. Eind vijftiende en zestiende eeuw’ in H. Bekkering e.a. (red.), De hele Bibelebontse berg (1989), p. 41-103.

materie zie stof

materiële analyse