fantasy
Etym: Gr. phantazein = verschijnen, zich vertonen als; phantastikos = bekwaam om beelden te vormen.
In ruime zin: weinig nauwkeurig omschreven verzamelterm voor alle vormen van fictionele literatuur waarin onzekerheid bestaat over de wereld waarin het verhaal zich afspeelt. Tot het domein van de fantasy behoren dan verhalen die zich in vier verschillende sferen afspelen: ‘the ghostly’ (het spookachtige), ‘the gothic’ (het huiveringwekkende), ‘the magical’ (het magische) en ‘the unreal’ (onwerkelijke). In deze ruime betekenis is fantasy zowat synoniem van fantastische literatuur.
In enge zin staat fantasy voor verhalen waarin parallelle werelden naast elkaar geplaatst worden. Vanuit een eerste verbeeldingswereld, die nauw aanleunt bij de werkelijkheid, wordt de lezer weggeleid naar een ‘secundaire’ verbeeldingswereld. De ervaring van de lezer met de primaire wereld moet het nodige vertrouwen scheppen om ook geloof te hechten aan de tweede wereld, die wel innerlijk consistent is, maar grondig kan verschillen van onze werkelijkheid. Alleen dan kan het tweede scheppingsproces (zgn. subcreation) succesvol verlopen. Fantasy exploreert het immateriële en het irrationele, soms vanuit een vrijblijvend spel van de verbeelding, soms ook met expliciet belerende of subversieve bedoelingen. De secundaire wereld wordt vaak met een uiterste precisie in beeld gebracht (cf. Tolkiens The Lord of the Rings, 1955 en The Hobbit, 1937), niet alleen wat betreft de geografische voorstelling van het landschap, maar ook qua cultuur (godsdienst, taal, literatuur). Dit detaillistische karakter en ook de vaak complexe structuur van de tweede verbeeldingswereld maken deel uit van de strategie om de personages uit de primaire wereld en de lezer te overtuigen. Ligt het accent in de parallelle wereld op het bovennatuurlijke, dan krijgt het fantasy-verhaal eerder een mystieke dimensie; is het vooral uitgewerkt rond de geheimen van de natuur, dan neigt het veeleer naar het magische; krijgt de mens de meeste aandacht, dan domineert de spiegelfunctie en stuurt het fantasy-verhaal aan op een reactie van medelijden of ideologische reflectie. Fantasy is een genre dat ook in het populaire circuit veel beoefenaars heeft. Een bekende auteur van fantasy is Ursula le Guin met o.m. The Earthsea trilogy (1968-1972).
Lit: R. Jackson, Fantasy: the literature of subversion (1981) • J.A. Dautzenberg, ‘A bibliography of science fiction and fantasy in the Low Countries’ in Science-fiction studies 8 (1981) 1, p. 110-112 • T.A. Apter, Fantasy literature (1982) • A. Swinfen, In defence of fantasy. A study of the genre in English and American literature since 1945 (1984) • H.R. Hall (red.), Science Fiction and Fantasy. Reference Index 1878-1985: An International Author and Subject Index to History and Criticism (1987) • R. Matthews, Fantasy. The liberation of imagination (2002) • J.F. Leroux & C.R. La Bossière, Worlds of wonder. Readings in Canadian science fiction and fantasy literature (2004) • J. Baudou, La fantasy (2005) • K. Wilkins, Young Adult fantasy fiction Conventions, originality, reproducibility (2019).
Auteursrechtelijk beschermd