Onder de groene linde. Verhalende liederen uit de mondelinge overlevering. Deel 2. Liederen over ontluikende liefde, werving, vrijage en zwangerschap

[p. 104]

13
Over ettelijke jaren

Samenvatting

Een kleine jongen wordt, afgezonderd van de wereld en haar vermaken, in eer en deugd opgevoed door een kluizenaar. Op een dag stuiten de twee op een groep meisjes. Als de jongen vraagt wat hij daar ziet, antwoordt zijn (pleeg)vader dat het ganzen zijn. Vanaf dat moment stelt de jongen alles in het werk om zo'n gans in zijn bezit te krijgen. Spoedig is hij getrouwd.

Toelichting

Alphons De Cock (zie lit.) is in het begin van deze eeuw nagegaan hoe het motief van de boeddhistische legende, waarop dit lied is gebaseerd, via Griekse, Arabische en Latijnse manuscripten in de middeleeuwse Westen Middeneuropese literatuur is beland. Van de vele Nederlandstalige vertalingen/bewerkingen van deze legende vormde een van de latere, die van Jacob Cats (uit de Inleiding tot den Trou-ringh, 1637) de grondslag voor twee verschillende liedversies die, gezien de mate waarin ze in liedboekjes werden opgenomen, alletwee bekend en geliefd moeten zijn geweest^1.. De door mevrouw Gabriëls-Verhaag gezongen versie komt o.a. voor in het Groot Hoorns, Enkhuyzer, Alkmaarder en Purmerender Liede-Boek (1762); C. Bakker tekende zowel lied als melodie waarop het werd gezongen omstreeks het jaar 1900 in Broek en Waterland op. Oudere versies van ons voorbeeld zijn te vinden in edities van Den eerelycken pluck-voghel (Antwerpen ca. 1670), met name die uit 1695 en 1728, steeds met de wijsaanduiding Onlanghs zynde vol onlusten (oft) De klauw van Brussel^2., een lied uit de tachtigjarige oorlog met een indringende, suggestieve melodie.

1. De andere, hier niet verder besproken versie, bestaat uit 18 strofen van 6 regels; het rijmschema is ababcc, de beginregelregel luidt: Het geschieden op een tydt, de wijsaanduiding is (soms): Er ging een meysje aan den kant. Deze versie is o.a. te vinden in:
Uytertse hylickmaeckers, ca. 1680, p. 89 e.v.
Amsterdamse spin-huys, Amsterdam 1680, p. 21 e.v.
Den dubbelden en vermeerderden Goese nachtegaal, Amsterdam (na 1711), p. 82 e.v.
Dubbelde nieuwe Haerlemse duyne vreugd, Amsterdam 1718, II, p. 32 e.v.
Het Harders-Stafje, Amsterdam ca. 1720, p. 73 e.v.
Thirsis Minnewit, Amsterdam, de edities van 1721 en 1752, beide p 18 e.v.
De lustige jager, Amsterdam ca. 1800, p. 52 e.v.
De gekroonde snoek 5e druk, Amsterdam ca. 1825, p. 42 e.v.
Vloten I, 1850, 82 e.v.
Scheltema 1885, 207 e.v.
Wouters/Moormann 1933, II, 293 e.v.
Haan 1968, 18 e.v.

2. Willems 1848, 98-101; Duyse 1903, II, 1797-1799.

[p. 105]

Lied
Over ettelijke jaren

Opname 6 juni 1970

Over ettelijke jaren
Was ons Jantje nog een kind,
Waren er vele kluizenaren
Tot die wildernis gezind.
Onder ander deze vrienden
Die hun God zo eerlijk dienden
Was dr's ook een jeremijt^*
Die een kind had medegeleid.
Was dr's ook een jeremijt
Die een kind had medegeleid.

* heremiet

[p. 106]

2

 

En dat kind had hij medegenomen

 

Mede in die wildernis

 

Om den prikkel te voorkomen

 

Wat er in die wereld is,

 

Om dat kind de vrees des Heeren

 

Van zijn kindheid af te leren

 

En opdat dit kind God altijd

 

Dienen zou in zuiverheid.

Jantje leerde de goede manieren,
Jantje was geweldig fijn,
Jantje leerden het hovenieren
Om nooit lui of ledig te zijn
Want de duivel uit die helle
Kon die luiaards dikwijls kwellen.
En als de jonkheid ledig gaat
Leert zij niets dan enkel kwaad.

Jantje zag ook nooit geen mensen,
Niemand als die heremijt.
Al de dienaren kwamen naar wensen
Maar zij dienden hun God altijd.
Op een keer dat zij vernamen
Dat er jonge meisjes waren
Kwamen zij eens verheugd van geest
Langs een blijde bruiloftsfeest.

Jantje had van zulke dingen
In zijn leven nog nooit gezien.
Vader sprak ie met verwondering,
Wat is dat wat ik daar zie?
Toen kreeg vader achterdenken,
Dacht dat hij dit kind zou krenken
En hij sprak heel onbestaan:
Het zijn ganzen die daar gaan.

Pas maar op dat zij u niet bijten
Dat gij er maar niet bij gaat
Want zij zouden u kunnen bijten.
Kom en volg nu mijnen raad:

[p. 107]

 

Houd u in mijn kluis verborgen,

 

Ik zal altijd voor u zorgen

 

En maak dat u maar niemand ziet

 

Anders vrees ik voor verdriet.

Ik en vrees niet sprak toen Jantje
Voor geen ganzen geen verdriet.
Vader koop mij een zo'n gansje
Want ze zijn zo lelijk niet
En ze zullen mij ook niet bijten.
Koop mij een gans of ik zal er een grijpen.
En toen dacht die heremijt:
Nu ben ik mijn vogeltje kwijt.

't Was nog gene week geleden
Of ons Jantje raakte los.
Toen liep hij met grote schreden
Naar de stad recht uit het bos.
Daar zag hij met grote hopen
Veel van die soorten van ganzen lopen
En hij was nog geen jaar uit het woud
Of hij was met zo'n gans getrouwd.

Petronella Gabriëls-Verhaag te Altweerterheide werd geboren in 1922 te Tungelroij. Haar vader en moeder kwamen respectievelijk uit Heythuysen en Roggel. Ze leerde haar liederen van haar moeder. Een twaalftal liederen uit haar repertoire zijn in ons archief opgenomen. We kwamen met haar in contact via haar broer, de heer J. Verhaag uit Baexem, die ons aan diverse adressen van zangers in zijn omgeving heeft geholpen.

Data en plaatsen van opname

06 06 1970

Altweerterheide

Vermeldingen/Literatuur

De Cock 1906; Haan 1968, 178-179; Lambrechts 1936, 24; Lootens/Feys 1879, 137-140; Scheltema 1885, 203-206; Vloten II, 1851, 95-98.

[p. 108]