Verzameld werk. Deel 2. Gedichten

(1985)–Cola Debrot– rechtenstatus

Aantekeningen van de tekstverzorger

In deze uitgave zijn alle, gebundelde en ongebundelde, gedichten van Cola Debrot, voorzover achterhaalbaar, opgenomen. Van gedichten waarvan meer dan éen versie bestaat, is de laatste gekozen, als het vaststaat of waarschijnlijk is dat de auteur daar zelf de hand in gehad heeft. Varianten worden in de hierna volgende notities, na vermelding van de vindplaats, beschreven.

Alleen de teksten uit Debrots eigen bundels en uit tijdschriften zijn systematisch verwerkt; handschriftelijke teksten en typoscripten (meestal uit de nalatenschap) worden alleen dan genoemd en beschreven als de tekst, geheel of gedeeltelijk, niet in gedrukte bronnen te vinden is. Versies waarvan zo goed als zeker is dat de auteur er zelf geen bemoeienis mee gehad heeft (zoals die in besprekingen, jaarboeken, bloemlezingen) zijn niet vermeld.

Vertalingen en bewerkingen zijn, in overeenstemming met de gewoonten van de auteur, tussen de andere teksten in opgenomen, met de aanduidingen die de dichter zelf aanbracht.

De drukgeschiedenis van de gebundelde gedichten is eenvoudig en levert geen grote problemen op bij de beschrijving van varianten, behalve op het gebied van de spelling. De bundels zijn:

Bekentenis in Toledo. Amsterdam z.j. (Blijkens het colofon van de tweede druk: clandestien verschenen in het voorjaar van 1945, in 100 exemplaren gedrukt op de handpers van De oude Zoutkeet; hierna bt-1).

Bekentenis in Toledo. Amsterdam ²1946 (De Ceder, deel 12; hierna bt-2).

Navrante zomer. Amsterdam 1945 (De Ceder, deel 4; hierna nz).

De afwezigen. Amsterdam 1952 (De Ceder, deel 29; hierna da).

Tussen de grijze lijnen en andere gedichten. Amsterdam z.j. (1970, hierna gl).

In deze Gedichten zijn de bundels (en binnen de bundels de gedichten) in de oorspronkelijke volgorde afgedrukt.

Tussen de grijze lijnen bestaat echter voor de helft uit een keuze uit de voorgaande bundels, en werd daarom niet in zijn geheel opgenomen. Alleen de tweede helft, bestaande uit tot op dat moment nog niet gebundelde gedichten, is op de plaats waar de bundel chronologisch thuishoort afgedrukt. Van de uit vroegere bundels overgenomen gedichten is de versie van gl, steeds de laatste, aangehouden.

Na bt-2 (1946) is Debrot op de nieuwe spelling overgegaan. Van die gedichten waarvan de laatst gepubliceerde versie in bt-2 of in nz te vinden is, had bij strikte handhaving van het ‘laatste hand’-principe de oude spelling gevolgd moeten worden, doch teksten uit da en gl zouden in nieuwe spelling opgenomen zijn. Ten gevolge van de twee richtinggevende beginselen: bundelvolgorde en ‘laatste hand’ zouden opeenvolgende gedichten wisselend in oude en nieuwe spelling afgedrukt zijn.

Ik heb het verantwoord geacht, de spelling van alle teksten te moderniseren, op dezelfde wijze als de dichter dit in gl gedaan heeft. Zelfs de naamvals-n heb ik laten vallen, ook wanneer ten gevolge daarvan een hiaat ontstaat; ook hierin volg ik de dichter. Wel is in dergelijke gevallen een notitie over de oorspronkelijke spelling opgenomen.

Kennelijke drukfouten zijn in de tekst stilzwijgend gecorrigeerd.

Bij ieder gedicht is in de hierna volgende aantekeningen vermeld: de vindplaats van de gebruikte tekst en de vindplaats van andere versies; eventuele varianten; waar nodig de bijzondere aard van het materiaal.

Varianten worden aangegeven doordat het gewijzigde tekstgedeelte afgedrukt wordt. Als het om toegevoegde leestekens gaat, wordt het voorafgaande woord eveneens afgeschreven; valt een leesteken weg, dan wordt het woord ervoor en dat erna opgegeven. Voorbeelden: als in de afgedrukte versie ‘gevaar’ staat en in de variant achter dit woord een komma te vinden is, luidt de aantekening: gevaar,; als de tekst ‘van Uw gelaat’ heeft maar de variant geen kapitaal gebruikt, staat in de aantekening slechts: uw. Bij een tekst ‘schroeien van gloed. Njam njam’ en een variant ‘schroeien van gloed Njam njam’ luidt de annotatie: gloed Njam.

Het cijfer voor de titel van ieder gedicht geeft de pagina aan, waar de tekst in deze Gedichten te vinden is.

Tenslotte: voor tijdschrifttitels zijn soms afkortingen gebruikt, en wel:

Amigoe: Amigoe di Curaçao

ac: Antilliaanse Cahiers

dw & b: Dietsche Warande en Belfort

gn: Groot Nederland

kkk: Kroniek voor Kunst en Kultuur

ne: De Nieuwe Eeuw

nvt: Nieuw Vlaams Tijdschrift.

De afkorting nlmd betekent: Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum.

J.J. Oversteegen

Bekentenis in Toledo

(11) Inleiding: tekst naar bt-2 (niet in gl).

Ook in bt-1;	eerste en derde alinea: Y
	tweede alinea regel 2: tering met
	derde alinea regel 1: voor,

(12) Jeroen Bosch: tekst naar bt-2 (p 7).

Ook in Ad Interim 1/3 (aug. 1944), p 88;
	regel 2: wordt schraal en guur
	regel 6: Gekruisigde.
	regel 8: Hem.

Ook in ne jg. xxvi nr. 1317-1318 (4 en 11 aug. 1945), p 10;

	geen varianten.
bt-1 (p 5);	geen varianten.

(13) De stervende kluizenaar: tekst naar bt-2 (p 8).

Ook in bt-1 (p 6);	regel 9: straks, kluizenaar,
	regel 12: dan, schrik,

(14) Toledaans portret: tekst naar bt-2 (p 9);

Ook in bt-1 (p 7);	regel 2: hel,
	regel 6 en 11: donk're
	regel 13: gevaar,

(15) Veronica: tekst naar gl (p 7);

regel 2: oogen

regel 9: zoo

Ook in ne jg. xxvi nr. 1313 (7 juli 1945), p 5;

	regel 1: Aangezicht,
	regel 12: Of
bt-1 (p 8);	regel 1: Aangezicht,
	regel 14: donker,
bt-2 (p 10); tekst = gl.

(16) Maria's dood: tekst naar bt-2 (p 11).

Ook in bt-1 (p 9);

regel 11: verloste:

(17) De verloochening: tekst naar gl (p 8).

Ook in bt-1 (p 10);	titel: De verloochening van Petrus
bt-2 (p 12);	titel = bt-1

(18) De vijanden: tekst naar gl (p 9);

	regel 1 en 8: den tragen Taag
	regel 2: den geest
	regel 3: grauwen
Ook in bt-1 (p 11);	regel 2: verschrikken,
	regel 6: komen,
	regel 9: herken-
bt-2 (p 13);	regel 14: andre

(19) Begrafenis in Toledo: tekst naar gl (p 11).

Ook in bt-1 (p 12), onder de titel Het negental;
	regel 5: vriend,
	regel 10: gebeden,
	regel 12: al drijft het negental, met rasse schreden,
	regel 13: mijn kist naar de skeletten van Toledo.
bt-2 (p 14);	titel en regels 5, 10 en 12 = bt-1.
da (p 20);	onderschrift: 1944; verder = gl

(20) Buiten bereik: tekst naar gl (p 12).

Ook in Forum iii/4 (1934), p 355, onder de titel Gedicht.
	in het hele gedicht: u (i.p.v. U)
	regel 1 en 7: dwalen
	regel 3: deren.
	regel 4: Wij
bt-1 (p 13);	regel 3: deeren,
	regel 5: hart,
	regel 11: iets,
	regel 12: iets,
bt-2 (p 15);	regel 11: iets,

(21) Het offer: tekst naar gl (p 10).

Ook in bt-1 (p 14);	regel 4: God, -
bt-2 (p 16-17); tekst = gl.

(22) Maria Magdalena i: tekst naar bt-2 (p 18).

Ook in bt-1 (p 15);

regel 7: saâm

(23) Maria Magdalena ii: tekst naar bt-2 (p 19).

Ook in bt-1 (p 16);

geen varianten.

(24) Maria Magdalena iii: tekst naar bt-2 (p 20);

	in laatste regel: hoogen
Ook in bt-1 (p 17);	regel 8: referein:

(25) Naschrift: tekst naar bt-2 (p 21).

Ook in bt-1 (p 18);	hele tekst: Y
	laatste woorden (Kyrie eleison!) staan op nieuwe
	regel, zonder streep.

Navrante zomer

(29) Witte bloesems: tekst naar gl (p 13).

Ook in Centaur i/1	(okt. 1945), p 1; met Beauté mortelle en Solveig onder de verzameltitel Drie liefdesgedichten. Opdracht: voor J. en D.
	regel 6: geluk,

dw & b jaargang 1946, p 224; Verzameltitel en opdracht = Centaur.

nz (p 5);

opdracht = Centaur.

(30) Ter nagedachtenis Mr C.P.R. van G[euns]: tekst naar nz (p 6).

(31) Beauté mortelle: tekst naar nz (p 7); laatste regel: den einder

Ook in Centaur i/1 (okt. 1945), p 2;

regel 2, 4, 6, 8, 11, 12, 14: Uw (i.p.v. uw)

regel 4: voor

dw & b jaargang 1946, p 225; tekst = Centaur.

(32) De spin: tekst naar nz (p 8).

(33) Parijse kwatrijnen: tekst naar gl (p 25-26).

Ook in nz (p 9-10):

geen varianten.

(35) De opiumschuiver: tekst naar gl (p 14).

Ook in Ad Interim (okt. 1945, nr. 8, p 243); tekst = gi.

Klaverdrie ix/2-3 (nov. 1945 - jan. 1946), p 729;

regel 3: heerlik

regel 6: dat het geluk niet meer zou

regel 9: niet meer

regel 10: aan 't eeuwig

regel 12: verzoenen

regel 14: waanzin

nz (p 11); tekst = gl.

(36) Einde van het lied: tekst naar gl (p 18).

Ook in Podium ii/2 (nov. 1945), p. 47;

	regel 3: nopen;
	regel 10: al blijf
nz (p 12);	regel 3: nopen;

(37) Dachau: tekst naar gl (p 19).

Ook in nz (p 13);

regel 2: wanhoop'gen

(38) Evacuatie der gekken: tekst naar gl (p 22).

Ook in nz (p 14);

geen varianten.

(39) Thijs Maris: tekst naar gl (p 20).

Ook in kkk vii/2 (dec. 1945), p. 34;

regel 9: verblijven

regel 18: wanhoops (2x)

nz (p 15); tekst = gl.

[In het archief Braat is van de Kroniek-tekst de getypte drukkerskopij bewaard gebleven (aanwezig op nlmd, onder signatuur d. 224 a. 1), waaruit opgemaakt kan worden dat de varianten in regel 18 door een corrector en niet door de dichter zelf zijn aangebracht. In deze tekst in regel 20: uw]

(40) De muze: tekst naar gl (p 21).

Ook in Ad Interim (okt. 1945, nr. 8, p 245);

regel 1: rhythme

bereid

regel 8: daag'raad

nz (p 16);

regel 8: daag'raad

(41) Venus Kalipygos: tekst naar gl (p 23).

Ook in Ad Interim nr. 5 (juli 1945), p. 129;

	regel 1: Schoonbillig
	regel 5: Uw
	regel 8: witbesneeuwde
nz (p 17);	regel 1: Schoonbillig'
	regel 5: Uw

(42) Slang en adelaar: tekst naar gl (p 24).

Ook in Ad Interim nr. 5 (juli 1945), p 130;

	regel 1: stad,
	regel 6: speeld'
nz (p 18);	regel 6: speeld'
ac i/2 (jan. 1956), p 9; tekst = nz.

(43) Pijn: tekst naar gl (p 17).

Ook in nlmd (d. 224 a. i), typoscript;

titel rechts boven: pijn

regel 14: kalm

nz (p 19); tekst = gl.

[Over het typoscript, waarin onder de verzameltitel Drie liedjes dit gedicht als nr. 3 is opgenomen, zie aantekening bij Serenade, p 161 hierna.

Zie verder ook de aantekening bij Twee mensen, p 160 hierna.]

(44) Solveig: tekst naar gl (p 15).

Ook in Centaur i/1 (okt. 1945), p 3;

regel 6: gestorven,

regel 7: zoo lang,

regel 10: verduren

regel 12: namiddaguren,

dw & b jaargang 1946, p 226;

regel 7 en 12 = Centaur

onderschrift: Uit: Bewolkt Bestaan (in voorbereiding).

nz (p 20); tekst = gl.

[Uit het onderschrift bij de tekst in dw & b blijkt dat Debrot de bundel eerst Bewolkt bestaan had willen noemen, naar de laatste woorden van Witte bloesems (hiervoor p 29). Aan Jan Engelman schrijft hij in een brief van 28 aug. 1945 (nlmd), dat hij van plan is een plaquette onder die titel uit te geven. In 1948 verscheen echter een roman die deze titel droeg. Deze zou, blijkens een aanbiedingsexemplaar van de uitgever uit 1938 (in februari 1984 in bezit van antiquariaat Schuhmacher) aanvankelijk de titel Señorita Campbell krijgen.]

(45) Fatum: tekst naar nz (p 21).

(46) De profundis: tekst naar nz (p 22).

Ook in Ad Interim (okt. 1945, no. 8, p 244);

regel 1: nachtlijk

regel 6: o

(47) Awa Sa: tekst naar nz (p 23).

(48) Een liefde: tekst naar gl (p 16); regel 18: dien

Ook in typoscript in nlmd (d. 224 a. 1);

	titel rechtsboven: liefde
	regel 4: schreden wij
	regel 5: Wij hebben
	regel 12: dichtstbijzijnd
	regel 15: en wij tezaam
nz (p 24);	titel: Lied
	regel 4, 5, 15 = typoscript nlmd.

[Voor typoscript van Drie liedjes, waarvan liefde het tweede is, zie aantekening bij Serenade, p 161 hierna.]

De afwezigen

(51) Vijf sonnetten uit Hades

(51) 1: tekst naar da (p 5).

Ook in nvt iv/11 (1949-1950), p. 1030; geen varianten.

(52) 2: tekst naar da (p 6).

Ook in nvt iv/11 (1949-1950), p 1031;

regel 2: dochters

regel 10: vergaan,

Podium vii/2 (maart-april 1951), p 106;

titel: Carnaval

regel 2: dochters

(53) 3: tekst naar da (p 7).

Ook in nvt iv/11 (1949-1950), p 1033; geen varianten.

(54) 4: tekst naar da (p 8).

Ook in nvt iv/11 (1949-1950), p 1034; geen varianten.

(55) 5: tekst naar da (p 9).

Ook in nvt iv/11 (1949-1950), p 1035; geen varianten.

[In het nvt draagt de cyclus de titel Sonnetten uit Hades, en telt éen gedicht meer, namelijk het hiervoor op p 113 afgedrukte sonnet dat begint met de woorden ‘Het “Sein zum Tode”’. De reeks is in nvt ongenummerd, het in da weggelaten gedicht is als derde afgedrukt.]

(56) In mineur: tekst naar gl (p 27-28); drukfout in Nocturne regel 1,

punt na ‘nacht’, verbeterd.

Ook in Podium v/9-10 (sept.-okt. 1949), p 538-539;

Geen cyclustitel; titels afzonderlijke gedichten = gl. In Bohème, Nocturne, Het zevende gebod en De dichter: witregels na de 2de en 4de regel.

In Het zevende gebod regel 5: íets

In De dichter regel 4: zilver en zacht

Bij titel Manzanilla voetnoot, luidende: De manzanilla-boom is een van de weinige hoge schaduwrijke bomen op Curaçao, maar hij wordt niettemin gemeden wegens de giftigheid van zijn blaren en vruchten.

Typoscript uit nalatenschap = Podium, behalve De dichter, regel 4: zilveren

De Stoep, derde serie nr. 1 (juli 1949), p 34;

Geen cyclustitel.

In Het zevende gebod regel 5: íets

da (p 10-11); tekst = gl.

[Manzanilla tevens in aantekeningencahier van 1949; regel 5: heb dit niet]

[De laatste regel van De dichter eindigt met de woorden ‘tussen de grijze lijnen’; cf. aantekening op p 146 bij ‘bewolkt bestaan’.]

(58) Kwatrijnen van de verloren zoon: tekst naar gl (p 29-31), behalve het 6de, 7de, 8ste, 9de en 12de kwatrijn, die niet in gl opgenomen zijn; bij die teksten is da (p 12-14) gevolgd.

Wat gister is geschied: da regel 3: eiland, De schildpad was: Podium viii/1 (jan.-febr. 1952), p 43;

titel: De schildpad

regel 1: voor mijn kuch

Mijn moeder: da regel 2: geen punt

Als ik weerkeer: da regel 3: Ik sta er dwaas verlegen, stom perplex,

De serie staat ook afgedrukt in Eldorado (mei-juni 1950, p 50-51), onder de titel Kwatrijnen. In de nalatenschap is éen exemplaar van dit tijdschriftnummer gevonden met enkele auteurscorrecties (hierna als a aangeduid), en éen, slecht leesbare, fotokopie, eveneens met auteurscorrecties (hierna b).

De titel werd in b eerst aangevuld tot Kwatrijnen van de lege middag, hetgeen vervolgens weer gewijzigd werd in Kwatrijnen van de verloren zoon.

Eerste kwatrijn (Men kan), drukfout regel 3: blik (gecorrigeerd in a en b) Tweede kwatrijn (Wat gister), correctie van regel 3 in a: eiland;

Vierde kwatrijn (Zwervers als ik), correctie van regel 3 in a: in hun ogen, Tiende kwatrijn (Tracht naar), regel 2: lichter (gecorrigeerd in a)

Veertiende kwatrijn (Als ik weerkeer), regel 3: in a en b is de tekst, die =

da was, gewijzigd in: dwaas verlegen, dwaas perplex,

(61) Het eiland: tekst naar da (p 15).

[De regels ‘Noch Londen noch Parijs / stel ik zozeer op prijs’ komen ook voor in een lied van het Utrechts studentencorps (mondelinge mededeling). Of Debrot hieraan gedacht heeft, dan wel met dit lied iets te maken had (hij studeerde in Utrecht) is niet te achterhalen.]

(62) De anonymus spreekt: tekst naar da (p 16).

Ook in Podium viii/i (jan.-febr. 1952), p 44;

regel 1: bedrogen,

regel 2: bespogen.

(63) De paarlen; tekst naar da (p 17).

Ook in Podium viii/1 (jan.-febr. 1952), p 43; geen varianten.

(64) Vertrek: tekst naar gl (p 32); drukfout in regel 8 (geen punt) verbeterd.

Ook in Podium iv (1947-1948), p 441;

regel 7: haven,

regel 11 gevolgd door witregel

regel 12: herinneringen,

Geen onderschrift.

da (p 18); in onderschrift: ‘Boskoop’; verder = gl.

[In een aantekeningencahier, dat in de nalatenschap werd aangetroffen, is van dit gedicht een versie te vinden, die in hoge mate afwijkt van de gepubliceerde. Het octaaf luidt:

 
De mensen, die over de kaden draven,
 
lachen bevrijd van bittere gepeinzen.
 
Zij weten slechts van zon en verre reizen
 
en van de nieuwe wijn die hen zal laven.
 
Straks op de ‘Boskoop’ varend uit de haven
 
zal ik mijn vrouw + kind op torens wijzen
 
die voor het laatste nog voor mijn oog verrijzen
 
teneinde mijn pleizier te ondergraven.

Na regel 12 staat een komma. Regel 13 luidt:

en met een weemoed haast niet te bedwingen]

(65) Het bouquet: tekst naar da (p 19).

Ook in Podium viii/1 (jan.-febr. 1952), p 43;

regel 7: liefdegloed

regel 8: heen:
schaam'

regel 9: stilte,

Geen onderschrift.

[Op p 20 van da staat Begrafenis in Toledo opnieuw afgedrukt. Zie hiervóor p 19 en p 142.]

(66) De vierkante traan: tekst naar gl (p 35); begin van alle regels: kapitaal.

Ook in Podium viii (1952), p 204;

onderschrift: Alfonsina Stormi

Vertaling van Cola Debrot

da (p 21); tekst = gl.

[Alf. Storni, 1892-1938, argentijnse dichteres uit de sfeer van het Modernismo.]

(67) De slaaf: tekst naar gl (p 36); drukfout: regel 9 geen punt. Ook in Podium viii/1 (jan.-febr. 1952), p 44;

titel: De slaaf spreekt

onderschrift: papiament

da (p 22); titel en onderschrift = Podium.

(68) Bestaat er iets heerlijkers?: tekst naar gl (p 37).

Ook in da (p 23); onderschrift: (naar een thema van Pierre Lauffer) D. Voerman en W.A. Braasem, De muze kent geen babel. Amsterdam 1959, p 156;

boven de titel: Pierre A. Lauffer, 1920, Curaçao

onder de titel: Cola Debrot

regel 13: bitterheid

Na regel 13 geen witregel.

(69) Schemer: tekst naar da (p 24-25); in onderschrift: papiament.

[In de door René A. Römer verzorgde bundel Cultureel mozaïek van de Nederlandse Antillen is een artikel van Debrot opgenomen (zie hiervóor p 135 vlgg.) waarin het oorspronkelijk van dit gedicht onder de titel Atardi afgedrukt staat. Debrots vertaling werd ook opgenomen (variant in strofe 6, regel 2: zwart), met de aantekening van de vertaler dat ‘slechts de eerste twee coupletten (van de vertaling zijn) volledige instemming kunnen wegdragen’.]

(71) De afwezigen: tekst naar da (p 26).

Ook in Podium viii/1 (jan.-febr. 1952), p 45;

regel 19: Vrouw

Voerman/Braasem (zie bij Bestaat er iets heerlijkers?), p. 155;

boven de titel: Josef Sickman Corsen, 1853-1911,

Curaçao

onder de titel: Cola Debrot

regel 6: maar ...

regel 8: vinger)

regel 9: U

regel 11 en 12 achter elkaar, daarna witregel

regel 21: met U.-

regel 24: die woensdag om toegang te kloppen.

Geen onderschrift.

[NB De bundel ontleent zijn titel aan dit, vertaalde, gedicht. De versie van Voerman/Braasem is de laatste. Omdat het echter niet zeker is of Debrot alle wijzigingen zelf heeft aangebracht (regel 11-13 lijken in ieder geval verkeerd gezet) is de versie van da toch afgedrukt. Dat Debrot zelf de hand heeft gehad in de tekst van Voerman/Braasem wordt aannemelijk als men naar de laatste regel kijkt.]

(72) Adios: tekst naar gl (p 33).

Ook in Podium viii/1 (jan.-febr. 1952), p 46;

titel: Adiôs

onderschrift: naar een anonym gedicht uit Paraguay

da (p 27); onderschrift: (naar een thema uit Paraguay)

[Een handschrift in de nalatenschap, in aantekeningencahier, draagt de

titel September

geen witregels tussen de regelparen

onderschrift: (naar een copla uit Paraguay)

regel 2: vogel,]

(73) Piëta; tekst naar da (p 28).

Ook in ne 20 april 1946, p 3;

regel 8: eeuw'ge

Geen onderschrift.

De Stoep 2de serie nr. 9 (jan. 1948), p 5;

regel 1: zijn streven

regel 2: aan die

regel 8: eeuw'ge

Geen onderschrift.

(74) Maarts refrein: tekst naar gl (p 34).

Ook in De Baanbreker 23 maart 1946;

regel 11: sneeuw of winterhoos.

onderschrift: (naar George Santayana.)

De Stoep 2de serie nr. 8 (maart 1947), p 17;

regel 9: Langzaam hoor

Geen onderschrift.

da (p 29); tekst = gl.

[Handschrift uit nalatenschap; regel 11: sneeuw of winterhoos.]

Tussen de grijze lijnen

Het eerste deel van deze bundel, dat ook de titel Tussen de grijze lijnen draagt, is een keuze uit Bekentenis in Toledo (Veronica, De verloochening, De vijanden, Het offer, Begrafenis in Toledo, Buiten bereik), Navrante zomer (Witte bloesems, De opiumschuiver, Solveig, Een liefde, Pijn, Einde van het lied, Dachau, Thijs Maris, De muze, Evacuatie der gekken, Venus Kalipygos, Slang en adelaar, Parijse kwatrijnen) en De afwezigen (In mineur, Kwatrijnen van de verloren zoon, Vertrek, Adios, Maarts refrein, De vierkante traan, De slaaf, Bestaat er iets heerlijkers?).

De bundel bestaat voor het overige uit drie genummerde afdelingen. Voor de titel: zie annotatie bij De dichter, p 148 hiervoor.

Witte nachten

(volgens inhoudsopgave gl: afdeling ii)

(78) Vrouweportret: tekst naar gl (p 41); geen punt na laatste regel.

Ook in De Gids 1956, deel 1, p 430;

titel: Psyche

Geen opdracht.

regel 2: staan:

regel 3: verwaast,

regel 5: en, in een oogwenk-flits,

regel 6: verraadt,

regel 10: dat zij zich Psyche weet,

regel 13: en aldus, hoogstverbaasd,

regel 14: een adem lang bestaat,

regel 15: verwaast,

Tussen de 2de en 3de strofe is een strofe ingevoegd:

 
en niemand achterhaalt
 
tenzij, op het gehoor
 
van 't lied der nachtegaal,
 
dit wonder op het spoor:

Van de Gids-versie is een gecorrigeerd exemplaar in de nalatenschap aangetroffen, waarop geschreven staat: gebruiken. De correcties zijn: titel doorgestreept

laatste regel ingevoegde strofe: een wonder

regel 10: ‘Psyche’ gewijzigd in: anders

(79) Liaison triste: tekst naar gl (p 42).

Ook in De Gids 1956, deel 11, p 319;

regel 3: streel-speel

regel 8: land,

regel 13: ofschoon ik

regel 14: van maanlicht sedertdien

Tussen derde en vierde strofe ingevoegd:

 
Zij luistert naar de bede
 
van haar diepst-innerlijk
 
en bloost daarbij zo teder
 
en o zo kinderlijk.
 
Ach, dat ons minnekozen
 
moest komen tot een eind
 
en zij zich ondertussen
 
van mij heeft afgewend,

Ook in Tirade, jg. 19 nr. 207 (sept. 1975), p 415; tekst = gl

Een uitgebreide versie van dit gedicht is in 1958 gepubliceerd in De Gids en in AC; de dichter is daar blijkbaar weer op teruggekomen, aangezien in gl en Tirade de, hier opgenomen, korte versie te vinden is. Correcties en uitbreidingen:

In De Gids 1958, deel 11, p 162-163;

regel 8: land,

Tussen de 3de en 4de strofe:

 
en zie hoe zij weemoedig
 
haar streven tegenstreeft
 
en zie hoe zij deemoedig
 
zich weerloos overgeeft
 
uit angst om het bevrozen
 
gevoel, dat pijnt en kwijnt,
 
nu dat ons minnekozen
 
raakt tot zijn bitter eind,
 
en, met de blos der wangen,
 
de schroom van 't ogenpaar,
 
aanvangt haar nieuw verlangen
 
zo klaar zo wonderbaar,
 
dat voortbloeit in de ochtend,
 
dat aanzwelt in de nacht,
 
omdat ook ongezocht de
 
ziel naar ontplooiing smacht,
 
zolang het leven bloesemt
 
uitbundig of gedempt
 
en niet verkeert tot droesem
 
en niet tot droefheid stemt,
 
wanneer de grauwe uren
 
van liefdes plichtverzuim
 
beletten ons te duren,
 
beletten ons te zijn
 
anders dan als bevangen,
 
lijdzaam in eenzaamheid,
 
bevangen van verlangen,
 
tot diepst gemis gerijpt

Ook in AC v/1 (1962), p 37-38; tekst = De Gids 1958,

behalve ingevoegde strofe nr. 3, regel 2: van ogenpaar

(80) In memoriam: tekst naar gl (p 43).

Ook in De Gids 1955, deel 1, p 169;

opschrift: In memoriam M. Nijhoff

onderschrift: 26 januari 1955

Martinus Nijhoff ter nagedachtenis. Rotterdam 1955, p 23; tekst = De Gids 1955

(81) Talbes: tekst naar gl (p 44).

[Zie ook p 131 waar een vertaling van dit gedicht door Debrot zelf afgedrukt staat.]

(82) Postscriptum folklórico: tekst naar gl (p 45).

Vandaar de maandag

(als afdeling iii in gl-inhoudsopgave genoemd)

(84) De gaucho: tekst naar gl (p 49-50).

Ook in Tirade jg. 2, nr. 19-20 (juli-aug. 1958), p 248; geen varianten.

AC iii/4 (april 1959), p 64-65;

regel 6: gegraasd,

regel 49: virgens

[De Tirade-versie is ook als rijmprent verspreid.]

(86) Vandaar de maandag: tekst naar gl (p 51-53).

Ook in Tirade jg. 3, nr. 29 (15 mei 1959), p 164-165;

regel 7: oerbegin en as.

regel 20: lijf te jagen

regel 33: gedachteweefsels

(89) Be-Bop brief: tekst naar gl (p 54-56).

Ook in Tirade jg. 2, nr. 16 (15 april 1958), p 133;

titel: Sagesse

bovenschrift: ter gelegenheid van de 50ste verjaardag van de dichter-arts Ch. Engels op Curaçao.

regel 19: markiezaat

regel 21: kangreeuw

[hierbij voetnoot: Het papiamentse woord voor ‘krab’.]

Ook in Tirade jg. 19, nr. 207 (sept. 1975), p 416-418;

Noot: Rifslijk van

regel 39:).

regel 39: parmantigheid).

regel 43: punya's,

regel 44: poemen

regel 49: patienten,

regel 56: gelijkgeaarde

Noot bij regel 60: Papiaments. In het hollands ‘het kan mij geen biet schelen’.

Noot bij regel 62: De Eilandsraad van Curaçao

heeft een motie aangenomen om het Papiaments

tot voertaal te maken.

regel 82: ijdelheden.

regel 84: Verlaine:

(92) Klaaglied voor een meisje: tekst naar gl (p 57-59).

Ook in Tirade jg. 19, nr. 208 (nov. 1975), p 491-493;

In strofe 4 na ‘graftomben’: witregel

slot strofe 5: van eindeloze vleugels die mijn

in strofe 7, regel 9: van mieren en termieten

na regel 9: witregel

(96) kwatrijnen uit fort amsterdam (afdeling iv van gl).

Tekst naar gl (p 63-65).

Eerste twee ook in Ruku ii/1 (1970), p 27;

Vergeef, titel: Kwatrijn
	regel 3: Een ieder
Dec. 1969, titel: December 1969
	tekst:

 
Droevig eiland in de kolk
 
van de maalstroom, van de maalstroom
 
Droevig eiland, droevig volk.
 
Droevig eiland, zonder tolk.

Hele serie ook onder de titel Kwatrijnen uit Willemstad in Ruku ii/2-3 (1970), p. 17;

Vergeef, titel: Vergeef mij

regel 3: Een ieder

Dec. 1969, titel: December 1969

regel 1: eiland, droevig volk.

regel 2: Droevig

regel 3: maalstroom, van de maalstroom.

regel 4: Droevig

De tuin, titel: Vroeger bastion .....

De galerij,	regel 1: De Gouverneur
	regel 2: voorgangers zij

Y tu voz, titel: Recuerdo

regel 2: ido

regel 3: y

[Dit kwatrijn is opgenomen nà Pregunta en het alleen in deze Ruku-versie gepubliceerde Secreto.]

Pregunta,	alle regels: Awo
	regel 1: cementerio,
	regel 2: hippie serio,
	regel 3: hasi,

Secreto, tekst:

 
Ami gusta un cos
 
i abo gusta e mes cos
 
ma kiko e cos ta cu nos gusta
 
lo keda un secreto entre nos dos.

Letterlijke vertaling:

 
Ik houd ergens van
 
en jij houdt van hetzelfde
 
maar wat het is waar we van houden
 
zal een geheim tussen ons tweeën blijven.

For a Children's Album, titel: For a Child's Album.

Geen naschrift.

Ook in Kristòf i/1 (febr. 1974), p 24-25 onder de titel Kwatrijnen:

Vergeef, regel 1 en 2: Vergeef mij dat

De tuin, regel 3: leed:

Y tu voz, regel 4: oïdo.

Pregunta, regel 2: hippie

Naschrift ontbreekt.

Tirade jg. 19 nr. 202 (febr. 1975), p 105-108;

Pregunta, regel 3: dushi,

Naschrift, regel 4: flamboyant en eucalyptus, en struiken, vooral cayena, bougainville,

regel 10: zakenlieden, vakbondleiders en militairen,

Eén na laatste regel: salutem, Que dieu vous bénisse,

In een overdruk van De Gids van 1958, waarin Liaison triste door schrappingen ingekort is tot de versie van gl (zie p 154 hiervoor) staan drie van de kwatrijnen in handschrift, te weten:

Dec. 1969, laatste regel: tolk
De tuin, titel: Vroeger bastion
De Galerij, regel 1: galerij
	regel 2: voorgangers zij aan zij

[Het lijkt waarschijnlijk dat dit de vroegste versie is.]

Een tweede handschrift is te vinden in éen van de in blauw linnen gebonden uitgaven van Mijn zuster de negerin (1962) en Dagboekbladen uit Genève (1963), die blijkbaar als nieuwjaarsgeschenk van het echtpaar Debrot dienst deed.

Teksten: Vergeef, titel: Kwatrijn
	regel 1 en 2: Vergeef mij dat
	Geen punten aan het eind van de regels.
Dec. 1969, zonder titel;
	regel 1: eiland,
	regel 4: tolk
De tuin, zonder titel;
	regel 1: luxe tuin
	Geen punten aan het eind van de regels 2, 3 en 4.
De Galerij,	regel 2: voorgangers zij aan zij.
	regel 1 en 3 geen punt aan het eind.

Y tu voz, zonder titel;
	regel 4: oído.
Pregunta,	alle regels: Awo
	regel 2: hippie
	regel 3: Awo mi
	regel 4: geen punt.

Contesta, [een papiaments kwatrijn (alleen hier)]:

 
Cu smoel cu tu hari
 
cu curason cu ta yora
 
nos ta weta con Vitó ta pari
 
tuz siman su malora

Letterlijke vertaling:

 
Met een smoel die lacht
 
met een hart dat schreit
 
zien wij hoe Vitó baart
 
wekelijks haar tegenspoed.

[Vitó: links hekeltijdschrift.]

Geen naschrift.

(99) Verantwoording: tekst naar gl (p 68).

Verspreide gedichten

Onder dit hoofd zijn de ongebundelde, in tijdschriften e.d. gepubliceerde of in typoscript/handschrift gevonden, gedichten bijeengebracht. Voorzover mogelijk is de chronologische volgorde aangehouden. Een jeugdgedicht dat Debrot in een brief aan Robbers stuurde op 28 oktober 1918 is niet opgenomen: het is te vinden in het nlmd (d. 224 b. 1).

(103) Season in London: tekst naar Ruku ii/1 (1970), p 24-25.

In de nalatenschap bevindt zich een exemplaar waarin de eerste zin van het bovenschrift gewijzigd is in: Deze rijmen maken deel uit van een reeks rijmen die in 1927 op verzoek van het Utrechtse Studententoneel werden geschreven.

Aan P.H. Dubois stuurde Debrot op 28 oktober 1975 een overdruk toe, waarin in het gedicht Bon voyage ‘Napels’ gewijzigd is in ‘Marseille’ en ‘New York’ in ‘Manhattan’.

(106) Desoriëntatie, tekst naar Forum iii (1934), p 250.

[Dit kwatrijn, ondertekend Cola Debrodt, zinspeelt op de splitsing binnen De Gemeenschap, waarbij Den Doolaard zich aansloot bij De Nieuwe Gemeenschap (onder leiding van Albert Kuyle).]

(107) Indisch meisje: tekst naar Carte Blanche, een losbladige uitgave van poëzie door verschillende dichters, geredigeerd door Halbo C. Kool; vermoedelijk december 1936.

(108) Twee mensen: tekst naar manuscript in nlmd (d. 224 h. 1). Het gedicht is in de oude spelling geschreven, in 1936 (adres van Debrot staat als Frederiksplein, bij Edgar en Rachel Fernhout, opgegeven).

De eerste en derde strofe corresponderen in hoge mate met Pijn (1945, zie hiervoor p 43).

In een brief aan Jan Engelman van 24 april 1936 (nlmd, d. 224 b. 1) worden de volgende correcties, ten behoeve van een niet geëffectueerde uitgave, door Debrot aangegeven:

regel 8: de mooglijkheid van leed.

regel 13: Ik heb meer dan vijf zinnen.

(109) Heg noch steg: tekst naar manuscript in nlmd (d. 224 h. 1). Het gedicht is, in oude spelling, geschreven in 1936 (adres Debrot is Frederiksplein).

De regels 3, 4, 5, 6 en 7 zijn aan de rechterzijde van het manuscript zodanig afgesneden dat eventuele leestekens weggevallen zijn; de punt na regel 4 is dus een gissing.

In regel 12 stond aanvankelijk: 't leed

regel 14: de apostrof in ‘verschrikk'lijks’ is niet zeker.

regel 14 luidde aanvankelijk: Wanneer ik bruuskweg iets schrikwekkends zeg.

(110) Njam-njam: tekst naar AC iii/3 (jan. 1959), p 36-37; onderschrift: (Vertaling van Cola Debrot)

Ook in gn xxxviii/1 (juni 1940), p 594;

Onderschrift: luis pales matos

(Uit het Spaansch vertaald door Cola Debrot)

regel 8: dzjungles.

regel 20: gloed Njam

regel 21: drukfout ‘slatchoffer’

Amigoe, 6 jan. 1951;

onderschrift: luis pales matos

(Het in het Spaans gestelde gedicht van deze Portorikeinse dichter werd in het Nederlands vertaald door Cola Debrot.)

regel 8: dzungles,

regel 16: grootmatriarch.

regel 17: njam. Fetiesjen

Voerman/Braasem (zie hiervoor p 150, aantekening bij Bestaat er iets heerlijkers?), p 154-155;

Boven de titel: Luis Palés Matos, 1898, Puerto Rico

Onder de titel: Cola Debrot.

Regel 13: drukfout ‘Tganjika’

(111) Serenade: tekst naar typoscript nlmd (d. 224 a. 1).

In regel 18 van het typoscript stond aanvankelijk: uw silhouet.

Het gedicht maakt deel uit van een groep van drie, t.w. liefde (zie hiervoor Een liefde, p 48, en de annotatie daarbij op p 146) en pijn (zie hiervoor Pijn, p 42, en de annotatie op p 145). De drie gedichten zijn in het typoscript bijeengebracht onder de titel Drie liedjes, en resp. 1., 2. en 3. genummerd; de gedichttitels zijn rechts boven de teksten, als ‘tussenkopjes’, getypt.

In een brief van 2 november 1945 aan N.A. Donkersloot, aan wie de gedichten kennelijk ter publikatie toegezonden zijn (nlmd, d. 224 b. 1) schrijft Debrot onder meer: ‘Wel meen ik dat [de drie gedichten] samen moeten verschijnen, want ze versterken elkaars werking.’ Gezien de latere publikatie van Pijn en Een liefde los van elkaar, met weglating van Serenade bovendien, is de opinie van de auteur op dat punt blijkbaar veranderd.

Dat de ontstaansgeschiedenis van Pijn een langdurige is, blijkt uit de gedeeltelijke overeenkomst met Twee mensen, een gedicht uit 1936 (zie hiervoor p 108, en annotatie p 160).

(112) Kleine ballade op 10 mei: tekst naar typoscript uit de nalatenschap. Gezien de spelling is het gedicht vermoedelijk op zijn vroegst uit 1947. In de jaren direct na de oorlog ontmoetten Debrot en Bloem elkaar regelmatig. J.C. Bloem werd op 10 mei 1887 geboren, zodat een huldegedicht bij Bloems 60ste verjaardag een redelijke veronderstelling is.

(113) Het ‘Sein zum Tode’: tekst naar nvt jg. 4, deel 11 (1949-1950), p 1032.

Afgedrukt als derde in de cyclus Sonnetten uit Hades (zie hiervoor p 51 en vlgg.).

In regel 4 drukfout: kweelg' luid

(114) Enfantine: tekst naar Podium vii/5 (sept.-okt. 1951), p 386.

(115) Geloof mij niet: tekst naar Podium viii/1 (jan.-febr. 1952), p 43.

(116) Het kind met page-haar: tekst naar ac i/1 (1955), p 49;

regel 1: beide

(117) Afscheid: tekst naar De Gids 1956, deel 1, p 428.

(118) Het verlaten dal: tekst naar De Gids 1956, deel 1, p 429.

(119) Verzoeking: tekst naar ac v/1 (1962) p 36.

Ook in De Gids 1956, deel 1, p 431;

regel 1 en 17: neophiet

regel 13: leeuwrik

[In de nalatenschap bevindt zich een overdruk uit De Gids waarin de titel gewijzigd is in De Neophiet en de eerste twee strofen geschrapt zijn.]

(120) Infanta: tekst naar De Gids 1956, deel 11 (aug.-sept. 1956, Continent in groei), p 255-256.

(121) Bij de begrafenis van minister Kernkamp: tekst naar De Gids 1956, deel 11, p 439-440.

(124) Het hert op de gobelin: tekst naar Schrijversalmanak 1956, Amsterdam z.j., p 44.

(125) Winters: tekst naar ac v/1 (1962), p 35.

Ook in Tirade jg. 2, nr. 21 (15 sept. 1958), p 285;

titel: Misschien

regel 1: Mijn hart

regel 2: mijn leven

regel 6: mijn mondhoek

regel 10: en mij

regel 14: dat ik

regel 17: Hij heft mij

(126) La Biondina: tekst naar Tirade jg. 2, nr. 22 (15 okt. 1958), p 303.

(127) Nicolás Guillén, De dode soldaat: tekst naar ac iii/3 (jan. 1959), p 75; onderschrift: (Vertaling van Cola Debrot)

titel: drukfout ‘Nicolàs Guillèn’

(128) Maiquetía: tekst naar Tirade xxvi, nr. 272-273 (jan.-febr. 1982), p 108. Postume publikatie, gevolgd door de volgende aantekening van de redacteur H[erman] V[erhaar]:

De Nederlandse versie van ‘Maiquetía’, die Cola Debrot op 7 september 1981 naar Tirade stuurde, zou zijn verschenen in het novembernummer (waarvoor hij de proef nog corrigeerde), als dat niet net één bladzijde te veel had geteld. Wij voegen er nu de Spaanse variant aan toe, die ons uit de nalatenschap werd bezorgd door mevr. Estelle Debrot, met de aantekening dat het gedicht een droom betreft die haar man in beide talen noteerde en dat het het laatste is wat hij schreef voor zijn dood op 2 december. De tekst in het Spaans volgt het handschrift, de Nederlandse het typoscript dat Cola Debrot aan Tirade zond.

Bijlagen

In deze bijlagen zijn enkele vertalingen opgenomen die niet voor afzonderlijke publikatie bestemd waren.

1.1 Bonaireaans gedicht van Cola Debrot. Wie weet Malinda. Artikel uit Amigoe, 1 sept. 1977; vertaling van Talbes (zie p 81 hiervoor).

1.2 Wie weet

[Deze tekst is naar een typoscript uit de nalatenschap waarboven staat: ‘Vertaling in het Nederlands (voorlopig)’.]

11 Cultureel mozaïek.

[Geen bijzonderheden.]