Verzameld werk. Deel 5. Over literatuur

[p. 329]

De spoken van Carbin

Louis Carbin, Van Berkel. Brusse, Rotterdam 1938.

De parapsychologie, de wetenschap van het occultisme, geniet als alle nieuwigheden het twijfelachtig voorrecht om als etiket te dienen voor alles wat men zoal als raadselachtig mag beschouwen. En er bestaan heel wat raadselachtigheden hier op aarde. De regendroppel aan een herfstblad, het grassprietje op de weide, ja zelfs de nagel van onze grote teen, - het zijn allemaal, van een bepaald standpunt bezien, zeer raadselachtige dingen. Maar men zou toch verkeerd doen ze in te lijven bij de parapsychologie. Zo wordt in dit boek de parapsychologie betrokken in een conflict, waarin het, in plaats van verhelderend te werken, grote verwarring sticht. Het gegeven is in het kort dit: een gewezen marineofficier, opgegroeid in een materialistisch of, nauwkeuriger uitgedrukt, natuurwetenschappelijk milieu, vestigt zich op zijn oude dag ergens aan de noordkust van Curaçao. Daar wacht hem de diepste ervaring van zijn leven: de herinnering aan een overleden vriend, die een bijzonder bezield mens is geweest, brengt de ineenstorting teweeg van zijn rotsvaste ‘wetenschappelijke’ overtuigingen. Hij voelt zich gebouleverseerd onder andere omdat de herinnering niet in alle trekken overeenstemt met de reële vriend, die hij gekend heeft, en ten tweede, omdat de stem van de vriend zo duidelijk hoorbaar wordt, dat de schrijver nu eens van hallucinaties, dan weer van parapsychologie gewaagt. Dat de parapsychologie hier niet per se aan de orde is, begrijpen wij wanneer wij bedenken, dat de versmelting van ‘Dichtung und Wahrheit’ en het bijna hoorbaar worden van stemmen verschijnselen zijn, die zich in ieder verbeeldingsproces voordoen. Het grootste bezwaar blijft na-

[p. 330]

tuurlijk, dat de schrijver niet overtuigt; het is een theoretische constructie, die met haar vele, soms ernstig soms grappig bedoelde termen (de ik-persoon noemt zich gaarne ‘exacticus’) wel wat erg naar de schoolbanken van de hbs of, grootser uitgedrukt, naar de leerstoelen van de Academie riekt.

In een van de meest geloofwaardige spookverhalen van de wereldliteratuur (de ‘verschijning’ van Christine Brahe in Malte Laurids Brigge van Rilke) komen wetenschappelijke termen geen enkele maal voor.

Wanneer dit boek, behalve de herinnering aan een terminologische potpourri, toch ongetwijfeld ook een sympathieke indruk achterlaat, dan heeft het dit te danken aan die enkele bladzijden waarin een eenzaam mens zijn hart uitstort. Het zijn de bladzijden, waarin hij van zijn eenzaamheid op het eiland vertelt; waarin hij de herinnering oproept aan de overleden vriend, de enige mens mogelijk voor wie hij zijn hart geheel heeft opengesteld; of waarin hij naar ‘de zin van het leven’ zoekt, met een ernst, die zelfs de al te nadrukkelijke wetenschappelijke scholing vergeeflijk maakt. Het zijn, alles samengenomen, maar vijftien of twintig bladzijden, maar om deze enkele bladzijden is het, dat wij de schrijver toch dankbaar zijn voor het schrijven, de uitgever voor de publikatie van dit zonderlinge boek.