Algemeen letterkundig lexicon

expolitio

Etym: Lat. opsiering.

Term uit de retorica voor de uitbeelding van een gedachte op verschillende manieren door daarop in andere formuleringen te variëren. Een voorbeeld van expolitio is de volgende passage uit Jeremias de Deckers Goede Vrydag (1651):

Men slaet de trouwe borg, die voor all' 's werelds schulden,
De borge, die voor mijn', die voor uw' schulden staet.
Men slaet den teeren rug, die met ons' schelmeryen
Belast is al te swaer;
Men slaet de schouderen, die d'ons' van slagen vryen;
Men slaet een' God in 't vleesch, een' God en mensch te gaêr.
(ed. Buitendijk, 1978, vs. 411-416)

Expolitio kan ook opgevat worden als de techniek om een mededeling uit te diepen, bijvoorbeeld door in te gaan op oorzaak en gevolg, door tegenwerpingen te noemen, vergelijkingen te maken of door extra argumenten aan te voeren.

Lit: J. Konst, ‘De retorica van het “movere” in Jeremias de Deckers “Goede Vrydag ofte het Lijden onses Heeren Jesu Christi”’ in Nieuwe Taalgids 83 (1990), p. 298-312 • J.W.H. Konst, Woedende wraakghierigheidt en vruchtelooze weeklachten: de hartstochten in de Nederlandse tragedie van de zeventiende eeuw (1993), p. 97 • G. Ueding (red.), Historisches Wörterbuch der Rhetorik, dl. 3 (1996), kol. 153-156.

expolitie zie parallellismus membrorum

expositie