Lof der geldsucht, ofte Vervolg der rym-oeffeningen

[fol. *4r]

D'auteur Tot den leser.

DEn Tijtel, Leser, deses Rijmwercks sult gy buyten twijffel wat vreemt vinden, en u lichtelijck aen den dorpel van dit myngebouw komen te stooten of te stooren, want indien oyt gebrek of ziel evel soo in de Goddelijcke Bladeren, als in de Schriften der oude Philosofen en Poëten, ja ook in de gemeene wandelinge, en selfs by de gene die meest sieck gaan aan't selve, dapper gesmaed is geworden en word, 't is het gene dat wy hier schijnen te willen prijsen. Doch eer ghy oordeelt of my veroordeelt, tree binnen, soo 't u belieft, en doorkijck mijne timmeragie van boven tot beneden, van achteren tot voren; ghy sult wel haest eenen Silenus, wel haest wat beters vinden als ghy meende; of ten minsten bevinden, dat gevel en binnenwerck, tijtel en inhoud ('t welk wat seldsaems schijnt) niet weynig en verschillen, en dat ick hier geene Paradoxen of Wonderspreucken en schrijve, noch aenloope tegens 't gemeen gevoelen, maer met geen ander insicht de Geldsucht love, of sich selven doe loven, als om de Geldsuchtige te laken: en op dat gy dit wel vat, en niet en vervalt tot een ander uyterste, en my aentijgt dat ik te streng, t' algemeen en sonder onderscheyd lake en alte blindeling den klippel in 't honderd werpe, soo dient geweten, wat geldsuchtige wy hier meenen, namelijck de sulcke slechs, die 't alte vieriglijck, al t'onmatelijck zijn, die staeg hunne buydelen vol stoppen, nooyt hunne begeerlijckheyd, die 't geld al te hitsig natrachten,

[fol. *4v]

al te heftig besinnen; op 't geld al hun herte stellen, alle hunne hope bouwen; van 't geld hun hoogste goed, van 't goud hunnen God maken; om 't geld eere, deugde ja allen plicht tegens God en hunnen naesten verwaerloosen en als met voeten treden; het zy dan om met den gelde hunne kassen, kisten en kofferen op te vullen sonder op ander gebruyk of eynde te sien, 't welck de rechte en volmaekte gierigheyd is; of wel om in den gelde stoffe t'erlangen om overdaed, brasserye en pronckerye te plegen of staende te houden: dese zijn de geldsugtige die hier werden gemeent, daer wy 't hier op hebben, en die eygentlijck onder dese Dante gehooren: zijt ghy een van dese, Lezer, soo weet dat ghy in dit Werck hier en daer niet strengelijck gegeesselt, maer slechs van ter zijden en met dwersche slaegskens een weynig word gequispelt, en dat noch in 't heymelijk of sonder uwen name te melden, niemand genaemt, niemand geblaemt, en dien volgens niet tot uwe schande en als vuyl zijnde, maer tot uwe beteringe, en op dat ghy aflaet vuyl te zijn: doch soo ghy u suyver kent van dese smette, soo en is dese roede voor uwen rugge niet; alle dit gerabbel en gaet u dan in 't minste niet aen, gy en hebt'er u niet een' tittel van aen te trecken, 't zy van wat staet, beroep of gelegentheyd ghy oock meugt zijn, of wat oock dese Klappeye komt uyt te snorken of uyt te bulderen; die wy van alle staten en soorten van lieden moesten doen spreken, om dat onder meest alle staten en soorten van lieden (och of dit meer stoutelijck als waerachtelijck geseyt wierde) niet weynig van sulcke vuyle giervogelen nestelen: en door dien wy haer snoevende ten Pleyt-of Praet-stoele voeren en sich selven prijsende, soo moeste sy na der snoeve-

[fol. *5r]

ren wijse hyperboliseren, breed opgeven, sich eene beleydster roemen van alles, en alles onder haer trachten te trecken, oock dingen die geensins onder haer en gehooren: want alle sucht voorwaer of begeerte tot den gelde en is geene gierigheyd, en is niet verwerpelijck selfs niet alle begeerte tot rijkdom.^(a) Non quaelibet (inquit Amesius) divitiarum concupiscentia avaritia est. Ja tot eene wettige en matige natrachtinge van nooddruftig geld is ieder ten hooghsten verplicht en verbonden.^(b) Is 't dat iemand sijn' huysgenooten niet en versorgt, die is erger dan een ongeloovige, segt d' Apostel: derhalven datse soo hier, soo daer en voornaemlijck ontrent de kunsten en handwercken, ook eenig zins onder haer gebied schijnt te willen vervangen de gene die door wettelijcken weg en eerelijcke middelen 't geld natrachten, niet om 't geld, maer zimpelijck om de noodwendigheden die voor 't geld werden verkregen, sulcx doetse (moet ghy denken) als eene stofster en grootspreekster, die zich aenmeet, 't gene haer in geenen deele toe en komt, of als eene die selve niet deugende meent dat oock alle andere niet en deugen: doch word op die plaetsen 't gespreck alsoo gematigt, dat ieder lichtelijck rieken kan, dat' et aldaer niet en werd gemeent, en datse zich aldaer vertast of mistast, en haer besteck te buyten loopt. Dit moest ick u seggen, Leser, eer ghy voortgingt: treedse nu vry toe de vuyle Poppe, en lees of hoor met oordeel (want lesers of hoorders van oordeel zijn hier voor al van noode (ghy en sult se) meene ick) soo vuyl niet vinden, of sy en sal u noch wel wat schoons doen

(a) Lib. de Cas. Consc.

(b) 1. Tim. 5.8.

[fol. *5v]

hooren, en benevens genucht oock vrucht toebrengen: doch soo sij 't hier of daer wat te vuyl of te grof mochte maken, gedenck altijd dat sy 't is die spreekt, en datmen haer woorden in den mond leggen moeste, die haer betaemden; of soose nu en dan onder haer dwersdrijven, morren en kijven wat t' uytsporig gaet weyden, of wat te seer schamper jockt, en met hare schijven speelt en dertelt, soo weet dat dit maer eene^(*) oeffeninge des verstands, maer spel is en tijdverdrijf. De daelderen en ducatons en klinken noch en rammelen my niet seer in buydel of kasse, derhalven moest ick se een weynig doen rammelen en klincken door mijne Gedichten; niemand en sal my (hope ick) 't vermaek van eene soo onnoosele of liever ellendige rammelinge mugunnen. Een Rotterdammer heeft wel eer den Lof der Sotheyd gesongen, een Hagenaer den selven in Neerduytschen Rijm nagesongen, en beyde tot uw vermaeck en welgevallen; derhalven en laet' et u niet mishagen dat hun nagebuur, dat (seg ick) een Dortsman den Lof speelt van hare Suster of ten minsten van hare Speelgenoote, nadien oock d'onmatige Geldsucht de wijste niet en is van hare wagen, of ten minsten eene Koninginne der sotten is, oock naer 't getuygenisse van den ouden Satyrist, wanneer by segt:^(c) Danda est ellebori multo pars maxima avaris. En stracx daer na: Quid avarus? stultus & insanus. Maer de snorck ster stapt te stoele, sy begint te gapen; 't is tijd dat ick afbreke. Luy ster vlytelijck, oordeel wijsselijck en vaer wel.

(*) Declamatio.

(c) Horat. Serm. Lib. 2. Sat. 3.