De man die een ander was

[p. 11]

II.

Joris zou nooit zoo'n bizondere aandacht aan zijn nieuwen klant geschonken hebben, als hij niet kortgeleden toevallig een boek over den man met den boozen blik gelezen had. Zijn nieuwe klant, die dien morgen opeens voor zijn toonbank stond, was groot, fantastisch, onbegrijpelijk groot. Hij droeg een zwarte fluweelen jas, een grooten hoed met een breeden rand en een das die er uit zag als een gestrikte wimpel. Hij had donkere oogen, bijna zoo zwart als schoensmeer, vond Joris, oogen die brutaal en tegelijk prettig-geheimzinnig waren. Dadelijk zag Joris dat de man een artist of een ander soort zwerver moest zijn, een van het slag dat gevaarlijk kan zijn voor kruideniers die graag geld voor hun waren willen ontvangen. Zijn vertrouwen in slappe hoeden en lange haren, had hem vroeger reeds veel kruidenierswaren gekost en hem menige uitbrander van zijn vrouw bezorgd. Een beetje wantrouwen was dus tegenover dezen klant niet misplaatst en beschermend posteerde Jacob zich achter zijn toonbanklade, zijn bezoeker zoo vriendelijk mogelijk vragend wat deze verlangde.

- Goeie morgen, zei de man.

Jacob grinnikte en zei ook iets tot groet terug. Die vriendelijkheid kende hij; daarmee was hij niet te vangen.

- Hebt u zalm?

Joris legde zijn boek op de toonbank, draaide, als een houten orgelpop, een kwart slag om, greep een bus en stond dadelijk weer met zijn gezicht naar zijn bezoeker toegekeerd.

De man lachte.

- Doperwten, sprak hij, de bus opnemend. Nog niet goed wakker?

[p. 12]

Jorris grinnikte nog eens, greep een andere bus en liet zich van louter verwarring iets over het weer ontvallen.

- Deze zalm is goed, hernam de ander, een papiertje op de toonbank leggend. Wilt u klaarmaken wat daar op staat? Tel het maar even op, dan betaal ik het nu. Breng het straks even; het adres staat op het briefje. Als er niemand thuis mocht zijn, bel dan maar drie hoog en leg alles op zolder, voor de deur op het matje neer.

Jacob rekende al, maar hij kon zijn gedachten er niet bijhouden. Steeds moest hij aan het matje denken. En dan: geld vooruit: er lag al een tien guldens-papiertje op de toonbank. Een pond goeie boter, een bus zalm en een half pond kaas, op het matje, het was smerig. Stel je voor, waar iedereen met zijn vuile schoenen op stond; twee ons bitterkoekjes, 't was zonde, ook op het matje, en dan in een open portaal, waar iedereen het gappen kon. Niet veel soeps, die vent, en toch betaalde hij met een tientje; dat briefje kon best valsch zijn. Jacob rekende en vergiste zich. Hij hoorde zijn klant lachen en keek op. De man had zijn boek in zijn hand en bladerde er in.

- Leest u dit mooie boek?, vroeg hij.

De kruidenier knikte bevestigend, een beetje blij en tegelijk een beetje wantrouwig.

- Dat lijkt mij toch wel vreeselijk voor die arme gravin Gisela, hernam de man met zijn vinger onder een plaatje, ontzettend dat ze haar zoo maar haar kind ontnemen. Enfin, op het eind zullen ze elkaar wel krijgen, men geeft haar dan het kind terug en alles komt in orde, nietwaar?

Jacob Joris had zijn wiskundige werkzaamheden gestaakt en keek zijn bezoeker verwonderd aan, terwijl hij volhardend op een potloodstompje beet.

- Hebt u dat boek gelezen? vroeg hij.

De klant lachte.

- Neen, dat niet, maar ik ken deze soort boeken. Dat vergif is allemaal van eenzelfde samenstelling.

Het was Jacob of de bliksem op dat oogenblik in zijn knusse winkeltje insloeg.

- Vergif?, herhaalde hij verbaasd. Het is een van de mooiste boeken die ik gelezen heb.

[p. 13]

De man met den grooten hoed keek den kruidenier een oogenblik glimlachend aan, stak toen zijn tienguldensbriefje in den zijzak van zijn jasje, zette zijn flambard in zijn nek, deed een stap achterwaarts en begon, het boek in zijn hand houdend, met donderende stem te declameeren:

- Ga heen, gij vrouw, bedek uw zondig gelaat, opdat ik uw duivelsch oog niet meer aanschouwe. Uw bezoedelde mond zal dit reine, onschuldige kind niet meer kussen en uw besmeurde handen zullen dit blonde haar niet meer beroeren. Gaat heen en kom niet meer in mijn nabijheid, opdat mijn toorn niet over u losbarste!

- Net echt; wat zegt die vent dat prachtig, dacht Joris, zijn bezoeker met geopenden mond aanstarend.

- Wat is dat voor een lawaai in den winkel? Ben je gek geworden?, schreeuwde Coba uit het keukentje.

De bezoeker staakte zijn voordracht.

- Meneer is zeker comediant?, informeerde de kruidenier belangstellend.

- Comediant? Ja, mijn waarde vriend kruidenier, comediant op het levenstooneel. Maar dat zijn wij toch allen, nietwaar? De rolverdeeling is alleen wel eens een beetje eigenaardig; de een heeft eens wat valsche romantiek bij zijn kruidenierswaren noodig en de ander dankt den goeden hemel, als hij eens een beetje kruidenierswaren bij zijn romantiek kan krijgen. Zoo is het immers, nietwaar vriend?

Jacob knikte bevestigend, maar de zaak was hem zoo helder als een stuk smerig matglas.

- Hier is geld, hernam de ander, hou maar af. Goed onthouden, drie keer bellen en alles op de mat. Goeiendag en amuseer je met je boek.

Jacob Joris liet een paar gulden uit zijn hand in het zilverbakje glijden en keek zijn klant met een blik van bewondering na. Een rare vent was hij en toch geleek hij sprekend op den wreeden graaf van het plaatje. Jacob zocht het prentje eens op en vormde zich een levendig beeld van den vreeselijken toestand waarin de arme gravin zich bevinden moest, toen zij van het kasteel verjaagd werd. De schoone gravin lag op haar knieën, de graaf stond voor haar met het kind in zijn arm en keek minachtend op haar

[p. 14]

neer. Gisela was niet groot en als zij op haar knieën lag, zou zij zeker niet grooter zijn dan de volle zak zout, dien hij dien middag ontvangen had. Zonder het zich bewust te maken, had Joris reeds het kistje met bruidsuiker liefkoozend in zijn arm genomen: dat kistje was er voor gemaakt om den rol van zuigeling te spelen. Joris schraapte zijn keel en probeerde schuchter, aarzelend:

- Ga heen, gij vrouw! Hij schrok van zijn eigen stem. Dat was niets: het moest somber en dreigend klinken. Voorzichtig gluurde de acteur door het ruitjesraampje, om te zien of zijn vrouw soms in de kamer was. Alles was veilig, doch voor meerdere zekerheid sloot hij nog de tusschendeur en toen ving hij weer aan:

- Ga heen, gij vrouw en bedek uw zondig gelaat. Verder kwam hij niet, want op dat oogenblik kwam vrouw Ploegers den winkel in om het ochtendblad te halen. Zij slaakte een kreet van verbazing en Joris, die in zijn spel werd gestoord, vergat het deksel van het kistje dicht te houden, wat tengevolge had, dat zijn zuigeling het bruidsuikers regenen liet.

De kruidenier verontschuldigde zijn vreemd gedrag, door met een gloeiend hoofd te verzekeren, dat het een bizonder frissche morgen was. Hij verwenschte in stilte vrouw Ploegers en ging verdrietig zijn bruidsuikers oprapen.