Onder de groene linde. Verhalende liederen uit de mondelinge overlevering. Deel 3. Liederen over trouw en ontrouw in de liefde, verleiding en verlating

[p. 275]

41
Wat lijdt de zeeman al verdriet

Samenvatting

Een zeeman beschrijft de schoonheid van het meisje dat hem trouw heeft beloofd bij zijn laatste vertrek. Wanneer hij met veel geschenken voor zijn bruid terugkeert blijkt dat zij het met een ander houdt. Hij troost zich met een roemer wijn en met het idee dat hij weer zal vertrekken.

Toelichting

Onder de opnamen die Will Scheepers in augustus en november van het jaar 1956 in Volendam maakte waren er twee van Wat lijdt de zeeman al verdriet. De eerste, gezongen door Aagje Bien-Molenaar en Maartje Schilder-Jonk, toen resp. 85 en 79 jaar oud, is verloren gegaan. De tweede was een zeer fragmentarische versie van Trijntje Steur-Tuip (Voorbeeld A). Twee jaar later nam B.W.E. Veurman bij dezelfde zangeres hetzelfde lied, maar nu veel uitgebreider, op.

In 1967 nam Ate Doornbosch in Broekhuizen (L.) bij Huberta Reintjes van Megen een versie op die eveneens fragmentarisch was (Voorbeeld B).

Aan het eind van de achttiende eeuw verschijnt dit lied in boekjes als Het vermakelyke vrouwen-tuyntje (Een Nieuw Lied, van de Zeeman) en De vrolyke zeeheld. De melodie is te vinden in Zangwijzen van Oud-Nederlandse Volksliederen (nr. 11), een handschrift uit de achttiende eeuw, onder de titel: Wat lijt de zeeman al verdriet. Dezelfde zangwijs komt in dit werk nog een keer voor (nr. 94) met het opschrift: Te Haerlem in De Witte Swaan. Onder deze laatste titel is de melodie ook te vinden in het handschrift 758 Volksmelodieën (18e eeuw) en in het eerste deel van de Oude en Nieuwe Hollantse boerenlieties en contredansen (Amsterdam 1700-1716). Zowel de Volendammer tekst als de hieronder volgende tekst uit het Vrouwe-Tuintje (1817) kunnen er op worden gezongen, indien de laatste stroferegels worden herhaald. We drukken de achttiende-eeuwse melodie hier af, mede omdat de Volendammer melodie, hoe bijzonder ook, toch enigszins ‘versleten’ is: het melodieuze is er een beetje uit.

De door C. Bakker omstreeks het jaar 1900 in Broek in Waterland opgete-

[p. 276]

kende melodie is verwant aan die van het Volendamse lied en duidelijker in overeenstemming met de Witte-Zwaan-melodie.

Wat leid de Zeeman al verdriet
Als hy vaart naar vreemde Lande,
Maar op zyn reis en acht hy niet
Als hy maar komt te Lande.
Dan is zyn reize met 'er spoed
By myn alderliefste zoet.
Hy bragt haar mede veel geld en goed.

Ik had een Meisje teer bemind
Zeer figeland van leden,
Met twee bruin oogjes als een git
Haar leden zyn besneden:
Niet te kort of niet te lang,
Figeland is zy van gang,
Daar is geen Schoonder in het heele Land.

Maar toen ik nam myn afscheid
Van haar dien Zoeten Engel,
Ik heb haar adieu gezeid
Met tranen vol van mengel:
Wat gaf zy my toen te pand?
Het was op trouw haar rechterhand
Ik gaf haar een zoentje ik trok van kant.

Als ik myn reis nu had volbragt
Op de Zee met duizend stroomen,
Van haar zoo menig nacht,
Ik ben weer t'huis gekomen
Van myn reis met 'er spoed,
Al naar myn alderliefste zoet
'k Bragt haar mede veel sis^* en goed.

Toen ik daar hoorde als dat myn Bruid
Een ander had uitverkoren
Myn hert geperst ik roep overluid:
Ach was ik nooit geboren!
Ik zei: Wel myn lieve Saar
Gaat gy by een ander zwaar?
Verlaat gy zoo u trouw Minnaar?

Wel, was uw getrouwigheid
Aan my zoo gaauw vergeten
Doen ik uw aannam voor een Meid
Met bidden en met smeeken?
Lief, wie heeft uw zoo verdooft
Dat gy klapperny gelooft?
Uw Maagdebloeme die is gerooft!

Ach Lief, gy schuurt de moriaan,
Gy draait met alle winden:
Veel van beloven, weinig van doen
Gelyk ik ondervinden.
Liefste, beklaagt uw eigen schand,
Blust nu vry uw minnebrand
Want uw fortuin is nu van kant.

Nu wil ik dan voor myn afscheid
Myn jonk hert gaan vertroosten
Al met een frisschen roemer wyn,
Vaaren dan weer naar het Oosten.
Daar leef ik buiten zorg of pyn.
Adieu, gescheiden lief van myn,
Ik hoop God zal uw Leidsman zyn.

* sits: bedrukt katoen

[p. 277]

Lied
A. Wat lijdt de zeeman niet als verdriet

Opname 24 november 1956

Wat lijdt de zeeman niet als verdriet
Als hij gaat naar verre lande
Nog een reissie en hij achtte het niet
Want het was voor hem geen schande
Nog 'n reissie metterspoed
Voor zo'n allerliefste zoet
En wat bracht hij mede veel geld en goed
En wat bracht hij mede veel geld en goed.

Hij had een meisje net als 'n pronk
Vigelant was zij van lede
Twee bruine oogjes zo zwart als roet
En een neussie zo netjes besnede
Niet te kort en niet te lang
Vigelant van alle kant
En daar was geen skoner in het hele land
En daar was geen skoner in het hele land.

Gezongen door Trijntje Steur-Tuip (1900-1974) te Volendam. Voor meer gegevens over haar: zie lied 6.

[p. 278]

B. Nu wil ik voor de laatste maal

Nu wil ik voor de laatste maal
Mijn jonk hartje gaan troosten
Aan ene frisse roemer wijn,
En zo varen wij ten oosten
En daar leven wij zonder druk of pijn.
Adju, gescheiden lief van mijn,
'k Hoop God zal uwe leidsman zijn.

Gedeclameerd door Huberta Reintjes van Megen te Broekhuizen (L.), in 1901 geboren in Venray. Het lied leerde ze van haar moeder. De melodie herinnerde zij zich niet meer; van de tekst kende ze alleen nog deze (laatste) strofe.

Data en plaatsen van opname

24 11 1956^*	Volendam
06 11 1967	Broekhuizen

* Opname Will Scheepers

Vermeldingen/literatuur

Bakker nr. 122; Davids 127; Scheurleer III, p. 577; Veurman nr. 3; Volksmelodieën [Hs. 758] nr. 490; Zangwijzen van Oud Nederlandse Volksliederen fol. 2^v, nr. 11 en fol. 20^v, nr. 94.

Liedboekjes

De vrolyke zeeheld, zingende de allernieuwste liederen. Amsterdam z.j. [tussen 1786-1804], S. en W. Koene, p. 3 tekst; p. 60 wijsaanduiding.

Het vermakelyke Vrouwen-tuyntje [waarin enz.]. Amsteldam 1786, S. en W. Koene, p. 26.

Het vermakelyke Vrouwe-tuintje [waarin enz.]. Amsterdam 1817, B. Koene, p. 19.

Oude en Nieuwe Hollantse boerenlieties en contredansen. [Amsterdam, 1700-1716], dl. 1 nr. 4.